Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η αφηγηματική διάσταση της ροής
07/11/2018, 11:08 πμ

Η αφηγηματική διάσταση της ροής

Γράφει η Κλεοπάτρα Λυμπέρη //

 

Ντίνος Σιώτης “Μάρθα, Μάρθα” (Σχέδια Γιάννης Ψυχοπαίδης), Εκδόσεις Γαβριηλίδης 2016

 

                    Είναι το άθροισμα του εαυτού σου

                            και του ονείρου σου.      

                                      Ανν Σέξτον

                                

 

43 ποιήματα-ποταμοί, μέλη του σώματος ενός και μόνο μεγάλου ποιήματος, που γράφεται και ξαναγράφεται σε επιμέρους διαστάσεις, με επαναληπτικές εικόνες, χρόνους και δράσεις, προσπαθώντας να ξαναζωντανέψει και να συγκρατήσει το άρωμα της χαμένης ζωής. Ένα ποίημα-ξόρκι για τον θάνατο, που ανακαλεί την ιστορία μιας ερωτικής συνάντησης, αθροίζοντας ποικίλες λεπτομέρειές της, χειρονομίες, ομιλίες, συναισθηματικές ακροβασίες, σωματικές απολαύσεις.

Ο Ντίνος Σιώτης, πολυγραφότατος ποιητής, με εκπλήσσει πάντα με το ανθρωπιστικό του βλέμμα. Στην ποίησή του αφηγείται τον κόσμο από τη θέση της ίδιας της φυσικής ροής (της γήινης ρευστότητας), ως συν-πάσχων, παρακολουθώντας από μέσα την εκδραμάτιση της συνολικής ανθρώπινης περιπέτειας. Στο βιβλίο του αυτό, το 29ο κατά σειράν, συνεχίζει στη γνωστή του κατεύθυνση, με πρόσχημα το σχετίζεσθαι και την ερωτική ανάφλεξη, δείχνοντας έτσι τα πιο λεπτά σημεία της ποιητικής του ταυτότητας. Μέσω της ημερολογιακής καταγραφής, συναρμολογεί θραύσματα του ιδιωτικού και του δημόσιου βίου, με βουτιές σε διαφορετικές χρονολογίες που τον συνδέουν πάντα με το ίδιο πρόσωπο – τη Μάρθα. Πάνω σε μια ανάλογη ιδέα, με κολάζ ποιημάτων-χρονικών καταγραφών, βασίστηκε, ως γνωστόν, η Έρημη χώρα του Έλιοτ, από την οποία άλλωστε εμπνεύστηκε ο Σεφέρης τη δική του ποιητική συλλογή Μυθιστόρημα.

Στο παρόν βιβλίο υπάρχουν πράγματι στοιχεία μυθιστορίας – ο γραμμικός χρόνος, αλλά και η κοινωνική, πολιτική, ηθική διάσταση του βλέμματος, που χαρακτηρίζει συνολικά την ψυχοσύνθεση του Σιώτη – ενός βλέμματος που συναιρεί πολλές και ποικίλες εκφάνσεις, προκειμένου να αποδώσει καλύτερα την πραγματικότητα. Η Μάρθα, χάρις στην οποία γράφτηκε αυτή η συλλογή, δεν είναι απλώς μια περσόνα, ένα όνομα, μια συγκεκριμένη γυναίκα, είναι σύμβολο σύνδεσης του ποιητή με το σώμα, την επιθυμία, τις αισθήσεις, το γήινο πεδίο, τον κοινωνικό περίγυρο. Ο Σιώτης σκιαγραφεί τη μυθιστορία της αισθηματικής αγωγής, τη σύμπραξη δυό ανθρώπων σε μια αλληλοπεριχωρούμενη ψυχική αποκάλυψη που ολοκληρώνεται με τη σαρκική συνύπαρξη.

Η Μάρθα είναι σύμβολο της πραγματικότητας του χώρου και του χρόνου –αυτή που κυριεύει τον χώρο και τον χρόνο– καθώς το σώμα της εννοεί κάθε φαντασιακή και πραγματική αναπαράσταση. Είναι επίσης η μετωνυμία της ανάγκης του ποιητή για αυτοπραγμάτωση μέσω της ετερότητας, αυτού του θαυμαστού βιώματος που προσφέρει ο έρωτας: της αναζήτησης του ονείρου (της αυταπάτης;) που αποσκοπεί στην ένωση των δύο φύλων. Είναι η ίδια η ρευστότητα του χρόνου, η διαρκής κίνηση που παράγει νέα ροή, εκτεινόμενη προς όλα τα σημεία, καταλύοντας τις συμβατικές διαστάσεις.

