Μια ιστορία που επαναλαμβάνεται. Ελπίδες κι απογοητεύσεις της Ελληνικής ποπ…

του Βαλάντη Τερζόπουλου (a.k.a. Electric Looser) // *

Μοντέρνο Τραγούδι και Τηλεόρασις (τεύχος 318, Οκτώβριος 1971)

Μέσα από ρεπορτάζ  που γράφτηκε το 1971, ανακαλύπτουμε πως υπάρχουν  ζητήματα γύρω από την Ελληνική ποπ – μουσική –  σκηνή που είναι διαχρονικά.

Από τις σημειώσεις των δημοσιογράφων: Όλγας Μπακομάρου και Βασίλειου Κωνσταντινίδη.

Στη χώρα μας, τα λαϊκά είδωλα ακούνε στα ονόματα Πουλόπουλος, Zαμπέτας, Μπιθικώτσης, Κόκοτας, Βοσκόπουλος, Νταλάρας, Μαρινέλλα. Η ελληνική αγορά του δίσκου, παίζεται στις χορδές του μπουζουκιού, πού εκφράζει, είτε «ελαφρολαϊκά», είτε «βαρειά», τη λεβεντιά, τον έρωτα, τούς καημούς. Όπως συμβαίνει παντού, τα «είδωλα» μας αυτά μπήκαν γρήγορα στον εμπορικό χορό κι’ απέδειξαν, ότι ή «λαϊκή οδός» είναι η ασφαλέστερη για να μπει κανείς στην «υψηλή κοινωνία»! Βέβαια μπορεί να μην κέρδισαν δισεκατομμύρια, όπως τα διεθνή αστέρια της σόουλ και της ποπ. Απέκτησαν, όμως, διαμερίσματα, αυτοκίνητα, καταθέσεις και επιτυχία! Χρυσοφόρος πηγή τα λαρύγγια τους για τις εταιρίες των δίσκων! Ο Κόκοτας «βαστάει» την άλφα εταιρία, ο Πουλόπουλος την βήτα, ό Καζαντζίδης την γάμα, η Μαρινέλα την δέλτα. Στην καταναλωτική κοινωνία μας, η διαφήμιση παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Ήταν, λοιπόν, φυσικό, το ραδιόφωνο — το κυριότερο μέσο μαζικής επικοινωνίας στον τόπο μας — να πλημμυρίσει από «προσφερόμενα προγράμματα» με λαϊκά τραγούδια. Προϊόντα λαϊκής εμπνεύσεως και υποπροϊόντα λαϊκής παραγωγής.

—To λαϊκό τραγούδι φταίει για την πτώση της μοντέρνας μουσικής στην Ελλάδα, μας λέει ό Τάκης Αντωνιάδης.

—Όλους, ακόμα και την νεολαία, τους επηρεάζει το μπουζούκι, συμφωνεί ό Σταμάτης Σπανουδάκης. “Όταν, απ’ το πρωί ως το βράδυ δεν ακούνε τίποτε άλλο απ αυτό, είναι φυσικό να μαθαίνουν και ν’ αγαπούν μόνο τα μπουζουκοπροϊόντα.

—Η μουσική πού παίζουμε εμείς, λέει ό Μάϊκ Ροζάκης, είναι τόσο μοντέρνα, τόσο τεχνικά προχωρημένη ώστε ό κόσμος δεν την καταλαβαίνει. Το μόνο που τον συγκινεί βαθιά είναι το μπουζούκι. Γι αυτό, μη σας φανεί παράξενο, αν δείτε κάποτε κι εμείς να παίζουμε μπουζούκι. Είναι ό μόνος τρόπος ν’ αγκαλιάσουμε τον κόσμο. Διαφορετικά, θα πρέπει να φύγουμε απ’ την Ελλάδα.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΟΘΟΝΗ

Μπορεί το ραδιόφωνο να «χτύπησε» τη μοντέρνα μουσική, η τηλεόρασις, όμως, τη βοήθησε όσο τίποτε άλλο! Τα διάφορα σόου έδωσαν στα ελληνικά συγκροτήματα την ευκαιρία να δείξουν την τέχνη τους στο πλατύ κοινό και να έρθουν σε μιαν άμεση σχεδόν επαφή με τη νεολαία. Τα μέλη τους το αναγνωρίζουν αυτό. Άλλα έχουν αντιρρήσεις.

