Με τα καράβια του παραμυθιού

Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη // *

Ιστορίες γραμμένες για την ιστορία. Γνωστές και άγνωστες που έχουν ένα και μόνο σκοπό. Να μας κάνουν να ξαναδιαβάσουμε, να αφουγκραστούμε καλυτέρα τις μικρές άγνωστες πτυχές γεγονότων που σημάδεψαν τον κόσμο μέσα από τις θάλασσες, τα ποτάμια, τα καράβια που τον σεργιάνισαν μέσα στους αιώνες ίσαμε τις μέρες μας.

Καράβια που ταξίδεψαν στην περιέργεια, Μαρία Αγγελίδου – Αντώνης Παπαθεοδούλου, εικ: Χρήστος Κούρτογλου, εκδ. Ίκαρος

Η Καλυψώ ήταν ένα “ανάποδο” καράβι που του άρεσε να βλέπει το βυθό, τα ψάρια, τα κοχύλια, τα κοράλλια και τα φύκια. Τα άλλα καράβια το φώναζαν περίεργο κι οι καπεταναίοι κι όλοι οι ναυτικοί. Εκείνο όμως τους έκανε για λίγο το χατίρι, πήγαινε με τα νερά τους και τη σκέψη τους κι ύστερα πάλι «τούμπαρε» κι αναγάλλιαζε η ψυχή του. Είδαν κι απόειδαν λοιπόν οι θαλασσινοί κι αποφάσισαν να το κάνουν ναρκαλιευτικό και να φανεί και χρήσιμο στις μάχες και στα παράξενα που δεν κάτεχαν τα άλλα καράβια. Και το ονομάσανε J-826, όνομα που εκείνο δεν δέχτηκε ποτές του. Κι έτσι σαν τέλειωσε ο πόλεμος βρέθηκε ξενιτεμένο στη Μάλτα κι έγινε επιβατηγό κάνοντας δρομολόγια στο νησί Γκόζο. Ποιο ήταν αυτό το νησί; Χμ, ποιο άλλο από το νησί της Ωγυγίας του Ομήρου που είχε κάτοικο του την υπέροχη Καλυψώ που ερωτεύτηκε παράφορα τον Οδυσσέα. Κι εδώ αρχίζουν τα καλύτερα αφού πια ανακαλύπτει τον καπετάνιο που θα το κάνει να νοιώσει μοναδικό στον κόσμο. Ένας καπετάνιος που λάτρευε τον ωκεανό, τις εξερευνήσεις και το μυστικό σύμπαν της θάλασσας. Ζακ Υβ Κουστό τ’ όνομά του και οι μέρες χαράς, δόξας ατελείωτων ταξιδιών ξεκινούν για το επίσημα ονομαζόμενο «Καλυψώ», καράβι της περιέργειας και του ονείρου!

Βρισκόμαστε στα 1820 στην Αγγλία κι ένα περίεργο καράβι κάνει την παρθενική του κατάβαση στα παγωμένα νερά, τα ποταμίσια. Ένα περίεργο καράβι με ακόμα πιο περίεργο όνομα: Λαγωνικό το βάφτισαν. Κι έμεινε πέντε ολόκληρα χρόνια άπραγο κι αταξίδευτο ίσαμε που του ανακοίνωσαν πως θα γίνει καράβι εξερεύνησης και θα ταξιδέψει ίσαμε τη Γη του Πυρός. Κι άλλαξε τον καπετάνιο σαν πέρασε λίγος καιρός κι όταν ο Ρόμπερτ ανέλαβε να ‘ναι αφέντης και κύρης του όλες οι απορίες του Λαγωνικού και του «κόσμου» λύθηκαν. Κι άρχισαν τα πιο περίεργα και μοναδικά ταξίδια παρέα με τον απίστευτο καπετάνιο Ρόμπερτ Φιτζρόι και έναν επιβάτη ακούραστο, περίεργο και… ασταμάτητο. Δαρβίνος τ’ όνομά του που έμεινε ξακουστό στην ιστορία, στον κόσμο για τις  ανακαλύψεις του. Και το Λαγωνικό είχε πια ένα όνομα που κι εκείνο δεν ξεχάστηκες ποτέ. Beagle το ονόμασαν και η περιέργειά  του του το ταξίδεψε σε απέραντες θάλασσες κάνοντας χιλιάδες ερωτήσεις. Κι ήταν ένα καράβι, βιβλιοθήκη από μόνο του με περισσότερες από 200.000 σελίδες στα βιβλία του και 5.000 εικόνες που μάθαιναν και μαθαίνουν ακόμα  τον κόσμο σε όλους μας. Ένα καράβι περίεργο πολύ και μοναδικό στο είδος του….