Γράφει ο Μπάρτ: Ως Διήγηση (Μυθιστόρημα, Πάθος), ο έρωτας είναι μια ιστορία που τελείται, με την ιερή σημασία του όρου, είναι ένα «πρόγραμμα» που πρέπει να διανυθεί. Το διάνυσμα μέσα στο οποίο ο Σιώτης τοποθετεί τη Μάρθα, σπεύδει να φωτίσει αυτή τη ρευστή χρονικότητα  με ένα πλήθος από μικρές λεπτομέρειες, που δίνουν και τον ειδικό χαρακτήρα στα επί μέρους ποιήματα, τα οποία, αν και μοιάζουν ίδια, είναι διαφορετικά.

Με την ιδιότητα του χειροτέχνη που αξιοποιεί κάθε υπάρχον στοιχείο, όλες τις εκδοχές του πραγματικού, ο Σιώτης χειροτεχνεί ένα μεγάλο μωσαϊκό υλικών σημείων, χωρών, πολιτισμών, κοινόχρηστων τοπίων, κοινωνικών και πολιτικών πεδίων, αφήνοντας να φανούν τα ίχνη ενός κοσμοπολίτικου βλέμματος, ο τρόπος μιας ευρύτερης αφήγησης, που πέρα από το ιδιωτικό συμβάν, αναφέρεται στη συνολική ζωή του πλανήτη και της πολυμορφίας του.

Η Μάρθα είναι οι πόλεις – το Πεκίνο, η Νέα Υόρκη, το Μανχάταν, η Τήνος, η Αθήνα, η Βοστώνη. Είναι το ανθρώπινο πρόσωπο που ζει παντού. Κι ακόμη: Η Μάρθα είναι η εγγύτητα και η διάψευσή της, είναι το παρελθόν και το παρόν, είναι το μέλλον ως αέναη επιστροφή του παρελθόντος, είναι η βαθύτερη ζωή της ψυχής που πραγματώνεται μέσα στην ποιητική ουσία, είναι η αποθέωση του ερωτισμού και η άρση του, ό,τι γεννά πληρότητα  και κενό, κατανόηση και απορία.

Αισθάνομαι ότι η ευαγγελική φράση που ενσωματώνει εδώ ο Σιώτης (από τα βασικά κλειδιά του βιβλίου), μας επιτρέπει να μπούμε σε πιο βαθειά νερά: Μάρθα Μάρθα μεριμνάς και τυρβάζεις περί πολλά, ενός δε έστι χρεία. Πρόκειται για τη γνωστή περικοπή, με την οποία ο Χριστός προσκαλεί την αδελφή το Λαζάρου να απελευθερωθεί από την προαιώνια σκλαβιά του γυναικείου ρόλου της (από τον χρόνο της μέριμνας), ώστε η ίδια να ενδιαφερθεί για την πνευματική ζωή. Αλλά ποιά χρεία άραγε είναι μεγαλύτερη από την αναγκαιότητα της αγάπης; (Της μόνης «αληθινής» πνευματικής ζωής.) Αυτήν ακριβώς την κίνηση προς την πραγμάτωση μιας εισόδου στον Εαυτό, καταγράφει εδώ ο Ν.Σ., καθώς στις συναντήσεις με τη Μάρθα (η οποία, εν τέλει, συμβολίζει κάθε γυναίκα) αναζητά και ο ίδιος (άλλοτε μέσα από χθόνιες ορμές και σαρκικές βεβαιότητες, και άλλοτε μέσα από το ψυχικό καθρέφτισμα που αναγνωρίζει τον άλλον ως εαυτό) τον τρόπο που θα κατανοήσει την αληθινή του ύπαρξη, έτσι όπως παίρνει το νόημά της μέσω του σχετίζεσθαι.

Η Μάρθα αποτυπώνει τη θήλεια αρχή του ποιητή, η δική του γυναικεία πλευρά που τον καλεί σ’ εκείνον τον χώρο (τον ψυχικό και τον πνευματικό) όπου ο κόσμος θα ιδωθεί με τα μάτια του Άλλου. Και από τη θέση αυτή (την καλλιτεχνία της συνολικής πληρότητας), ίσως ο ποιητής λάβει τις απαντήσεις που αδυνατεί να του δώσει η Ποίηση.

