Fractal
Home / ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ / Μια μπαρόκ τοπιογραφία του Ρέμπραντ
12/12/2017, 11:59 μμ

Μια μπαρόκ τοπιογραφία του Ρέμπραντ

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης // *

 

 

«Η πέτρινη γέφυρα» του Ρέμπραντ Χάρμενσοον φαν Ράιν, Ολλανδία 1638. Λάδι σε καμβά 29.5 x 42.5 εκ. Κρατικό Μουσείο Άμστερνταμ.

 

Η περίοδος του μπαρόκ στις τέχνες ξεκίνησε μετά τον μανιερισμό και συγκεκριμένα από τα τέλη του 16ου και τις αρχές του 17ου αιώνα έως και τα μέσα του 18ου αιώνα. Αυτή η εποχή χαρακτηρίστηκε από μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις, την Αντιμεταρρύθμιση, την επικράτηση του προτεσταντισμού στις Βορειοευρωπαϊκές χώρες και την απόλυτη κυριαρχία της μοναρχίας. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα στις χώρες, στις οποίες επικράτησε το καθολικό δόγμα η τέχνη του μπαρόκ να τεθεί κάτω από την εξουσία της εκκλησίας και του βασιλιά, ενώ στις χώρες της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης μαικήνας των τεχνών έγινε η μεσαία αστική τάξη.[1]

 

Το μπαρόκ γεννήθηκε στη Ρώμη και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη. Αφορά μια ολόκληρη εποχή και επηρέασε την πολιτική, την κοινωνία και τις τέχνες. Εκείνη την  περίοδο συνυπήρξαν δυο κυρίαρχα στυλιστικά μοντέλα, το κλασικιστικό και το νατουραλιστικό.[2] Ειδικότερα στη ζωγραφική, η θεματολογία και η τεχνοτροπία διέφερε ανάλογα με το θρησκευτικό δόγμα, τους παραγγελιοδόχους και τις προσωπικές προτιμήσεις των καλλιτεχνών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα μπαρόκ ζωγραφικής είναι η εικόνα 1, η οποία απεικονίζει ένα συνηθισμένο φυσικό τοπίο, το οποίο αποτελείται από μια πέτρινη γέφυρα πάνω σε ένα ποτάμι με βάρκες και ανθρώπινες μορφές, ένα δάσος, έναν οικισμό και τον ουρανό με τα σύννεφα.[3]  Το έργο είναι μια ζωγραφική τοπίου, η οποία αποτυπώνει πιστά την καθημερινή ζωή που βιώνουν οι άνθρωποι της υπαίθρου στα πλαίσια της αγροτικής κοινωνίας του 17ου αιώνα, δηλαδή την εποχή του καλλιτέχνη.

Ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε για τη γη, το ποτάμι, ένα κομμάτι του δάσους, καθώς και για ένα μέρος του ουρανού, γαιώδη, σκοτεινά χρώματα, τα οποία ήταν σε πλήρη αντίθεση με το φως του ήλιου που διαπερνούσε τα σύννεφα και φώτιζε ένα μέρος του δάσους.[4] Αυτές οι ακτίνες του φωτός κινήθηκαν σε μια διαγώνια κατεύθυνση από δεξιά προς αριστερά, φωτίζοντας με αυτό τον τρόπο το ψηλό δέντρο με το διπλανό του και την πέτρινη γέφυρα, ενώ ταυτόχρονα φανέρωσαν τη σκιά του ανθρώπου στα αριστερά της γέφυρας και της βάρκας στο νερό τη στιγμή που περνούσε κάτω από τη γέφυρα. Ο ζωγράφος έπαιξε με το φως και τις σκιές για να αποδώσει σωστά την εικόνα, η οποία αποτυπώνεται στον ανθρώπινο οφθαλμό.[5] Αυτές οι έντονες αντιθέσεις μεταξύ του φωτός και της σκιάς (η τεχνική της φωτοσκίασης) φανερώνουν την επιρροή του Καραβάτζιο.[6] Με τον τρόπο αυτό, ο καλλιτέχνης τόνισε τα στοιχεία, τα οποία θεωρούσε σημαντικά στο έργο του. Η ασάφεια του περιγράμματος στο ανθρώπινο σώμα και στη φύση έδωσε έντονα νατουραλιστικά στοιχεία στον πίνακα φέρνοντας στο οπτικό πεδίο και τη μνήμη του θεατή μια εικαστική εικόνα της φύσης.[7] Η όλη σύνθεση χαρακτηρίζεται από πολλαπλότητα, καθώς οι άνθρωποι βρίσκονται σε διάφορα σημεία, τα σπίτια σε διαφορετικές αποστάσεις μεταξύ τους, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει η αίσθηση της κίνησης, άρα και της ζωής τόσο των ανθρώπων όσο και της φύσης.[8] Αυτό φαίνεται στις βάρκες που λάμνουν στο ποτάμι, τις ρυτίδες του νερού και την κλίση των φύλλων από τον αέρα.