Κον Τίκι Βιρακότσα, ο αρχαίος θεός των Ίνκας. Κον Τίκι και η αρχαία σχεδία που αρμενίζει τον Ειρηνικό Ωκεανό. Φτιαγμένη από κορμούς του δέντρου μπάλσα, το πιο ελαφρύ ξύλο του κόσμου. Κι επάνω της  ένα σπιτάκια από μπαμπού και μπανανόφυλλα για στέγη. Μα μήπως τούτη η σχεδία δεν είναι  αρχαία αλλά πολύ πιο σύγχρονη κι οι ναύτες, οι καπεταναίοι, οι ταξιδιώτες της είναι πιο σύγχρονοι και απλά πέντε Νορβηγοί, ένας Σουηδός κι ένας παπαγάλος; Και τούτο το ταξίδι της περιέργειας; Γιατί γινόταν σε τέτοιο καράβι; Γιατί η γνώση, το μυστήριο, η αποκάλυψη και η ανακάλυψη δεν σταματούν ποτέ. Έτσι ξεκίνησε στα 1947 τούτο το «Αδύνατον» ταξίδι. Για να αποδεχθεί μια θεωρία. Μόνο σύγχρονο όπλο του ένα ασύρματος. Ο Θορ Χέιερνταλ κατάφερε ύστερα από εκατό μία ημέρες να προσαράξει στην ατόλη Ραρόιρα και το πείραμά του να έχει πετύχει, χάρις την τόλμη και την περιέργειά του.

Κι ήταν ο λαμπρός Αλέξανδρος, ο στρατηλάτης ο πιο περίεργος και φιλομαθής άνδρας της αρχαίας Ελλάδας. Ταξίδεψε ίσαμε την άκρη του κόσμου, έμαθε, λάτρεψε, αγάπησε, νοιάστηκε για τα πιο ασήμαντα και σημαντικά πράγματα. Και σαν κουράστηκαν οι  στρατιώτες του έδωσε εντολή να γυρίσουν όλοι μαζί πίσω με ναύαρχο στο στόλο του τον Νέαρχο από την Κρήτη. Οχτακόσια καράβια φτιάξανε οι στρατιώτες της ξηράς. Και σαν κίνησε το ταξίδι στο άγνωστο φουρτούνες και περιπέτειες πολλές του περίμεναν. Κι άραξαν πολλές φορές περιμένοντας να κοπάσουν οι αέρηδες… Κι έγραφε πάντα ο Νέαρχος τις εντυπώσεις και τα δρώμενα των ημερών που περνούσαν… Και συνάντησαν στο ταξίδι όλα τα παράξενα που του ‘χαν διηγηθεί και κατέγραφε μόνο όλες τις λεπτομέρειες ίσαμε που έφτασε στο νησί του Ήλιου. Κι επέστρεψε κοντά στο μεγάλο στρατηλάτη ξανά. Σαν να ‘ταν δυο φορές τούτο το ταξίδι κι ήταν τα δάκρυα πολλά, μα ήταν της χαράς και για τον Αλέξανδρο και για τν παιδικό του φίλο που νίκησε τη θάλασσα, τη  γνώρισε, την ταξίδεψε όσο κανείς….

