Συζητώντας για την τρέχουσα επικαιρότητα με τον φιλόλογο και ιστορικό συγγραφέα, Μιχάλη Τζανάκη

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

Κατοικούμε στην ίδια πόλη. Κι ακόμα αρθρογραφούμε αρκετά συχνά στην ίδια εφημερίδα του Ηρακλείου, την ιστορική ‘Πατρίς’. Εκείνος κατάγεται από το χωριό Πόμπια της νότιας Κρήτης, αλλά σπούδασε στο Ρέθυμνο με το οποίο, όπως γρήγορα διαπιστώνω, έχει αναπτύξει μια αρκετά έντονη συναισθηματική σχέση. Βρεθήκαμε ένα Σάββατο πρωί σε γνωστό καφέ της Λεωφόρου Δημοκρατίας, μιας γνωστής και συμπαθητικής κεντρικής οδού της, μάλλον άναρχης κατά το μεγαλύτερο μέρος, πόλης του Ηρακλείου. Ακόμα δεν είχε γεμίσει από τους μόνιμους και περιστασιακούς θαμώνες του, κι έτσι μπορέσαμε και συζητήσαμε με κάποια σχετική άνεση.

Ερώτηση: Κύριε Τζανάκη, αν σας παρακαλούσα να μου δώσετε μερικές ψηφίδες απ’ το βιογραφικό σας σημείωμα τις οποίες δεν γνωρίζω, πέρα από εκείνες που κοσμούν τα εσώφυλλα, τα εξώφυλλα  και τις γωνιές  των βιβλίων σας, τι θα μου λέγατε, ή καλύτερα τι θα μου εκμυστηρευόσαστε;

Απάντηση: Παιδί μικροαστικής οικογένειας με πατέρα Δημόσιο Υπάλληλο (αρκετά ταλαιπωρημένο από μεταθέσεις), μητέρα Νοικοκυρά, μεγαλωμένος στο πανέμορφο Ρέθυμνο. Ακριβώς τον μισό χρόνο τον περνούσα στη θάλασσα και τον άλλο μισό παίζοντας στις αλάνες. Στα εφηβικά χρόνια ασχολήθηκα με τον Κλασικό Αθλητισμό με αρκετές διακρίσεις στο αγώνισμα των 110μ. με εμπόδια και στο άλμα εις μήκος. Πάντα μνημονεύω τους δυο δασκάλους που είχα την τύχη να είμαι μαθητής τους στο 3^ο Δημοτικό σχολείο της πόλης. Την κυρία Χαρά Περάκη και τον Μιχάλη Σκούληκα. Υπηρέτησα ως έφεδρος αξιωματικός Πεζικού την περίοδο 92-94. Αυτό που μπορώ να σας «εκμυστηρευτώ» είναι η  όμορφη οικογένειά μου που μου προσφέρει την αρμονία που χρειάζομαι σε κάθε δραστηριότητά μου.

Ερώτηση: Πως είναι για σας η διαβίωση σε τούτη την πόλη; Βρίσκετε κάτι θετικό ή σας είναι ανυπόφορη και κουραστική όπως άλλωστε σε πολλούς συνανθρώπους μας που ζουν και δραστηριοποιούνται εδώ δίπλα μας;

Απάντηση: Έχω προσαρμοστεί απολύτως και προσπαθώ να βλέπω μόνο τη γοητεία της. Όταν διαμορφώνεται τόσο αυθαίρετα το αστικό περιβάλλον είναι φυσικό να υπάρχουν δυσλειτουργίες στην καθημερινότητά μας, τις οποίες οφείλουμε να υπερβαίνουμε με τον κοινωνικό «πολιτισμό» μας.

Ερώτηση: Τον τελευταίο καιρό γίνεται μεγάλη συζήτηση και ακούστηκαν πολλές απόψεις πάνω στο επίμαχο ζήτημα της αριστείας. Ως φιλόλογος που διδάσκετε στον ιδιωτικό τομέα της μέσης εκπαίδευσης, ποια είναι η προσωπική σας γνώμη γύρω από το συγκεκριμένο θέμα;

Απάντηση: Το κοινωνικό «Αγαθό» της εκπαίδευσης θεωρώ πως πρέπει να «παράγει» ηθικούς, υπεύθυνους, χρηστούς και κριτικά σκεπτόμενους πολίτες. Η κοινωνική «αριστεία» είναι το ζητούμενο όχι η σχολική, τα υπόλοιπα είναι «ταμπέλες» αυτό- ή ετερο-προσδιορισμού που δεν καθορίζουν κάτι ουσιαστικό για την μελλοντική κοινωνία που θέλουμε να δημιουργήσουμε.

