Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / Μεσοπόλεμος – Ο Π. Κουντουριώτης θρύλος στους πολέμους, άβουλος στην πολιτική ως πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας
12/02/2015, 1:40 πμ

Μεσοπόλεμος – Ο Π. Κουντουριώτης θρύλος στους πολέμους, άβουλος στην πολιτική ως πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας

του Τάκη Κατσιμάρδου //

 

Ο Κουντουριώτης αμέσως μετά την ορκομωσία του

Ο Κουντουριώτης αμέσως μετά την ορκωμοσία του

 

Στις 2 Ιανουαρίου 1924 είχε συνέλθει η Δ’ Εθνική Συνέλευση, και αποφάσισε την έκπτωση της δυναστείας,  αλλά και την κατάργηση του πολιτεύματος της βασιλευόμενης δημοκρατίας (απόφαση που επικυρώθηκε με το δημοψήφισμα του  Απριλίου 1924). Ενώ, όμως, συνέχιζε τις εργασίες της για την κατάρτιση του νέου Συντάγματος, επιβλήθηκε η δικτατορία του στρατηγού Θ. Πάγκαλου (Ιούνιος 1925).

 

Μετά την ανατροπή του Πάγκαλου από το κίνημα του Γ. Κονδύλη το Σύνταγμα (Σεπτέμβριος 1926) θα δημοσιευτεί ως ” Σύνταγμα της Ελληνικής της Δημοκρατίας του 1925″. Δεν θα εφαρμοστεί όμως στοιχειωδώς, αφού προκηρύχτηκαν εκλοπγές. Σύμφωνα με το διάταγμα της προκήρυξης ¨η συγκροτηθησομένη Βουλή θα έχη επί δεκαπενθήμενον από του καταρτισμού της εις σώμα αναθεω6ρητικά δικαιώματα, όπως κυρώση και το ψηφισθέν Σύνταγμα (του 1925), δυναμένη να επιφέρη εις αυτό οιασδήποτε τροποποιήσεις κρίνει αναγκαίας”.

Η νέα Βουλή που προήλθε από τοις εκλογές του Οκτωβρίου 1926 ψήφισε το νέο Σύνταγμα τον Ιούλιο του 1927. Οι μεταβολές δεν ήταν μεγάλες, αλλά ήταν χαρακτηριστικές των εξελίξεων που μεσολάβησαν.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά εκείνου του Χάρτη ήταν ο θεσμός του αιρετού ανώτατου άρχοντα. Εκλέγονταν από τη Βουλή και τη Γερουσία για πενταετή θητεία. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θεωρούνταν πολιτικά ανεύθυνος, δεν μετείχε της νομοθετικής εξουσίας και μπορούσε να διαλύσει τη Βουλή μόνο μετά από σύμφωνη γνώμη της Γερουσίας.

Σύμφωνα, λοιπόν, με το Σύνταγμα ο ρόλος του ΠτΔ ήταν περιορισμένος. Μια από τις διατάξεις μόνο έδινε τη δυνατότητα ν΄ ασκεί κάποια αυτόνομη πολιτική παρέμβαση. Σύμφωνα μ΄ αυτή μπορούσε να συγκαλεί «παρ΄ εαυτώ το Υπουργικόν Συμβούλιον οσάκις κρίνει αναγκαίον». Αλλά αυτή ουδέποτε λειτούργησε από μόνη της…

 

 

Ο Βενιζέλος μιλώντας σε οπαδούς του. Φλέρταρε με την ανάδειξή του στο προεδρικό αξίωμα

Ο Βενιζέλος μιλώντας σε οπαδούς του. Φλέρταρε με την ανάδειξή του στο προεδρικό αξίωμα

 

Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν και άλλες αντιλήψεις, προερχόμενες κυρίως από στρατιωτικούς, που ήθελαν ένα ενισχυμένο προεδρικό θεσμό, κατά το πρότυπο των ΗΠΑ, το σύνολο του πολιτικού κόσμου τάχθηκε υπέρ της ενίσχυσης του κοινοβουλίου. Το παρελθόν από τη σύγκρουση Αυλής και Φιλελευθέρων ήταν ακόμη πολύ νωπό και οι αυξημένες αρμοδιότητες στον ανώτατο άρχοντα προκαλούσαν ανατριχίλες.