Τελευταίο παράξενο και περίεργο καράβι ήταν η Βάσα του Γουστάυου Αδόλφου, πλοίο κάστρο, απόρθητο γεμάτο χρώμα, κανόνια στρατιώτες ανίκητους. Για να αποκτήσει τη δική του τη θάλασσα, την Βαλτική. Ολόκληρο νησί ήταν το ναυπηγείο για τούτο τι καράβι κι άνθρωποι χιλιάδες εργάστηκαν ατελείωτες ώρες να το σχεδιάσουν, να το φτιάξουν, να το «χτίσουν» καλύτερα. Και σαν έφτασε η πολυπόθητη μέρα στις 10 Αυγούστου του 1628 το Βάσα κάνοντας το παρθενικό του ταξίδι, ένα μίλι μόνο από το λιμάνι έγειρε και βούλιαξε… για πάντα. Τα χρόνια πέρασαν κι η περιέργεια ενός σύγχρονου ερασιτέχνη αρχαιολόγου έδωσε πάλι ζωή στο βυθισμένο Βάσα. 333 χρόνια μετά ανακαλύπτει το σημείο της βύθισης του και ανελκύεται από τα βαθιά νερά του λιμανιού. Όλα τότε βγαίνουν στο φως και σήμερα ξέρουμε πως τούτο το πλοίο, μουσείο της Στοκχόλμης, έχει ταξιδέψει χιλιάδες μίλια στην ιστορία και τον χρόνο γνωρίζοντας μας όλα εκείνα που συνέβησαν αιώνες πριν… Και συνεχίζει να μας μαθαίνει!

Ένα ακόμα βιβλίο της σειράς Καράβια πήρε το δρόμο του να μας συντροφεύσει στην ιστορία, στα άγνωστα γεγονότα, στο χρόνο, στην καλή λογοτεχνία για παιδιά και μεγάλους. Δυο σπουδαίοι δημιουργοί – συγγραφείς δυνατών ιστοριών, μαέστρων του είδους τους που πραγματικά δεν σταματάς να τους διαβάζεις ούτε στην τελευταία σελίδα. Θέλεις πάλι απ’ την αρχή να μπεις στη μαγεία των λέξεων και των γεγονότων. Γεγονότα δοσμένα με τρόπο μοναδικό που σου μαθαίνουν, σε διδάσκουν, σε διασκεδάζουν και σε συναρπάζουν.

Αντώνης Παπαθεοδούλου και  Μαρία Αγγελίδου… Επειδή οι καλές ιστορίες θέλουν μεγάλους δημιουργούς και ας είναι γνωστά τα γεγονότα. Διαβάζονται αλλιώς, ξαναγράφονται από πένες πολύ δυνατές και μας γεμίζουν συναισθήματα, αγωνία, σκέψεις και χίλιες δυο εικόνες. Εικόνες που φιλοτέχνησε στο βιβλίο ο Χρήστος Κούρτογλου με μοναδικά κολλάζ – ζωγραφική – τέχνη, συνεχίζοντας το ταξίδι στη φαντασία, στο όνειρο και στις δυνατές αφηγήσεις!

Καράβια που έπαιξαν με τη φωτιά, Μαρία Αγγελίδου – Αντώνης  Παπαθεοδούλου, εικ: Χρήστος Κούρτογλου, εκδ. Ίκαρος

Μαγικές κι αυτές οι ιστορίες των καραβιών που έπαιξαν με τη φωτιά, τον ήλιο, την ιστορία, τα ποτάμια, τα πελάγη και τους ωκεανούς. Ιστορίες για τη φωτιά, με φλόγες μικρές ή μεγάλες που τρομάζουν, τρέπουν σε φυγή που σκορπούν στους άνεμους. Που όλα γίνονται  στάχτη, καπνός κι αέρας. Ουρλιάζουν τα καράβια όταν καίγονται και ας  είναι ο τρόμος τους άλαλος λέει η Μαρία Αγγελίδου. Το υγρό πυρ ήταν εκείνη η πιο δυνατή φωτιά του Βυζαντίου. Και την ήθελαν όλοι, Άραβες, Ρώσοι, Βούλγαροι που βγαίνε μέσα από σηφούνα με κεφάλι λιονταριού, όμως τούτη η μυστική συνταγή ήταν επτασφράγιστη και καλά κλειδαμπαρωμένη. Η πρώτη ιστορία είναι από εκείνες που λόγω εντοπιότητας λάτρεψα πιο πολύ. Ήρωας , πειρατής, κατακτητής ο Αμπού Χαφςπου ονειρεύτηκε το νησί – καράβι να γίνει δικός του κήπος και τα κατάφερε. Η Κρήτη έπεσε στα χέρια των ανδαλουσιανών και τα καράβια κάηκαν να μην μπορεί κανείς πια να την λησμονήσει, να την απαρνηθεί, να την αφήσει μόνη της να κείτεται στη μέση του πελάγους. Χρόνια πολλά προσπάθησαν οι Βυζαντινοί να την πάρουν πίσω όμως στάθηκε αδύνατο να νικηθεί ο Αμπού, οι γιοί και τα εγγόνια του. Ώσπου κατάφερε ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης να βρει τον πιο ικανό Κατεπάνω, ναύαρχο και στρατιωτικό μαζί, τον Νικηφόρο, που θα  φτάσει με ασύλληπτο αριθμό στο στόλο του, στο νησί. Και κλείστηκαν στον Χάνδακα, στο κάστρο με το τείχος το άπαρτο όλοι οι κάτοικοι κι οι στρατιώτες, μα την κρατήσουν την πόλη και το νησί, γερά. Και λύγισαν μόνο σαν πέρασε πολύς καιρός από την πείνα κάποια στιγμή, μιαν άνοιξη, κι ας προσπάθησαν εφτά φόρες να τους την πάρουν. Ο Νικηφόρος όνομα και πράγμα τους νίκησε κι έβαλε την τελευταία φωτιά σ’ αυτήν την ιστορία.