Ερώτηση: Τελικά πως θα πρέπει να επιλέγονται οι σημαιοφόροι στα σχολεία μας;

Απάντηση: Με τρόπο που δε θα προκαλεί εμπάθειες, δε θα κατηγοριοποιεί τα παιδιά, δε θα γίνεται αντικείμενο ένδο- ή εξω-σχολικού κουτσομπολιού σε τηλεοπτικά παράθυρα ή σε προαύλια σχολείων που οι «αδικημένοι» γονείς θα ψάχνουν το λόγο που, ο γιος ή η κόρη τους, πήρε «19» στα Θρησκευτικά σκόπιμα, για να μη «σηκώσει» τη σημαία!

Ερώτηση: Αλήθεια, που βρίσκεται στις μέρες μας η υπόθεση του ιστορικού μυθιστορήματος κύριε Τζανάκη τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και στη χώρα μας ειδικότερα;

Απάντηση: Το Ιστορικό Μυθιστόρημα πάντα γοήτευε το αναγνωστικό κοινό. Ταυτόχρονα όμως ερέθιζε και τους συγγραφείς να ασχοληθούν με το παρελθόν για να αναδείξουν τις περιπέτειες των ηρώων τους που έζησαν στο μεταίχμιο εποχών δύσκολων. Δε νομίζω πως είναι μόδα. Το Ιστορικό Μυθιστόρημα θα είναι διαρκώς στις πρώτες θέσεις της προτίμησης των συγγραφέων, αλλά και των αναγνωστών.

Ερώτηση: Στα βιβλία σας ενδιαφέρεστε περισσότερο για την πλοκή αυτή καθ’ εαυτή του κειμένου ή σας απασχολεί κυρίως η αλληλουχία και η αλήθεια των ιστορικών γεγονότων με τα οποία έχετε, όπως διαπίστωσα, κάποια ιδιαίτερη και στενή σχέση;

Απάντηση: Πρώτιστο μέλημα του συγγραφέα είναι να μην αλλοιώσει την Ιστορική αλήθεια. Τα γεγονότα είναι αδιάσειστα και πρέπει να τα σεβόμαστε. Από εκεί και πέρα ο αναγνώστης αναζητά την «πλοκή», την «εκκρεμότητα», τις «απαντήσεις» στα ερωτήματα που του βάζει ο συγγραφέας κι αυτά τα στοιχεία πρέπει να παρέχονται, ώστε η ανάγνωση να προχωρά απρόσκοπτα. Προσωπικά, θέλω οι ήρωες να είναι πλήρως συγχρονισμένοι και εναρμονισμένοι με το ιστορικό πλαίσιο του έργου.

Ερώτηση: Έχετε κάποια προσωπικά ή οικογενειακά βιώματα που σας οδήγησαν τεχνηέντως στην ευχάριστη για σας απασχόληση με το ιστορικό μυθιστόρημα, ή αυτή η σχέση προέκυψε εν αιθρία;

Απάντηση: Το πρώτο βιβλίο που έγραψα (5.13΄ακριβώς, εκδ. Ανατολικός), είχε ακριβώς αυτό ως κίνητρο. Ένα μικρό μπαουλάκι που έκρυβε την περιπετειώδη ζωή του παππού μου. Τι περιείχε; Την αλληλογραφία του από το μέτωπο της Μικράς Ασίας, πάσης φύσεως ενθύμια από τα προσφιλή πρόσωπα και τον αδερφό του που «χάθηκε» επίσης στη Μικρασία. Επιστολές που περιγράφουν το «στρατήγημα του Κεμάλ» στο Σαγγάριο, χειρόγραφα «φύλλα πορείας», έμμετρες ερωτικές επιστολές σε ιαμβικό 15σύλλαβο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία ήταν φυσικό να μου δώσουν το έναυσμα για να αποτίσω τιμή στα βάσανα των ανθρώπων που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη αλλότριων πολιτικών στόχων.