Ας ακούσουμε τους ενδιαφερομένους.

—Βεβαίως, μας βοηθάει ή TV, λέει ό Σταμάτης Σπανουδάκης. Όμως, εν μέρει. Στην ‘Ελλάδα, οι οροί πού προσφέρει, κάθε άλλο παρά ευνοϊκοί είναι για τα συγκροτήματα. Το στούντιο είναι πέντε μέτρα. Κι όταν, έστω και ένα μέλος κάποιου συγκροτήματος, εμφανισθεί με μακριά μαλλιά, οι αρμόδιοι λένε στον αρχηγό του: να τον διώξετε αυτόν! Ύστερα όταν όλοι στο στούντιο είναι ηλικίας 60 χρόνων θα κάνουν σόου πού απευθύνεται σε ανθρώπους 60 χρόνων.

Συμφωνεί ο Μάϊκ Ροζάκης: —Τι να πει κάνεις για την τηλεόραση; Η προσπάθεια αρκεί. Αν υπολογίσεις, ότι μέσα σ ένα χώρο 3 μ. x 4μ. συνωστιζόμαστε 3 τεχνικοί, 6—7 μουσικοί και 10 άλλα άτομα, πού πρόκειται να εμφανισθούν και ό υπεύθυνος της διαφημιστικής εταιρίας, καταλαβαίνετε, ότι οποιοδήποτε κι αν είναι το αποτέλεσμα υπάρχουν ελαφρυντικά.

ΝΤΙΣΚΟΤΕΚ ΕΝΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

Τη στιγμή όμως που η τηλεόρασις ανοίγει δρόμους για τα συγκροτήματα, έρχονται οι ντισκοτέκ, για να τοποθετήσουν καινούργια εμπόδια. Σε μια ντισκοτέκ μπορεί να υπαρχή κάθε δυνατή ποικιλία ελληνικής και ξένης μουσικής. Το συγκρότημα, επομένως, δεν έχει θέση.

—Οι ντισκοτέκ ενημερώνουν ελάχιστα το ενημερωμένο κοινό πάνω στην κίνηση των δίσκων, λέει ο Μάϊκ Ροζάκης. Αντισταθμίζουν την… προσπάθεια του ραδιοφώνου, που έχει μπουζουκοποιήσει τα πάντα.

—Μπορούν βέβαια, να δώσουν ποικιλία, δεν μπορούν να δώσουν όμως ζωή, μας λέει ό Δημήτρης Λοράνδος, επιχειρηματίας του κέντρου«PIPER».Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει με τα συγκροτήματα. Αν ένα συγκρότημα έχει προσωπικότητα, μπορεί ν’ αναπληρώσει το κενό της ποικιλίας.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ

Τα ελληνικά συγκροτήματα δεν είναι Μπήτλς, ούτε Ρόλινγκ Στόουνς, με τα εκατομμύρια των δίσκων και τα δισεκατομμύρια δραχμών! Έτσι, οι εμφανίσεις τους σε νυχτερινά κέντρα, αποτελούν ανάγκη επιβιώσεως οικονομικής και κατ επέκταση καλλιτεχνικής.

Οι επιχειρηματίες των κέντρων, πώς τα αντιμετωπίζουν; Και ποιά ή ευθύνη τους για την κακοδαιμονία πού παρατηρείται; Ο νόμος της προσφοράς και της ζητήσεως ισχύει παντού όπου υπάρχει επιχείρηση. Και το «προϊόν» πού περισσότερο απ’ όλα ζητείται σήμερα, στην ελληνική μουσική αγορά της νύχτας, είναι το μπουζούκι. Λαός και Κολωνάκι —για να θυμηθούμε το παλιό λαϊκό σουξέ— κάτω από τους ήχους της πενιάς, βρίσκουν την ιδανικότερη συνύπαρξη. Δίπλα- δίπλα, ό βιομήχανος πού πετάει μάτσο τα χιλιάρικα και χούφτες τα μαργαριτάρια και το παιδί τού λαού, πού ήρθε ν ανταλλάξει τον ίδρωτα ενός μηνός με τη μουσικολαϊκή πανδαισία μιας βραδιάς.