Αργότερα (1932-34), όταν οι εικόνες αυτές θα ξεθωριάζουν ο ο Ελ. Βενιζέλος θα προτείνει αναθεώρηση του Συντάγματος με τη δραστική ενίσχυση του θεσμού, με τον οποίο για ένα διάστημα φλέρταρε. Αλλά τα σχέδιά του δεν θα ευοδωθούν μετά την εκλογική του ήττα ( 1933) και την αποτυχία του βενιζελικού κινήματος (1935). Αντί για αλλαγές στο θεσμό ο αντιβενιζελισμός θα δώσει τη δική του λύση με την παλινόρθωση της βασιλείας (1935) και τελικά την εγκαθίδρυση της βασιλομεταξικής δικτατορίας της 4ης Αυγούστου (1936).

Ο Κουντουριώτης δοκιμάστηκε οριακά σε μια περίπτωση κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της θητείας του. Όταν διευκόλυνε τον Πάγκαλο, με την οκτάμηνη καθυστέρησή του να παραιτηθεί από το αξίωμα (Μάρτιος 1926). Αλλά και όταν παραιτούμενος, τότε, πάλι διευκόλυνε τον δικτάτορα, καθώς του έδωσε τη δυνατότητα να βγει από την απομόνωση στην οποία είχε περιέλθει, προκηρύσσοντας δημοψήφισμα.

Ο Πάγκαλος, αποκλείοντας από υποψηφίους για την Προεδρία της Δημοκρατίας όσους ήταν μεγαλύτεροι των 65 ετών, ανακήρυξε ουσιαστικά τον εαυτό του μοναδικό υποψήφιο, «νίκησε» με το 93% και αναβαπτίστηκε, με τον τρόπο του, στη λαϊκή κολυμπήθρα.

Πέντε μήνες μετά την παραίτησή του ο Κουντουριώτης, όταν ανατράπηκε ο Πάγκαλος, κλήθηκε από τον αρχηγό του κινήματος Κονδύλη ν΄ αναλάβει ξανά καθήκοντα. Αλλά και σ΄ αυτή τη δεύτερη φάση της πρώτης θητείας του, παρά το γεγονός ότι κινήθηκε με σύνεση εν μέσω της πολιτικής αστάθειας, δεν απέφυγε τ΄ αντισυνταγματικά ολισθήματα.

Με την επάνοδο του Ελ. Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή (1928) συμφώνησε στη μεθόδευση πρόωρων εκλογών και την αλλαγή του εκλογικού συστήματος με αναγκαστικό νόμο.

Έτσι, μετά τις εκλογές και τον θρίαμβο του Βενιζέλου δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την ανάδειξη του Κουντουριώτη σε συνταγματικό και τυπικά πλέον Πρόεδρο . Ο ναύαρχος αρνήθηκε καταρχήν, επικαλούμενος λόγους υγείας και ηλικίας . Τελικά, δέχτηκε αλλά παραιτήθηκε, μετά από οχτώ μήνες (Δεκέμβριος 1929), σκορπώντας την απογοήτευση στους βενιζελικούς. Έβλεπαν το ένδοξο γέρο-ναύαρχο, που προτίμησε να κατοικεί στο σπίτι του κι όχι στ΄ ανάκτορα (ονομάστηκαν προεδρικό μέγαρο), να παραιτείται λόγω ηλικίας και να τον διαδέχεται ένας συνομήλικός του. Οι «κακές γλώσσες» έλεγαν πως έφυγε επειδή διαφώνησε με την αμυντική πολιτική Βενιζέλου. Ο 75χρονος Αλέξανδρος Ζαΐμης έπαιρνε την προεδρική σκυτάλη και θα την κρατούσε για πέντε χρόνια, μέχρι να στραγγαλιστεί η Β΄ Ελληνική Δημοκρατία.

 

ΟΙ ΔΥΟ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΚΤΑΤΟΡΑΣ 

 

Ο Π. Κουντουριώτης από το σπίτι του προς το προεδρικό γραφείο

Ο Π. Κουντουριώτης από το σπίτι του προς το προεδρικό γραφείο

 

Παύλος Κουντουριώτης

O ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης (1855-1935) πριν αναλάβει καθήκοντα Προέδρου είχε διατελέσει δυο φορές αντιβασιλιάς. Την πρώτη κατά το δίμηνο Οκτωβρίου –Νοεμβρίου 1920, καλύπτοντας το χρονικό κενό μεταξύ του θανάτου του βασιλιά Αλεξάνδρου Α΄ και της ήττας της βενιζελικής παράταξης. Τη δεύτερη μετά την εκδίωξη του Γεωργίου Β΄ (Δεκέμβριος 1923) ως την ανακήρυξη της Αβασίλευτης Δημοκρατίας (Μάρτιος 1924). Τότε ορίστηκε από την Εθνοσυνέλευση προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας Επί δικτατορίας του Θ. Πάγκαλου εξαναγκάστηκε να παραιτηθεί (Μάρτιος 1926) και επανήλθε στη θέση του προσωρινού Πρόεδρου μετά την αποκατάσταση των κοινοβουλευτικών θεσμών (Αύγουστος 1926). Τακτικός Πρόεδρος της δημοκρατίας εκλέχτηκε το 1929 (3 Ιουνίου). Διατήρησε το αξίωμα για λίγους μήνες και παραιτήθηκε.