Ερώτηση: Τι θυμάστε από τα παιδικά σας βιώματα που σας σημάδεψε ανεξίτηλα; Ποιες ήταν εκείνες οι σημαντικότερες, καλές και κακές,  στιγμές της παιδικής σας ηλικίας;

Απάντηση:  Σίγουρα η καλή Μάνα και οι πολλοί και καλοί Φίλοι ήταν μεγάλο «Προνόμιό» για τα χρόνια αυτά. Αξέχαστες στη μνήμη μου ήταν οι δύο επισκέψεις στην Στ΄ Δημοτικού με τον εκπληκτικό δάσκαλό μας στο Πεδίο βολής Κρήτης, όπου παρακολουθήσαμε δύο εκτοξεύσεις πυραύλων και μια στις Αγροτικές Φυλακές της Αγιάς. Ήταν   φοβερές εμπειρίες που αμφιβάλω αν άλλοι μαθητές την είχαν. Έχουν περάσει δεκαετίες και ακόμα το συζητάμε με τους τότε συμμαθητές και συμμαθήτριες. Για τις κακές στιγμές, βέβαια και υπήρξαν, αλλά κυρίως κακή στιγμή για μένα είναι κάθε είδους «απώλεια»… 

Ερώτηση: Γιατί και πως αρχίσατε να γράφετε στις εφημερίδες;

Απάντηση: Είχα γράψει πριν οκτώ χρόνια ένα σαρκαστικό σημείωμα για την εποχή και την πολιτική σε ένα φίλο. Εκείνος με «απείλησε» πως, αν δεν το δημοσίευα εγώ, θα το έκανε εκείνος! Έτσι για να … προστατεύσω τα πνευματικά μου δικαιώματα πήρα το θάρρος το έστειλα με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στον τοπικό τύπο και άμεσα ενδιαφέρθηκε ο διευθυντής της εφημερίδας για την ιδιότητα μου μ’ ένα μικρό, αλλά άκρως κολακευτικό σχόλιο. Από εκείνη τη στιγμή πολλά έντυπα φιλοξενούν τα κείμενά μου, ως τακτικός ή και έκτακτος συνεργάτης τους. Η αιτία που με ώθησε να γράψω ήταν η συνειδητοποίηση πως τα δημοκρατικά μας «δικαιώματα» περιορίζονται πλέον, κυρίως στο δικαίωμα έκφρασης, επομένως αν και εφόσον βρούμε το «βήμα» πρέπει να το εκμεταλλευόμαστε!

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι η όποια δόση ειρωνικής άποψης των πραγμάτων  ενσωματωμένη στο κείμενο  αποδίδει σε βάθος χρόνου, ή αποτελεί απλώς μια προσωπική μορφή αποτύπωσης σκέψεων;

Απάντηση: Το να «αναμετρηθείς» σοβαρά με τον παραλογισμό και τη βαρβαρότητα που ζούμε, δεν οδηγεί πουθενά, θα ηττηθείς κατά κράτος. Η Ειρωνεία δηλώνει την απόλυτη συνειδητοποίηση του πολιτικού ρόλου μας και έμμεση προειδοποίηση στην εκάστοτε εξουσία πως η ευτέλειά της είναι αντιληπτή από κάποιους έστω.

Ερώτηση: Ποια βιβλία βρίσκονται τις ελεύθερες ώρες δίπλα σας, μέσα στο σπίτι, ετούτη την περίοδο;

Απάντηση: Ο Ραφαηλίδης, δεν μπαίνει ποτέ στο ράφι και γενικά  αρκετά βιβλία Ελλήνων και ξένων ιστορικών. Μου αρέσουν και οι βιογραφίες και συχνά-πυκνά τις αναζητώ.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι οι νέοι ασχολούνται με την πολιτική σήμερα, ή στρέφουν την πλάτη τους σε πολιτικούς χώρους οι οποίοι ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την κατάντια της χώρας, αλλά και κατά συνέπεια τη δική τους;

Απάντηση: Η πρώτη «πολιτική» επαφή των νέων είναι μέσω των κομματικών νεολαιών που «ψαρεύουν» τους πρωτοετείς στα Πανεπιστήμια, προς άγραν κομματικών κλακαδόρων. Οι νέοι θα έπρεπε να πρωτοστατούν στην καταδίκη της κομματικής χολέρας που υπονόμευσε το μέλλον τους, που χρεοκόπησε τη χώρα, αλλά φοβάμαι πως δεν το κάνουν ή δεν το κάνουν στο βαθμό που έπρεπε. Η αποστασιοποίησή τους από τα πολιτικά ζητήματα, μάλλον διευκολύνει τη διαιώνιση της πολιτικής φαυλότητας που ενδέχεται να υποκατασταθεί από «βρικόλακες» του παρελθόντος, όπως αυτούς που προβάλλουν πλέον σε όλη την Ευρώπη σε όλες τις εκλογές που διενεργούνται.