—Στην Ελλάδα, ό κόσμος παρασύρεται, μας λέει ό κ. Φλοίκος, επιχειρηματίας νυχτερινού κέντρου. Σαν τα πρόβατα τρέχουν στα μπουζούκια, μόνο και μόνο από σνομπισμό. Γιατί αν ήθελαν ν ακούσουν πραγματικά μπουζούκι, θα πήγαιναν σε γνήσιο μπουζουξίδικο, στον Μάρκο, τον Τσιτσάνη, και τόσους άλλους. Παλιότερα, την μουσική αυτή την άκουγαν εκείνοι πού το ‘λεγε… η καρδιά τους. Πού να πατήσεις σε τέτοιο μαγαζί αν συνόδευες γυναίκα. Σήμερα πηγαίνουν όλοι, άνδρες, γυναίκες , παιδιά. Επειδή ακριβώς πηγαίνει ή «αριστοκρατία».

—Σεις, ως επιχειρηματίας, πώς αντιμετωπίζετε αυτή την κατάσταση; —”Αν και μου αρέσει ή μοντέρνα μουσική, αναγκάζομαι να βάζω στο μαγαζί μου λίγο μπουζούκι. Δεν μπορεί να σταθεί κέντρο μόνο με συγκροτήματα. Ποιος θα πατήσει; Ακόμα και οι τουρίστες πηγαίνουν στα μπουζούκια. Ανεξάρτητα, πάντως, απ’ αυτά, πιστεύω, ότι ή ελληνική μοντέρνα μουσική δεν θα κρατήσει. Είναι μια μόδα, όπως οι χοροί. Από τα συγκροτήματα, άλλο επιζεί δύο χρόνια, άλλο τρία. Μετά διαλύεται. Όσο για μένα; Πηγαίνω με τον κόσμο.

—Ή νεολαία σας ενδιαφέρει; —Φυσικά. Δεν έχει, όμως, χρήματα

—Με ποια κριτήρια προσλαμβάνετε ένα συγκρότημα; —Ζητώ τα μέλη του να είναι άνθρωποι σοβαροί και όχι… δολοπλόκοι.

—Εγώ «κλείνω» ένα συγκρότημα με το ένστικτο μου, μας λέει ό κ. Δημήτρης Λοράνδος. Πάντως, νομίζω, οτι δεν έχει βρεθεί ακόμη ή σωστή ελληνική μουσική. Λόγω ελλείψεως φαντασίας και προσπάθειας, λόγω τυφλής ξενομανίας. Όσο για την ελληνική ποπ, πιστεύω ότι θα σβήσει. Γιατί δεν αρκεί να είναι κανείς καλλιτέχνης. Στην ποπ μιούζικ ιδιαίτερα, πρέπει να έχει αέρα, ύφος, προσωπικότητα. Είναι γεγονός, ότι οι επιχειρηματίες, στην πλειοψηφία τους, προτιμούν τα μπουζούκια. Ακόμα και εκείνοι που «κλείνουν» ένα μοντέρνο συγκρότημα, αναγκάζονται να βάλουν λίγο μπουζούκι στο μαγαζί τους.

The Play Boys & Κουκα

ΧΟΡΕΥΤΙΚΕΣ ΟΡΧΗΣΤΡΕΣ

Πώς βλέπουν τα ίδια τα ελληνικά συγκροτήματα την κατάσταση; Πώς αντιμετωπίζουν το γεγονός, ότι ως επαγγελματίες πρέπει να δουλέψουν για το «μεροκάματο»;

—Σ’ όλο τον κόσμο, έχει περάσει ή μόδα της ποπ, μας λέει ό Μάϊκ Ροζάκης. Έτσι, για να επιβίωση ένας μουσικός, πρέπει κυρίως να είναι καλός στην δουλειά του. Και στην Ελλάδα έχουν ξεκαθαρίσει κάπως τα πράγματα. Από το πλήθος πού υπήρχε, έχουν απομείνει, αν όχι οι απολύτως επαγγελματίες, οι επαγγελματίζοντες. ‘Αλλά, μήπως κι’ αυτοί ακόμα, μπορούν να κάνουν εδώ δουλειά συγκροτήματος; Σκέτος αρκουδισμός αυτό γίνεται στον τόπο μας. Παίζουμε για να χορεύει ό κόσμος.