Η κυρίαρχη ιστορική εκτίμηση για τη θητεία του στο προεδρικό αξίωμα, με δεδομένες τις περιορισμένες αρμοδιότητές του, του καταλογίζει ότι δεν κατάφερε να προσδώσει κύρος στο θεσμό. Επιπλέον, ότι συνήργησε και ανέχτηκε την υπονόμευση της τότε συνταγματικής τάξης. Ακόμη η Αριστερά της εποχής του, πέραν του βενιζελισμού, και φυσικά το ΚΚΕ του προσάπτουν ότι ήταν όργανο του Ελ. Βενιζέλου και τον καταγγέλλουν όχι μόνο για την αλλαγή του εκλογικού νόμου (κατάργηση της απλής αναλογικής), αλλά και την έγκριση του περίφημου «Ιδιώνυμου». Παρά τις αγαθές προθέσεις του και με φόντο την εκ γενετής αμφισβήτηση του πολιτεύματος από το αντιβενιζελικό στρατόπεδο, ο Κουντουριώτης έμεινε στην ιστορία για την πολεμική κι όχι την πολιτική δράση του…

 

Ο Αλ. Ζαΐμης έδωσε στη σταδιοδρομία του πολλούς όρκους. Προς τη δημοκρατία δεν τον τήρησε...

Ο Αλ. Ζαΐμης έδωσε στη σταδιοδρομία του πολλούς όρκους. Προς τη δημοκρατία δεν τον τήρησε…

 

Αλέξανδρος Ζαΐμης

Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης (1855-1936) επί τρεις περίπου δεκαετίες ήταν μια από τις πιο γνωστές προσωπικότητες της ελληνικής πολιτικής ζωής. Πριν αναδειχτεί στο ύπατο αξίωμα είχε διατελέσει πολλές φορές πρωθυπουργός. Την πρώτη το 1897, τρεις την περίοδο 1915-17 και άλλες τόσες το 1926-1928. Το 1929 εκλέχτηκε αριστίνδην γερουσιαστής και την ίδια χρονιά πρόεδρος της Γερουσίας. Στις 19 Δεκεμβρίου ίδιας χρονιάς τα δυο νομοθετικά σώματα της Β Ελληνικής Δημοκρατίας (Βουλή και Γερουσία) τον εκλέξανε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, μετά την παραίτηση του Π. Κουντουριώτη. Στην ίδια θέση θα επανεκλεγεί για δεύτερη φορά (19 Οκτωβρίου 1934) και θα παραμείνει Πρόεδρος ως την παλινόρθωση της μοναρχίας (Οκτώβριος 1935).

 

Ο Θ. Πάγκαλος με τη γυναίκα του

Ο Θ. Πάγκαλος με τη γυναίκα του

 

Θεόδωρος Πάγκαλος

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος (1878-1952), με το φωτοστέφανο που είχε περιβληθεί κατά τη μικρασιατική καταστροφή και το ρόλο που έπαιξε στη επανάσταση του 1922, έκανε τη δική του «επανάσταση». Στις 25 Ιουνίου κήρυξε δικτατορία, με τη στήριξη της λεγόμενης «Δημοκρατικής φρουράς». Μετά από ένα τρίμηνο διέλυσε την Εθνοσυνέλευση και ανακηρύχτηκε απροσχημάτιστα δικτάτορας, έχοντας πλέον στόχο τη προεδρεία της Δημοκρατίας. Την κατέλαβε, υπό τους ήχους του συνθήματος των οπαδών του Ϋπατος, Υπατος! Μεταξύ των τραγελαφικών πράξεων του οπερατικού δικτάτορα ήταν η απονομή στον εαυτό του Μεγαλοσταύρου του Σωτήρος, ο περίφημος διωγμός της κοντής φούστας (επιτρεπόμενο ύψος 30 εκατοστά από το έδαφος), αλλά και το λαθρεμπόριο μεταξωτών υφασμάτων από την …κυρία Πρόεδρου. Ανατράπηκε λίγους μήνες μετά την αυτοανακήρυξή του, συνελήφθη, δικάστηκε, καταδικάστηκε (θ΄ αποφυλακιστεί το 1928) κι έτσι έσβησε το άστρο του. Απολογούμενος ομολόγησε αφοπλιστικά: «Υπήρξα κι εγώ μια ανωμαλία εν μέσω των τόσων άλλων…»

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top