Ερώτηση: Με τι ασχολείστε στον ελεύθερο χρόνο σας;

Απάντηση: Αθλητικές δραστηριότητες, μουσική –πριν μερικά χρόνια έκανα μουσικές παραγωγές στην ΕΡΑ-, και αγαπώ ιδιαίτερα μια χαλαρή βόλτα με συζήτηση και καφέ με τη σύζυγό μου ή με κάποιον φίλο.

Ερώτηση: Γιατί γράφετε τελικά κ. Τζανάκη, και κυρίως για ποιους;

Απάντηση: Η γραφή σε αποφορτίζει και παράλληλα ξέρεις πως μέσα από αυτή δημιουργείς μια ιδιότυπη «κινητοποίηση» στον αναγνώστη. Η συμφωνία, η διαφωνία, ο εκνευρισμός ή η αρέσκεια του αναγνώστη διαμορφώνουν σ’ αυτόν μια αντίστοιχη με σένα διανοητική ανησυχία που ωθεί και αυτόν στην ανάγκη να εκφραστεί και να προβληματιστεί για όσα συμβαίνουν γύρω του.

Ερώτηση: Γιατί αλήθεια εκδίδετε τα βιβλία σας; Τι προσδοκάτε από αυτή την εκδοτική δραστηριότητα;

Απάντηση: Το εκδοτικό εγχείρημα είναι σίγουρα δύσκολο και απαιτεί ευθύνη, ειδικά όταν πίσω από τον συγγραφέα δε βρίσκεται κάποιος εκδοτικός οίκος που προσδοκά «κατανάλωση», αλλά η αγωνία του να διαβαστεί και όχι απαραίτητα να πωληθεί το έργο του. Γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες του χώρου, για την ώρα τουλάχιστον, ικανοποιούμαι αν η αναγνωσιμότητα του βιβλίου είναι μεγαλύτερη αριθμητικά από τον αριθμό αντιτύπων που θα εκδοθούν. Όταν βλέπεις πως το βιβλίο σου «δανείζεται», κυκλοφορεί, ή όταν γνωστοί ή άτομα άγνωστα σχολιάζουν τους χαρακτήρες των βιβλίων ή τις σκηνές ή αν στις δανειστικές βιβλιοθήκες προτείνεται, τότε ικανοποιείσαι  απόλυτα.

Ερώτηση: Πήρατε μέρος σε δύο εθελοντικά ταξίδια, αποστολές της Actionaid,   στην Αφρική. Μιλήστε μας πως προέκυψαν αυτά καθώς και για τις εμπειρίες σας που αποκομίσατε από εκεί.

Απάντηση: Ως ανάδοχος δυο παιδιών στο Λεσόθο και τη Ρουάντα, δήλωσα την πρόθεση μου με αίτηση, κληρώθηκα και έτσι απλά ακολούθησα τις αποστολές στην Κένυα το 2010 και την Γκάνα το 2011, που ήταν και οι πρώτες που έγιναν από τη χώρα μας στην Μαύρη Ήπειρο. Οι εμπειρίες ήταν συγκλονιστικές. Μέρος αυτών, χρησιμοποίησα ως υλικό στο μυθιστόρημα «Ρέθυμνο-Ιθάκη» (εκδ. ownbook, 2014). Επιγραμματικά σας λέω πως με τις εμπειρίες που αποκόμισα, αισθάνομαι ακόμα μεγαλύτερη απέχθεια για αυτό που προσδιορίστηκε ως «Αναπτυγμένος Κόσμος». Δυστυχώς το άγος της Αποικιοκρατίας θα το πληρώνει η ανθρωπότητα για πολλούς αιώνες ακόμα!