Η δεύτερη ιστορία με την υπογραφή του Αντώνη μιλάει για εκείνα τα καράβια που πήγαν κόντρα στις ροές των ποταμών, τα γνωστά μας ποταμόπλοια. Έβαλαν φωτιά μέσα τους με τις ατμομηχανές και πρώτα από όλα έπλευσαν στον τεράστιο υδάτινο δρόμο τον Μισισιπή. Στην αρχή ήταν λίγα κι ύστερα έγιναν  χιλιάδες. Και τότε στα 1858 ένα ποταμόπλοιο που πλέει ανάντη με προορισμό το Σαιντ Λούις και πιλότο του τον μαθητευόμενο Σαμ Κλέμενς, το Πενσυλβάνια, θα είναι ένα από εκείνα τα καράβια που θα το κάνει στάχτη η φωτιά. Με την αίτια ενός τσακωμού δεν θα βρεθεί στο καράβι θα γλυτώσει τη ζωή του ο μεγάλος Σαμ Κλέμενς. Λίγο αργότερα, θα πιάσει δουλειά σε άλλο ποταμόπλοιο, θα γίνει κανονικός πιλότος και θα τα παρατήσει όλα κάποια στιγμή, για να γίνει ένας πασίγνωστος συγγραφέας του καιρού του και του δικού μας, γράφοντας ιστορίες με χιούμορ, με δράση και με γεγονότα που σφράγισαν ολόκληρες εποχές. Εμείς τον ξέρουμε με το ψευδώνυμο Μαρκ Τουαίην και τις Περιπέτειες του Τομ Σόγιερ και του Χάκλμπερι Φιν.

Η Τρίτη ιστορία είναι αφιερωμένη στα ναυάγια μα και σε εκείνο το καράβι με το παράξενο όνομα «Νόσα Σενιόρα ντος Μάρτιρες» που ‘ταν πνιγμένο στο μαύρο χρυσάφι, το πιπέρι και πρόλαβε να κάνει ένα μόνο ταξίδι. Κι έχει μια ιστορία αυτό το μονοτάξιδο καράβι μοναδική άτυχη μοίρα, που ξεκινά στα 1600 στην Πορτογαλία σε ένα ναυπηγείο για τον βασιλιά και έμπορο Φίλιππο τον Γ΄. Εκείνα τα χρόνια όλες οι θάλασσες ήταν γιομάτες με καράβια που κουβαλούσαν πιπέρι από την ανατολή, τα λιμάνια της Ινδίας κι ήταν χιλιάδες αυτοί που δούλευαν για να φτιάξουν γερά σκαριά να προστατεύσουν τούτη τη μαύρη σκόνη την πολύτιμη. Κι ήταν ο ένας και φιλόδοξος νεαρός καπετάνιος, ο Ρολίμ, ο αφέντης του μονοτάξιδου καραβιού που φόρτωσε επάνω του για το πρώτο του ταξίδι όσα δεν έβαζε ο νους του ανθρώπου. Τον Μάρτιο του 1605 ξεκίνησε να φτάσει όσο ακόμα ήταν καλός ο καιρός στο Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας μαζί με όλη την αρμάδα που ‘χε ονόματα παρόμοια με τη δική του Νόρα Σενιόρα – Παναγία. Και όλα πήγαν πρίμα και φόρτωσε από το Κοτσίν το ελαφρύ φορτίο του πιπεριού κι ετοιμάστηκε για το ταξίδι της επιστροφής. Κι επέστρεψε μόνο που ήταν άτυχο πολύ κι εκεί στο έμπα του ποταμού του Τάγου γινήκανε όλα κι έγινε χίλια κομμάτια το καράβι και χάθηκαν όλα… Άνθρωποι, φορτίο και ελπίδα.