—Φυσικά και δεν είμαστε σόου συγκροτήματα, συμφωνεί ό Τάκης Αντωνιάδης. Τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Πρέπει να παίζουμε τα πάντα. Επομένως, ανήκουμε στα χορευτικά συγκροτήματα.

Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ ΕΜΠΟΔΙΟ

Τα ελληνικά συγκροτήματα παραδέχονται ότι δεν δημιουργούν. Ότι δεν κάνουν ποπ. Ότι δεν θα μπορούσαν να πάρουν «άριστα», ούτε καν «λίαν καλώς» στην εκτέλεση ξένων επιτυχιών. Η ποπ μιούζικ θέλει φράσεις, επιφωνήματα, που να δένουν με τον ήχο.

— Ο Έλληνας θέλει ν ακούει τη γλώσσα του, ισχυρίζεται ο Σταμάτης Σπανουδάκης. Δυστυχώς, όμως, αυτή δεν προσφέρεται, παρά μόνο για ιταλικά μπλουζ. Στην ποπ δεν πηγαίνει, ούτε και για αστείο. Πώς θα πεις π.χ. το”All Togerther”. “Όλοι μαζί;

— Δεν είχαμε συνηθίσει το είδος αυτής της μουσικής. Έτσι οι δυσκολίες ως προς τον στίχο ήταν και είναι δύσκολες, λέει ο Πασχάλης. Πιστεύω ότι σιγά- σιγά μπορούμε να παρακάμψουμε αυτό το εμπόδιο.

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΑ

Αυτά είναι τα εμπόδια και τα προβλήματα των ελληνικών συγκροτημάτων. Όμως, μιλήσαμε για το παρόν. Και το μέλλον; Υπάρχει; Με την μορφή των στόχων, σχεδίων και ονείρων, με την απόφαση μιας εξόδου «ηρωικής» από το τέλμα;

Ας ακούσουμε τα ίδια:

«ΤΣΑΡΜΣ»: «Προς το παρόν οι φιλοδοξίες μας είναι να πουλήσουμε δίσκους. Η λέξη «τέχνη» δεν υφίσταται στην Ελλάδα. Και στο σημείο αυτό βρίσκεται το δράμα. Πιστεύουμε ότι τα ελληνικά συγκροτήματα μπορούν να προσφέρουν πολλά, αν τους δοθεί χείρα βοηθείας. Παράδειγμα, οι «Αφροντάϊτ’ς Τσάϊλντ». Όμως, για να βγούμε στο εξωτερικό κι’ εμείς, πρέπει να υποστούμε γενική ανακαίνιση. Μουχλιάσαμε!».

«ΑTOM I Κ Σ»: «Μας ενδιαφέρει ή νεολαία και σ’ αυτήν θέλουμε να βρούμε απήχηση. Ή ποπ άλλωστε απευθύνεται μόνον σε νέους. Μας αρέσει ή αγγλική ποπ και έχουμε συνθέσει πολλά τραγούδια. Μα δεν τολμάμε να παίξουμε εδώ. Θα μας δείρουν!».

«Play Boys»: «Θέλουμε να κερδίσουμε το ελληνικό κοινό. Φυσικά, οι νέοι μας ενδιαφέρουν περισσότερο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αποκλείουμε όλους τους άλλους. Πιστεύουμε ότι τα συγκροτήματα του τόπου μας έχουν πολλές ικανότητες. Tο κακό όμως είναι, ότι βεντετίζουν. Δεν προλαβαίνουν να κάνουν μια επιτυχία και καβαλούν το καλάμι!».