Ερώτηση: Βλέπω πως σχεδόν όλα τα κείμενά σας ασχολούνται με τη νεότερη ιστορία του τόπου μας, αλλά κυρίως με τον εικοστό αιώνα. Τυχαία προέκυψε αυτή η παρατήρησή μου, και για να συνεχίσω την ερώτησή μου, τι γίνεται με τον δικό μας αιώνα, τον εικοστό πρώτο που διανύουμε; Είναι λοιπόν κι’ αυτός στα άμεσα συγγραφικά σας ενδιαφέροντα, γνωστού όντος ότι συνήθως τα ιστορικά μυθιστορήματα πηγαίνουν τουλάχιστον πενήντα χρόνια μακριά από την ημερομηνία που συνέβησαν τα πραγματικά γεγονότα;

Απάντηση: Ο εικοστός αιώνας για τη χώρα μας και όχι μόνο, αποτέλεσε μια περίοδο που συντελέστηκαν γεγονότα ασύλληπτης αγριότητας, τα οποία όμως καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία της χώρας, αλλά και της ηπείρου μας. Η δήθεν «πρόοδος» που ευαγγελίζεται το κατεστημένο, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό είναι στημένη πάνω σε εκατομμύρια νεκρούς, σε κρεματόρια και τόνους χυμένου αίματος. Αλίμονο αν όλα αυτά δεν εμπνεύσουν τον λογοτέχνη. Ο εικοστός πρώτος αιώνας ακολουθεί την πεπατημένη. Δεν νομίζω να άλλαξαν πολλά επί της ουσίας με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Καπιταλισμός είναι αδηφάγος και αρχίζει να αναμετριέται πλέον με την ακραία εκδοχή του, αυτή του εθνικισμού, του συγκαλυμμένου Φασισμού. Ωστόσο, το ένα από τα βιβλία μου «Ο Αιώνας του Καπετάνιου, Ηράκλειο 2015» αποτελεί τη μυθιστορηματική βιογραφία του Μιχάλη Κόρακα, του σημαντικότερου οπλαρχηγού της Ανατολικής Κρήτης κατά τον 19^ο αιώνα, επομένως ιστορικά έχω ασχοληθεί και με προγενέστερη περίοδο.

Ερώτηση: Μιλήστε μας για τη νέα γενιά που ανδρώνεται, αυτή με την οποία ασχολείστε στην εκπαίδευση. Πείτε μου τη γνώμη σας γι’ αυτή και κάντε μας λίγες συγκρίσεις με τη δική σας. Είστε αισιόδοξος ότι τουλάχιστον αυτή θα φέρει κάποιο  καινούργιο αέρα σε τούτο τον τόπο, ότι τουλάχιστον δεν μπόρεσε να κάνει η δική σας ή, για να πάω πιο πίσω, η δική μου; Έχετε εμπιστοσύνη στους σημερινούς νεοέλληνες;

Απάντηση: Κάθε νέα γενιά είναι υπέροχη, μέχρι να αλλοτριωθεί και να διαφθαρεί από τις προηγούμενες. Θεωρώ άσκοπη μια σύγκριση γενεών, όταν αυτές ζουν σε εντελώς διαφορετικό κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Και στην τωρινή και στη δική μου και στη δική σας υπήρχαν και υπάρχουν χαρισματικοί νέοι. Ως προς το αν είμαι αισιόδοξος ή όχι, το πρόβλημα δεν είναι η αισιοδοξία ή η απαισιοδοξία μας –αυτές είναι απλές συναισθηματικές καταστάσεις- το μείζον είναι πως αυτή η γενιά μεταναστεύει και οι προοπτικές επιστροφής της γίνονται ολοένα και μικρότερες. Έχω ωστόσο εμπιστοσύνη σε κάθε ευφυή, ακέραιο και κυρίως ελεύθερο άνθρωπο. Αν τα αποκτήσουμε, διότι είναι επίκτητα αυτά τα χαρακτηριστικά, βεβαίως και έχω εμπιστοσύνη στους νεοέλληνες.

Ερώτηση: Ποια μελλοντικά σχέδια, συγγραφικά και εκδοτικά,  βρίσκονται στο μυαλό σας τον τελευταίο καιρό;

Απάντηση: Σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «24 Γράμματα» το βιβλίο με τίτλο «Τραγ…ελλαδικά σαράντα» που αποτελεί μια σκωπτική ανασκόπηση της μεταπολιτευτικής μας Ιστορίας. Ουσιαστικά περιγράφεται ο σουρεαλισμός στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας από τη στιγμή που ο Καραμανλής έφτασε συνοδευόμενος από τον κύριο(;) Λιάπη για να αποκαταστήσει αυτή τη ρημάδα τη «Δημοκρατία» μας. Μαζί μ’ αυτήν «αποκαταστάθηκαν» σίγουρα πλήθος ατάλαντων και ανίκανων κομματικών εκλεκτών μέχρι που ο Γ. Α. Παπανδρέου με φόντο τις βαρκούλες στο Καστελόριζο μας ανακοίνωσε ότι «βυθίσαμε τη χώρα», παραφράζοντας το σύνθημα-πομφόλυγα του πατέρα του. Αυτό σημαίνει πως πλέον φεύγω –προσωρινά- από το Ιστορικό μυθιστόρημα. Σκέφτομαι παράλληλα μελλοντικά να ερμηνεύσω με καθαρά σημερινή οπτική τον ποιητικό λόγο των μεγάλων μας ποιητών με σκοπό η δεύτερη ανάγνωση που θα γίνει πάνω σ’ αυτά τα έργα να είναι προσαρμοσμένη στην καθημερινότητά μας. Αλλά αυτό μόνο σα σχέδιο υπάρχει για την ώρα.

Ερώτηση: Είστε ευχαριστημένος με την πολιτιστική κίνηση του Ηρακλείου, γενικώς, καθώς και με την εκδοτική γενικά δραστηριότητα. Τι πιστεύετε ότι λείπει από την πόλη που ζούμε στο θέμα αυτό;

Απάντηση: Πολιτιστική κίνηση υπάρχει, αν και είναι μονόπλευρη κάπως. Πολλά μπορούν να γίνουν στο χώρο της εκπαίδευσης. Να σας αναφέρω ότι πέρυσι ο Σύνδεσμος Ιδιοκτητών Φροντιστηρίων της πόλης μας διοργάνωσε Ποιητικό διαγωνισμό και έγινε μια πολύ ωραία εκδήλωση την Παγκόσμια ημέρα της Ποίησης, 21 Μαρτίου. Ξέρετε πόσα ποιήματα δόθηκαν προς κρίση της επιτροπής από χιλιάδες μαθητές της πόλης; Μόλις 4! Εκεί είναι το πρόβλημα και όχι αν καθένας με μερικές ρίμες ή με συλλογή ανεκδότων κάνει την έκδοση για να ικανοποιήσει εν πολλοίς τη δική του ματαιοδοξία. Η εκδοτική δραστηριότητα είναι ακριβό σπορ και με λύπη μου λέω πως δε στηρίζεται στην πόλη μας όσο χρειάζεται.

Ερώτηση: Που νομίζετε θα καταλήξει όλη ετούτη η πολιτική και κοινωνική κατρακύλα που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, δεκαετίες για να είμαι περισσότερο ακριβής;

Απάντηση: Έχω βαρεθεί να ακούω και να διαβάζω για τον περίφημο «πάτο» που μόλις «πιαστεί» θα αρχίσει η ανάδυση! Δεν ξέρω για «πάτο», αυτό που αντιλαμβάνομαι είναι πως αν δε φροντίσει καθένας να αφυπνιστεί και να δείξει πως καταλαβαίνει τι του γίνεται δε θα σταματήσει η κατρακύλα. Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν πολίτες-οπαδοί, κλακαδόροι και κόλακες κομματικών ανδρείκελων θα πορευόμαστε τον κατήφορο. Είναι άλλωστε γνωστό πως «θέλει αρετή και τόλμη…»

Ερώτηση: Με ποια κριτήρια εκτιμάτε έναν άνθρωπο και πως επιλέγετε έναν για  φίλο σας;  Έχετε τέτοιους;

Απάντηση: Με τους φίλους μου είμαι αρκετά … «συμφεροντολόγος»! Για να μην παρεξηγηθώ θέλω να αντλώ πράγματα απ’ αυτούς και να τους «ζηλεύω» για όσα δεν έχω εγώ κι έχουν εκείνοι. Εκτιμώ αφάνταστα το καλαίσθητο χιούμορ και όχι τη «χοντροκοπιά», την αφοσίωση σε «αρχές», αλλά κυρίως την ευστροφία που έχει ο άλλος που σου επιτρέπει να εκμεταλλευτείς το χρόνο καλύτερα μαζί του. Είμαι από τους τυχερούς ανθρώπους σ’ αυτό. Έχω πολλούς, καλούς, και κυρίως διαφορετικούς χαρακτηρολογικά από εμένα φίλους.