Αισθάνομαι ότι το παρόν βιβλίο του Ντίνου Σιώτη δεν αποτελεί μόνο ένα ημερολόγιο ιδιωτικών συγκινήσεων. Πέρα από τον ερωτισμό του, μας αποκαλύπτει μια βαθιά υπαρξιακή εικόνα, συγκεντρώνοντάς μας στον χρόνο που περνά (τον ιστορικό και τον συναισθηματικό), είναι η αφήγηση αυτού του χρόνου και η τάση ενσωμάτωσής του στην ευρύτερη κατανόηση της συλλογικής ροής (της αέναης ηρακλείτειας κίνησης), από την οποία εδώ ο ποιητής μπορεί να αντλεί κατάφαση βίου και αισθήματος. Η Μάρθα είναι η αφορμή για να οδηγηθεί το ποιητικό υποκείμενο, μέσω της αναπόλησης του παλιού, στη σύλληψη των νέων διαδρομών που ακολουθούν (βιωμάτων, σχέσεων, ονείρων, πραγματώσεων, ακόμα και του ίδιου του θανάτου), ώστε να ενσωματώσει ένα νέο ψυχικό δεδομένο που περιγράφει συνολικά την κίνηση και την εξέλιξη του εαυτού. Σκηνοθετούμε λικνίσματα στις κουπαστές/της αναπόλησης, βγάζουμε τη Μάρθα βόλτα/στα παγκάκια της νοσταλγίας […] το αιώνιο πήρε παράταση ως μεθαύριο. (Η Μάρθα σε βόλτα).

 

Ντίνος Σιώτης

 

Tελειώνοντας, θα ήθελα να σημειώσω την επιφύλαξή μου για τη φόρμα του παρόντος βιβλίου: Στα τελευταία του έργα ο Ν.Σ. έχει υιοθετήσει μια πανομοιότυπη ποιητική δομή με τρίστιχα. (Άραγε λόγω κάποιας επιτακτικής εσωτερικής αναγκαιότητας, ή γιατί θεωρεί ότι έτσι προσδίδει στη δουλειά του ένα χαρακτηριστικό πρόσημο;) Κατά την αίσθησή μου, αυτή του η επιλογή μάλλον τον αδικεί, όχι μόνο γιατί μπορεί να εκληφθεί ως στασιμότητα (αντί για καταστάλγμα), αλλά και γιατί του αφαιρεί νέες διακινδυνεύεις, εμπνεύσεις και δυνατότητες αποτυπώσεων, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιο επιτυχημένη σχέση με τον αναγνώστη.

Η Μάρθα είναι ίσως η καλύτερη ποιητική συλλογή του Ντίνου Σιώτη, όχι μόνο για την απροσποίητη αφήγηση, την πολύ καλή οργάνωση του υλικού και τη βιωματική της καθαρότητα, αλλά και γιατί συμπυκνώνει την ωρίμανση ενός πνεύματος που υπηρετεί την τέχνη του λόγου για πενήντα ολόκληρα χρόνια. Το βιβλίο κοσμεί με τα σχέδιά του ο Γιάννης Ψυχοπαίδης.

 

 

Ο ΕΠΙΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ

 

Η Μάρθα βγήκε έξω χωρίς παλτό να

επισκεφθεί τον επιστάτη του φωτός

στο δρόμο έπεσε σε παλιόκαιρο παρα-

 

σύρθηκε έκανε λάθος στροφή έφτασε

σε άγνωστα μέρη με παιδιά που τσα-

λαβουτούσαν σε μπουγάδες και συρμα-

 

τόσχοινα σε απλώστρες το φθαρμένο

ήδη μέλλον μπόγοι από ξεπλυμένα όνειρα

βράδιασε γρήγορα και το φεγγάρι πηδούσε

 

από ταράτσα σε ταράτσα δεν τον βρήκε

τον επιστάτη η Μάρθα σταμάτησε σ’ ένα

χάνι για φαγητό τώρα που γράφω αυτό το

 

ποίημα έχει ξεχαστεί εντελώς σε λάθος

στροφές μπαίνει σε πανδοχείο κάθεται και

τα πίνει με τον λογιστή του σκότους

 

 

 

(Ένα μέρος του κειμένου αυτού δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top