«Idols»: «Δίνουμε μεγάλη σημασία στον στίχο και φροντίζουμε να είναι εμπορικός, ν’ αρέσει δηλαδή και στους μεγάλους. Ταυτόχρονα, προσπαθούμε να καλυτερέψουμε όσο γίνεται περισσότερο τον ήχο μας. Τα ελληνικά συγκροτήματα διαθέτουν προσόντα. Υπάρχει όμως ένας σοβαρός ανασταλτικός παράγων, στην εξέλιξη τους: το μπουζούκι».

«Sounds»: «Στόχο μας έχουμε θέσει, να είμαστε όσο το δυνατόν πιο εμπορικοί και ενωμένοι».

«ΟΛΥΜΠΙΑΝΣ»: «Πιστεύουμε στην ποπ μουσική και φιλοδοξία μας είναι να την επιβάλλουμε και στην Ελλάδα».

«ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΣ»: Παίζουμε μουσική ροκ, με έμφαση στους ελληνικούς στίχους. Σκοπός μας είναι η δημιουργία δικής μας μουσικής. Στη χώρα μας, πιστεύουμε, πώς μουσική ποπ, κάνουν ο Διονύσης Σαββόπουλος και οι «Socrates drunk the Conium». Υπάρχουν αρκετοί νέοι στους οποίους αρέσει ή προοδευτική μουσική. Στην Ελλάδα από απόψεως εκφράσεως αυτής της μουσικής, είναι πιο ευνοϊκά. Εξάλλου, την μουσική ροκ, τώρα, την ακούνε και μεγαλύτεροι άνθρωποι»

«ΠΕΛΟΜΑ ΜΠΟΚΙΟΥ»: «Από τότε που ακούμε μουσική, το μπουζούκι κυριαρχεί στον ελληνικό χώρο. Δεν έχουμε καμιά πρόθεση να το κατηγορήσουμε. Πολύ άπλα αναγνωρίζουμε ότι δεν απευθύνεται σε μας. Είμαστε πολύ νέοι για να κλαίμε χαμένες αγάπες ή να γινόμαστε χωρίς συμμετοχή θεάται ενός ψευτορομαντικού θρήνου. Θέλουμε δράση. Γι αυτό ή μουσική μας είναι ή «ποπ». Πρώτος απ’ όλους ό Σαββόπουλος, σήκωσε τη σημαία για την Ελλάδα. Αυτό δεν σημαίνει πώς ακολουθούμε τα χνάρια του. Ο δικός μας στίχος θέλουμε να είναι απλός και κατανοητός από τον καθένα, κι όχι στρυφνός και δυσνόητος ακόμη και για τους ειδήμονες. Δεν θέλουμε να προβάλλουμε προσωπικά προβλήματα και εμπειρίες, πού στο κάτω – κάτω μπορεί να μην ενδιαφέρουν κανένα».

Charms

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ελληνική ποπ, με την έννοια πού της δώσαμε στην αρχή της ερευνάς μας, δεν υπάρχει. Τα συγκροτήματα — έκτος από ελάχιστες εξαιρέσεις — δεν κάνουν άλλο, από το να αποδίδουν στα ελληνικά ξένες επιτυχίες. Και πάλι όμως, αντιμετωπίζουν δυσχέρειες, εξαιτίας της γλώσσας μας, ή όποια δεν «δένει» με τον ρυθμό της ποπ. Η έντονη κίνηση συγκροτημάτων πού παρατηρήθηκε κάποτε στην Ελλάδα, δεν ήταν, παρά ή φυσική συνέπεια του τρομακτικού κύματος της αγγλοσαξονικής ποπ, με τα είδωλα, το ομαδικό παραλήρημα, και τα εκατομμύρια στις . . .τσέπες εταιριών, συνθετών, επιχειρηματιών και εκτελεστών. άλλα από τα συγκροτήματα εξαφανίσθηκαν, άλλα «επιβίωσαν». Αιτία, το ότι τα μέλη τους δεν κατόρθωσαν να συλλάβουν το νόημα της μουσικής αυτής καθώς και την ανάγκη δημιουργίας μιας καθαρά ελληνικής ποπ. Η μεταφορά της ξένης ποπ στη χώρα μας, ήταν «άτυχης». Γιατί έλλειπαν απ’ τα ελληνικά συγκροτήματα, η μουσική παιδεία, το ένστικτο, ή άμεση επαφή με τους δημιουργούς. Το μπουζούκι «ευδοκίμησε», γιατί, καλώς ή κακώς, άγγιξε την ψυχή του Έλληνα, περισσότερο απ’ το μοντέρνο τραγούδι. Οι εταιρίες δίσκων το υποστήριξαν, γιατί «έπιασε». Τα κέντρα το προτιμούν, γιατί τους αποφέρει κέρδη. Οι νέοι αγαπούν τη μοντέρνα μουσική. Κι’ αν τα ελληνικά συγκροτήματα δεν κατόρθωσαν να εκτοπίσουν απ’ την καρδιά τους τα ξένα, είναι επειδή δεν μπόρεσαν ν’ αποκτήσουν γνησιότητα και ανάστημα. Ποπ σημαίνει «κίνημα», πρώτα οπτικό και υστέρα ακουστικό.