Ξέρετε ποιο είναι «Το καράβι των Εκατομμυρίων Χρόνων»; Είναι το καράβι του θεού Ρα που με αυτό κάθε πρωί ανεβαίνει στον Ήλιο από την ανατολή και τη Δύση, μπαίνει σε άλλο καράβι και κατεβαίνει στον Κάτω κόσμο. Το καράβι του Κούφου επίσης, του Βασιλιά δηλαδή το ξέρετε; Ήταν το καράβι μούμια του Χέοπα που κομμάτι κομμάτι φυλάχτηκε μαζί με οδηγίες σε ιερογλυφική γραφή για να μπει μαζί του στην πυραμίδα και να τον ταξιδέψει ίσαμε τον Ήλιο. Και σαν το βρήκε στα 1954 ο Καμάλ Ελ Μαλάκ το συναρμολόγησε (1224 κομμάτια) και του δώσε πάλι ζωή μέσα στο Μουσείο να λέει τις ιστορίες που θέλουν τα παιδιά κι όσοι πιστεύουν πως ο ήλιος κάθε μέρα ανεβαίνει στον Ουρανό με… καράβι.

Δεν θέλω να πλέκω εγκώμια σε ανθρώπους που πιστεύω και αγαπώ αλλά σε τούτη εδώ τη δημιουργία της σειράς των καραβιών δεν νομίζω πως υπάρχει έστω και ένας  αναγνώστης που θα διαφωνήσει μαζί μου. Είναι βιβλία μοναδικά. Είναι ιστορίες που αν και κάποιες μας είναι γνωστές έχουν γραφτεί με απίστευτο τρόπο, με λέξεις, «εικόνες» και στοιχεία που μας κάνουν να αναγνωρίσουμε το απαράμιλλο ταλέντο των δύο δημιουργών τους και να αναζητήσουμε κι άλλες δικές τους ιστορίες. Τα συναισθήματα που δημιουργούνται διαβάζοντας νομίζω έχουν μια έκταση και ποσότητα που πραγματικά δεν συγκρίνονται με άλλες αναγνώσεις.

Ψάξτε αυτές τις ιστορίες. Κυνηγήστε μαζί με τον Αντώνη και τη Μαρία την περιπέτεια, την ιστορία, τη γνώση, το μυστήριο, το παράλογο, το λογικό, το παράτολμο, το απίθανο, το γνωστό και το άγνωστο. Αφεθείτε στο παραμύθι, στην αλήθεια, στο μύθο και την πραγματικότητα, στο όνειρο, στη φαντασία, στα γεγονότα. Ταξιδέψτε μαζί τους  σε θάλασσες υπαρκτές, φανταστικές και ανεξερεύνητες. Μπείτε στη διαδικασία του… παραπέρα, του μυστηρίου και της καλής λογοτεχνίας που σαν την συναντάς θες να την μοιραστείς, να την «διαλαλήσεις» να την γνωρίσεις σε όσους πιο πολλούς μπορείς!

Και φυσικά μην παραλείψετε ποτέ να θαυμάσετε τις μοναδικές εικόνες του Χρήστου Κούρτογλου που μοιάζει κι εκείνες σαν ξεπήδησαν από το χθες κα να ζωντάνεψαν ανεπανάληπτα με πολύ ιδιαίτερο τρόπο την κάθε ιστορία.

Για παιδιά και μεγάλους και για όσους λατρεύουν τις ιστορίες, τις θάλασσες και τα καράβια!

* Η Ελένη Μπετεινάκη είναι  νηπιαγωγός (http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr)