Χορογραφία στο χωροχρόνο
Γράφει η Ελένη Γκίκα //
Φωτεινή Τσαλίκογλου «Η μετακόμιση», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 211
«Να προετοιμάζεσαι για το ακραίο, μικρή Ευρυδίκη. Για το ανείπωτο. Για εκείνο που δεν χωράει σε λέξεις και σου είναι δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο, ακόμα και να το φανταστείς. Αυτό είναι η ζωή, μικρή Ευρυδίκη».
Κι αυτό είναι τέχνη, θα μπορούσε να συμπληρώσει κανείς μια που η συγγραφέας αυτού του πυκνού και εξαιρετικού βιβλίου αυτό ακριβώς κάνει. Με ηρωίδα την ογδονταδιάχρονη Ευρυδίκη [καθόλου τυχαία, εφόσον βρίσκεται στο μεταίχμιο του εδώ κόσμου και του επέκεινα όπως η πρώτη συνονόματή της] και αφορμή μια κομβική, συμβολική αλλά και ουσιαστική μετακόμιση: από το σπίτι της στον οίκο Ευγηρίας που γνωρίζει καλά πως είναι «το πέρασμα». Το αποτέλεσμα, ένα μυθιστορηματικό δοκίμιο που είναι σπουδή θανάτου, δηλαδή, σπουδή ζωής. Που είναι η ίδια η τέχνη, τελικά, της ζωής.
Όλα συμβαίνουν μέσα σε δώδεκα ώρες. Οκτώ το βράδυ με οκτώ το πρωί και η συγγραφέας παρακολουθεί την ηρωίδα της ανά τέταρτο, ώρα, ημίωρο. Η Ευρυδίκη της επιμηκύνει τη νύχτα της και έτσι εμπεριέχεται στο βιβλίο όλη της η ζωή. Με τον αξιοθαύμαστο και τόσο προσωπικό τρόπο που χώρεσε και η ιστορία του τελευταίου αιώνα στο μυθιστόρημά της «8 ώρες και 35 λεπτά», όσο μια πτήση Νέα Υόρκη- Αθήνα, δηλαδή.
Στα μεγάλα γεγονότα, μετανάστευση, μετακόμιση, ατύχημα, επέμβαση, συμβαίνει το θαυμαστό να διαστέλλεται ο χρόνος, μπορείς σε λίγες ώρες ακόμα και λεπτά να χωρέσεις σαν κινηματογραφική ταινία όλη σου τη ζωή.
Και η Φωτεινή Τσαλίκογλου ως Ψυχολόγος γνωρίζει αυτό πολύ καλά και το κάνει, καθιερώνοντας τον δικό της τρόπο γραφής, δημιουργώντας με το προσωπικό ύφος ένα καινούργιο είδος, μια νέα σχολή. Με συνειρμούς η ηλικιωμένη ηρωίδα της πηγαινοέρχεται στον χρόνο, εξάλλου το παρελθόν της ανήκει, με όλες τις παραποιήσεις και τις ψευδαισθήσεις της, το παρόν έχει αρχίσει να ξεχνά. Ή να το αποκωδικοποιεί πια με έναν πιο εσωτερικό τρόπο, αντικαθιστώντας την ακρίβεια της λέξης που ξέχασε με εκείνο που δεν περιγράφεται με τις λέξεις. Μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο, με τις λέξεις – κλαδιά αλλά βαδίζοντας πια και πέρα από τις λέξεις ξαναζεί τους νεκρούς της, την Ιουλία την αδελφή της που χάθηκε από αδέσποτη σφαίρα στην κατοχή, την Ιουλία την κόρη της που υιοθέτησε σε ένα ταξίδι της στην προγονική γη και χάθηκε σε ατύχημα δίχως να προφθάσει ποτέ της να της εξηγήσει και να εξηγηθεί, πονώντας ταυτοχρόνως για όλα αυτά τα παιδιά που φτάνουν νεκρά απ’ τη θάλασσα τώρα που αγρίεψε έτσι η Ιστορία και έχει αγριέψει η ζωή.
Στο παραπέντε αυτής της αναγκαστικής «μετακόμισης» αναψηλαφίζει και ό,τι δεν καλοκατάλαβε, όσα έκανε τα στραβά μάτια, εκείνο τον εξόριστο άντρα που ερωτεύτηκε τον πατέρα της, τον ξεριζωμό της γιαγιάς της, τον ραδιοφωνικό Τένεσι Ουίλιαμς της μαμάς της, το παιδικό της όνειρο να γίνει συγγραφέας, εξάλλου έτσι έζησε μια ζωή, κατασκευάζοντας ή παραλλάσσοντας ιστορίες, και αυτό θα είναι και το τρίτο βιβλίο που θα πάρει μαζί της [η Οδύσσεια και το ημερολόγιο της μικρής της Ιουλίας τα άλλα δυο], ένα τετράδιο άγραφο, γιατί η ιστορία, η ιστορία της δεν έχει ακόμα τελειώσει.
Φωτεινή Τσαλίκογλου
Με τρόπο αποκαλυπτικό και λέξεις μαχαιράκια θα τολμήσει ν’ αγγίξει τα πάντα: τη ζωή που έζησε και δεν έζησε, το πρόβλημα της αδελφής και την τελευταία επιθυμία του πατέρα, το φόβο για την άνοια, τη μοναξιά και το γήρας, θ’ αγγίξει τ’ ανέγγιχτα, για παράδειγμα το ότι «δεν υπάρχει αθωότητα στο τυχαίο», το τι ακριβώς σημαίνει «προσεύχομαι» και ότι «η θλίψη, είναι, η πιο σημαντική ποιήτρια» και το ξέρει.