Τα ελληνικά συγκροτήματα υστερούν φοβερά στο σημείο αυτό. Ένα άλλο σοβαρό μειονέκτημα τους, είναι ή έλλειψη οργανώσεως και μάνατζερ. Όπως, επίσης, και ο βεντετισμός, πού συχνά προκαλεί διενέξεις και προστριβές μεταξύ των μελών τους. Πέρα από την νεολαία, ό υπόλοιπος κόσμος αντιμετωπίζει με δυσπιστία την ποπ μουσική. Επηρεάζεσαι από τα μακριά μαλλιά και το μοντέρνο ντύσιμο. Από το άλλο μέρος, ου «μεγάλοι» είναι εκείνοι, που λόγω οικονομικής δυνατότητας, συχνάζουν στα κέντρα. Μοιραία, λοιπόν, τα συγκροτήματα αναγκάζονται αν παίζουν όλα τα είδη της μουσικής, από την τζαζ ως το μπουζούκι με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε χορευτικές ορχήστρες.
Κι’ αυτό όταν έχουν την τύχη, να βρουν δουλειά, γιατί τις πιο πολλές φορές δεν βρίσκουν. Τα τηλεοπτικά σόου αν και δεν γίνονται στο επίπεδο εκείνων του εξωτερικού, βοηθούν σημαντικά ένα συγκρότημα. Αντίθετα με τις ντισκοτέκ πού προτιμούν τους δίσκους και με το ραδιόφωνο, που τα αγνοεί μάλλον. Λόγω της απόλυτης και αναμφισβήτητης κυριαρχίας του ελαφρό λαϊκού τραγουδιού.

“Όλα τα ελληνικά συγκροτήματα πιστεύουν στις δυνατότητες τους. Έχουν την πεποίθηση ότι μπορούν να δώσουν πολλά, αν βρεθούν στο κατάλληλο περιβάλλον κι εξασφαλίσουν μια στοιχειώδη υποστήριξη. Αναγνωρίζουνε, ωστόσο, ότι τους λείπει ή οργάνωση, και ίσως ακόμα ή δύναμη να ξεφύγουν από το τέλμα. Φιλοδοξούν να επιβάλλουν την ποπ μουσική στην Ελλάδα. Η γνώμη ή δική μας, είναι να καταλάβουν πρώτα, τι ακριβώς σημαίνει «ποπμιούζικ για την Ελλάδα». Κι αυτό θα γίνει μονάχα όταν νοιώσουν τη νεολαία τα προβλήματά της και φτιάξουν κομμάτια πού να της αγγίζουν την καρδιά. Όταν οι νέοι έχουν την δυνατότητα να ακούσουν τους δημιουργούς, γιατί να δώσουν σημασία στους «μιμητάς»;

Οι Αγγλοσάξονες «θεοί» δεν έγιναν «απλώς και ως έτυχε». Με μόχθο και τόλμη άνοιξαν δρόμους καινούργιους. Γιατί συνέλαβαν τον αιώνα μας και συγκλονίστηκαν, δημιουργικά, από το πάθος του!

* Ο Βαλάντης Τερζόπουλος είναι ο δημιουργός του blog http://spychedelicsally.blogspot.gr