Ερώτηση: Αν σας  ρωτούσα ποιες είναι οι επιρροές σας και ποιοι σας σημάδεψαν σε αυτή την ιστορική αναζήτηση, τι θα μου απαντούσατε;

Απάντηση: Οι ιστορίες που άκουγα από μεγαλύτερους και η φιγούρα του παππού να διηγείται διαρκώς για την Μικρά Ασία και τις περιπέτειές του. Φωτογραφίες από «ήρωες» που σκοτώθηκαν στο καθήκον και βέβαια ως παρακαταθήκη την καταγωγή από το χωριό του Καπετάν- Μιχάλη Κόρακα, την Πόμπια στο νότο της Κρήτης.

Ερώτηση: Μιλήστε μου για κάποιους σοβαρούς και εμβληματικούς σταθμούς στην πορεία του συγγραφικού σας έργου!

Απάντηση: Το πρώτο βιβλίο, είναι σαν την «πρώτη αγάπη». Με τις ατέλειες, την αγαρμποσύνη ίσως, αλλά με πλήρη συναισθηματική αφοσίωση σ’ αυτό. Κάθε βιβλίο, ωστόσο, θεωρείς πως σε πάει ένα βήμα μπροστά και σε προετοιμάζει για το επόμενο. Αλλά και στην αρθρογραφία όταν βλέπεις κείμενά σου να έχουν τεράστια αναγνωσιμότητα, να αναπαράγονται από πολλά και διαφορετικά μέσα καταλαβαίνεις πως εκφράζεις και πολλούς άλλους εκτός απ’ τον εαυτό σου. Όταν πριν δυο περίπου χρόνια σε μεγάλο διαδικτυακό μέσο με ενημέρωσαν για τις 17.000 κοινοποιήσεις που είχαν γίνει τις δυο πρώτες μέρες και δεχόμουν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με σχόλια από Αυστραλία ή Αμερική, με ικανοποίησε για την απήχηση που είχε.

Ερώτηση: Τι ώρες γράφετε και τι σας στερεί, αν ισχύει,  αυτή η ενασχόληση;

Απάντηση: Προφανώς γράφω στον ελεύθερο χρόνο μου, κυρίως αργά το βράδυ. Η ενασχόληση με τη συγγραφή δεν μου στερεί ποτέ κάτι, αντίθετα νιώθω μέσα απ’ αυτήν  αίσθημα πλήρωσης, διανοητικής και ψυχικής.

Ερώτηση: Ποια είναι η αντίδραση των δικών σας ανθρώπων, τόσο του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος όσο και του επαγγελματικού σας, για την παράλληλη ενασχόλησή σας με το ιστορικό μυθιστόρημα και την αρθρογραφία;

Απάντηση: Το έχουν δεχτεί πλέον σαν προέκταση της επαγγελματικής μου δραστηριότητας, δείχνουν ενδιαφέρον πάντα και προχωρούν και σε κριτική καλοπροαίρετη. Μου δίνουν την εντύπωση ότι θα τους φαινόταν περίεργη η μελλοντική συγγραφική «σιωπή» μου.

Ερώτηση: Θα περίμενε, νομίζω,  κάποιος ότι η πολυεπίπεδη κρίση των τελευταίων ετών στη χώρα μας θα δημιουργούσε τον καταλύτη ή το έναυσμα   για μια μορφή πνευματικής ανάτασης και στροφής μεγάλης μερίδας πολιτών στην κλασσική παιδεία, κάτι όμως που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Ποια είναι η προσωπική σας γνώμη γι’ αυτό το φαινόμενο και τι θα μπορούσε κατά τη γνώμη σας να γίνει θετικό προς αυτή την κατεύθυνση;

Απάντηση: Την κρίση δυστυχώς, τη «χειρίστηκαν» και τη «χειρίζονται» οι ίδιοι μηχανισμοί που τη δημιούργησαν. Επομένως, παρά τις περιοδικές αντιδράσεις των πολιτών, κατάφεραν να κλειστούν ή μάλλον να τους κλείσουν στο «καβούκι» τους και με τους μηχανισμούς χειραγώγησης –κυρίως ΜΜΕ- ο πολίτης αποφορτίζεται σε άλλου είδους πιο εύπεπτα θεάματα, αναγνώσματα, ακούσματα. Κακά τα ψέματα: Δεν μπορεί ο ίδιος τηλεθεατής του ριάλιτι να διαβάσει τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη ή την «Πολιτεία» του Πλάτωνα. Θα ήταν ιδιαίτερα «επικίνδυνος» για το σημερινό καθεστώς φαυλότητας, αν το έκανε. Η κλασική παιδεία προϋποθέτει ελευθεροφροσύνη και οξύνοια, στοιχεία που σπανίζουν στο σύγχρονο πολίτη-καταναλωτή.