Ένα βαθύτατο υπαρξιακό μυθιστόρημα που τολμά να θέσει όλες τις σημαντικές ερωτήσεις και να φωτίσει όλες τις πιθανές απαντήσεις. Πυκνοϋφασμενο και λεπτοδουλεμένο επάνω σε όλους τους κόμπους, τις ακίδες, τα προσωπικά αινίγματα και τους αρχετυπικούς τρόμους μιας ζωής. Γοητευτικά, ποιητικά, άμεσα, μέσα από μνήμες, παραμύθια και λογοτεχνικές ιστορίες, μέσα από την Ιστορική μνήμη.
Και έτσι στο τέλος, με οδηγό τα σοφά λόγια της ξεριζωμένης γιαγιάς, «σπίτι, κατοικία, τόπος μικρή μου Ευρυδίκη, δεν υπάρχουν», όταν ξημερώσει και με τη περιέργεια του καινούργιου και τη ζωή που συνεχίζει «παρά ταύτα», εξάλλου εκείνο που γίνεται παρά ταύτα, αυτό δεν είναι ζωή; Αλλά και οι απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπου και μιας Ευρυδίκης που στέκει ακριβώς στο μεταίχμιο του επέκεινα «να μεταμορφώνει κατά βούληση τον κόσμο», «να αλλάζει τα δεδομένα που την πονάνε», «να μετουσιώνει το ανάλγητο μάρμαρο σε ζεστή σάρκα, το αίμα σε μελάνι». Γιατί εκτός όλων των άλλων είναι κι αυτό το βιβλίο: μια χορογραφία στον χωροχρόνο. Η ανθρώπινη τραγωδία σε προσωπικό τόνο αλλά χρόνο αιώνιο. Το υπαρξιακό μας δράμα που αντέχεται χάρη στην Τέχνη, η Τέχνη που διασώζει ενίοτε την ίδια μας τη ζωή. Ένα βιβλίο- άθλος της Φωτεινής.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Διήγημα: «Δεκάξι μισό αλήθειες»
της Ιωάννας – Μαρίας Νικολακάκη // * Κατέβασε με φόρα τ’ ακουστικό κι έπεσε με το τζιν. Πού ύπνος. Παρασκευή μεσημέρι μετά το σχολείο, έξω να βράζει το σύμπαν και μέσα τρις χειρότερα ελλείψει κλιματιστικού, τα σεντόνια να κολλάνε,
Περισσότερα -
Ποίηση: “Δίχως λάθος κανένα”
Από το “Στερητικό Ε” // Η σίγουρη γλύκα που πεταλούδιζε στο στομάχι, έγινε βάρος σαν σάκα μαθητική παραγεμισμένη. Στον πίνακα συνταίριαζα μοναχικά γράμματα να τα κάνω λέξη, να βάλω το νου σε δουλειά! Επανέλαβα τις ίδιες κινήσεις ώρα
Περισσότερα -
Ζαν Κοκτώ – Ακρόπολη
Ζαν Κοκτώ: “Το μόνο δυνατό άπειρο είναι μέσα μας. Τα υπόλοιπα δεν είναι παρά κάτι το γραφικό” Ένας από τους πιο πολυσχιδείς καλλιτέχνες του μεσοπολέμου, μέλος της γαλλικής πρωτοπορίας. Επιδόθηκε στην ανάπλαση και υπερρεαλιστική ερμηνεία των
Περισσότερα -
Διήγημα: «Χέρια από πανί»
Της Ιωάννας-Μαρίας Νικολακάκη // * Την Αθηνά τη Γκίζη; Χριστός και Παναγιά, πώς δεν τη γνώριζα καλέ; Τόσα ζήσαμε μαζί. Άπειρες φορές μας είχε αφηγηθεί την ιστορία της. Τι εννοείτε «σε ποιούς»; Σ’ εμένα και στον Μένιο! Τι ποιον Μένιο; Το ταίρι μου στο κουκλοθέατρο,
Περισσότερα -
✔ Χρήστος Αστερίου: «Θυμόμαστε αυτά που θέλουμε να θυμόμαστε»
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα // «Γράφουμε για να δώσουμε σχήμα στο χάος των σκέψεων και των συναισθημάτων μας χωρίς καμία εγγύηση πως θα τα καταφέρουμε τελικά. Κι απ’ αυτή την άποψη ισορροπούμε στο κενό διακινδυνεύοντας να αποτύχουμε παταγωδώς.»
Περισσότερα -
☆ Λύκε, λύκε είσαι εδώ; Αναγνωρίστε τα συμπτώματα μίας πάθησης, που «προτιμά» τις γυναίκες
Γράφει η Ρίτα Βελώνη // Όταν η Αμερικανίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια Σελένα Γκόμεζ ανακοίνωσε το 2015, σε ηλικία μόλις 23 ετών, ότι πάσχει από Λύκο, η χρόνια αυτή πάθηση, άρχισε να γίνεται ευρέως γνωστή στους Αμερικανούς. Ωστόσο ο
Περισσότερα -
Το «μυστικό» τραγούδι της εβδομάδας (5)
Του Μάρκου Ψυχάρη // Μπορείς να κάνεις τα πάντα. Ας πούμε, να σκεφτείς ένα τραγούδι, να το ηχογραφήσεις όπως θέλεις και μετά να το στείλεις στον κόσμο. Ο Ηλίας Νικολαίδης, a.k.a. My Daughter, My Nemesis, στη μουσική του
Περισσότερα