Επίσης, η τοπιογραφία απλώνεται σε ολόκληρη την επιφάνεια του πίνακα δίνοντας την αίσθηση ότι το έργο συνεχίζεται και πέρα από τα όρια της απεικόνισης του καλλιτέχνη, δηλαδή η μορφή της σύνθεσης είναι ανοικτή.[9]  Ένα άλλο μπαρόκ στοιχείο είναι η ανισότητα του μεγέθους των απεικονιζόμενων μορφών με τις πιο μεγάλες να βρίσκονται μπροστά και τις πιο μικρές πίσω, όπως είναι η βάρκα στο ποτάμι (μεγάλη) και η βάρκα κάτω από τη γέφυρα (μικρή).[10]

Η θεματολογία, το μέγεθος και το ύφος του έργου είναι στα πλαίσια της προτεσταντικής κοινωνίας της Ολλανδίας στην οποία ζει και εργάζεται ο ζωγράφος. Με άλλα λόγια, οι προτεστάντες αστοί λειτουργούν ιδιωτικά (σε αντίθεση με τους καθολικούς που το κράτος και η εκκλησία είναι οι παραγγελιοδόχοι) και παραγγέλνουν στους καλλιτέχνες  προσωπικά έργα, όπως είναι οι τοπιογραφίες.[11] Σε αυτή την τοπιογραφία ο καλλιτέχνης επιχειρεί να αιχμαλωτίσει και να αποτυπώσει στον καμβά μια συγκεκριμένη φευγαλέα χρονική στιγμή της φύσης και της ζωής.[12] Αυτό το πετυχαίνει με τη χρήση της φαντασίας του, την οποία αφήνει ελεύθερη να αφηγηθεί μια απλή καθημερινή σκηνή στην ύπαιθρο του 17ου αιώνα.[13] Το έργο είναι «η Πέτρινη Γέφυρα» του Ρέμπραντ Χάρμενσοον φαν Ράιν και είναι μια ελαιογραφία του 1638 περίπου.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι τα στοιχεία, τα οποία χαρακτηρίζουν την τέχνη του μπαρόκ στη ζωγραφική είναι η αντιθετικότητα, η πολλαπλότητα, η κινητικότητα, η ασάφεια της μορφής και το βάθος, δηλαδή μια εικαστική αντίληψη του έργου. Όλα αυτά γίνονται φανερά στον πίνακα «η Πέτρινη Γέφυρα» του Ρέμπραντ.

 

 

* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός και πολιτισμολόγος. Κατάγεται από τα Χανιά και εργάζεται στο ιατρείο του στο Ηράκλειο Κρήτης. Είναι συγγραφέας πέντε ερευνητικών βιβλίων για την μουσικοχορευτική παράδοση της Κρήτης και χορευτής ελληνικών παραδοσιακών χορών για 36 χρόνια.

 

 

Βιβλιογραφία

  1. Αλμπάνη Τ., Κασιμάτη Μ., Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόμος Α, Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα ως τον 19ο αιώνα, Πάτρα 2
  2. Εμμανουήλ Μ., Πετρίδου Β., Τουρνικιώτης Π., Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόμος Β, Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον 18ο ως τον20ο αιώνα, Πάτρα 2
  3. Hauser A., Κοινωνική ιστορία της Τέχνης, Αθήνα, εκδ. Κάλβος 1984.
  4. Gobrich E.H., Το χρονικό της Τέχνης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2
  5. Χρήστου Χ., Η ευρωπαϊκή ζωγραφική του 17ου αιώνα. Το Μπαρόκ, Αθήνα, εκδ. Βάνιας 1991, σ.15.

 

Διαδικτυακές πηγές

  1. www.webgalleryart.com/27-11-2017.

 

______________________________________

[1] Τ. Αλμπάνη, Μ. Κασιμάτη, Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόμος Α, Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα ως τον 19ο αιώνα, Πάτρα 22008, σ. 175.

[2] Ό.π., σ.181.

[3] www.webgallery art. com/27-11-2014.

[4] Ε. Η. Gobrich, Το χρονικό της Τέχνης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 21998, σ. 424.

[5] Χ. Χρήστου, Η ευρωπαϊκή ζωγραφική του 17ου αιώνα. Το Μπαρόκ, Αθήνα, εκδ. Βάνιας 1991, σ. 19.

[6] Τ.Αλμπάνη, Μ. Κασιμάτη, Η Ιστορία…ό.π., σ. 186.

[7] Α. Hauser, Κοινωνική ιστορία της Τέχνης, εκδ. Κάλβος 1984, σ. 216.

[8] Τ. Αλμπάνη, Μ. Κασιμάτη, Η Ιστορία…ό.π., σ. 176.

[9] Ό.π., σ. 177.

[10] Α.Hauser, Κοινωνική ιστορία…ό.π., σ. 219-220.

[11] Ό.π., σ. 259.

[12] Ό.π., σ. 220.

[13] Χ. Χρήστου, Η ευρωπαϊκή ζωγραφική του…ό.π., σ. 18.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top