Ερώτηση: Ποια είναι η γνώμη σας για τους κριτικούς λογοτεχνίας, επαγγελματίες και φιλόδοξους ερασιτέχνες, και τι νομίζετε μπορούν να προσφέρουν άραγε στο αναγνωστικό κοινό;

Απάντηση: Ο ρόλος του κριτικού είναι απολύτως δημιουργικός. Υπό συνθήκες ιδανικές συμπληρώνει το καθεαυτό έργο του δημιουργού, υπό άλλες όμως το υπονομεύει. Η κριτική θα πρέπει καταρχάς να αποτελέσει αντανακλαστικό του δέκτη σε οποιοδήποτε έργο  έρχεται σε επαφή και στη συνέχεια να προαχθεί σε δημόσιο λόγο.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι το κοινό επηρεάζεται από τις κριτικές στα περιοδικά και τις εφημερίδες για την αγορά των βιβλίων;

Απάντηση: Νομίζω ότι εξαρτάται από το «κοινό». Αν πρόκειται για εκ πεποιθήσεως αναγνώστη η «προτροπή» ή η «αποτροπή» του κριτικού δε θα έχει καταλυτικό ρόλο. Όταν η κριτική απευθύνεται σε πιο «ανυποψίαστο» ή περιστασιακό αναγνώστη, τότε μπορεί να τον επηρεάσει περισσότερο.

Ερώτηση: Ας έρθουμε στην αρθρογραφία τώρα. Είναι μια άλλη παράλληλη ενασχόλησή σας, ειδικά στο τύπο,  ηλεκτρονικό και έντυπο, της Κρήτης. Θα ήθελα να πάρω το θάρρος να σας ρωτήσω ευθέως αν νομίζετε ότι επηρεάζουν έστω και μία μικρή μερίδα συμπολιτών μας, αν προσφέρουν κάτι σε μακροχρόνια βάση, ή απλώς γράφονται για να γεμίσουν κάποιες σελίδες;

Απάντηση: Αυτό που με ρωτάτε θα ήθελα την απάντηση να την ξέρω κι εγώ! Αν κρίνω ωστόσο, από αντιδράσεις κάποιων αναγνωστών, θεωρώ πως για κάποιους γίνομαι η «φωνή» τους και είμαι σίγουρος πως για κάποιους άλλους θα είμαι «κόκκινο πανί». Επομένως τους ερεθίζει ένα γραπτό διατυπωμένο με οξύτητα ή  ειρωνικό ύφος. Αυτό που θα ήθελα να πετύχω μακροχρόνια είναι να εκλείψουν οι γραφιάδες-γλείφτες και να αγοράζουμε ένα έντυπο για να διαβάζουμε επιτέλους έλλογο και όχι άλογο λόγο. Και αυτό θα το καθορίσουν μόνο οι αναγνώστες.

Ερώτηση: Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας!

Απάντηση: Δική μου ευχαρίστηση να απαντήσω σε τόσο ουσιαστικές και εύστοχες ερωτήσεις.

Κάπως έτσι τελείωσε μια χαλαρή συζήτηση μαζί με τον Μιχάλη Τζανάκη σ’ ένα πρωινό και ήσυχο περιβάλλον.  Αργά, σταδιακά, το καφέ γέμιζε με τους πολυάριθμους σαββατιάτικους επισκέπτες και μόνιμους θαμώνες του. Συζητήσαμε για κάποια άλλα πράγματα, την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα, και κυρίως τους τρόπους εξόδου από την πολυεπίπεδη κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας. Από τους γύρω μας λίγοι  ήταν εκείνοι που διάβαζαν κάποια εφημερίδα, τοπική ή αθηναϊκή, οι περισσότεροι απολάμβαναν τον καφέ τους, και οι μικρότεροι τις καινούργιες ηλεκτρονικές τους συσκευές. Χαιρετιστήκαμε και ανανεώσαμε το ραντεβού μας για το μέλλον και για περισσότερα!