Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μεταφράζοντας τον Β. Ουγκώ
30/05/2018, 12:32 μμ

Μεταφράζοντας τον Β. Ουγκώ

Γράφει η Παναγιώτα Σαράφη // *

 

«Μαρία Τυδώρ» του Βίκτορα Ουγκώ, μετάφραση Νεκτάριος-Γεώργιος Κωνσταντινίδης, εκδόσεις Ηριδανός, 2017

 

Είχα πρόσφατα την ευκαιρία να διαβάσω το θεατρικό έργο Μαρία Τυδώρ του Βίκτορα Ουγκώ σε ελληνική μετάφραση του γνωστού κριτικού και μεταφραστή θεάτρου, Νεκτάριου-Γεώργιου Κωνσταντινίδη. Η ελληνική μετάφραση της Μαρίας Τυδώρ έρχεται ως συνέχεια και φυσική εξέλιξη μιας ιδεώδους συμπόρευσης έρευνας και μετάφρασης. Εκτός από τα θεατρικά έργα του Copi, ο Κωνσταντινίδης, οπλισμένος και με ευρύτερη υποδομή και βαθιά γνώση της γαλλικής κουλτούρας,  έχει αναμετρηθεί μεταφραστικά και με άλλα έργα της γαλλικής δραματουργίας (Alfred de Musset Λορεντζάτσιο, εκδ. Σοκόλη, 2016, Fernando Arrabal,  Κλωντέλ και Κάφκα, εκδ. Ηριδανός, 2017). Πρόσφατα, μας πρόσφερε σε ελληνική μετάφραση το θεατρικό  Σόδομα και Γόμορρα του Jean Giraudoux (εκδ. Βακχικόν, 2018).

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ο Κωνσταντινίδης δοκιμάζει τις μεταφραστικές του δυνάμεις επιβεβαιώνοντας την δεξιότητα απόδοσης στα ελληνικά δύσκολων θεατρικών κειμένων του 19ου αιώνα. Ο Ουγκώ τον είχε ήδη απασχολήσει στο παρελθόν με την Λουκρητία Βοργία (1833), ιστορικό δράμα που σκιαγραφεί με τα πιο ζοφερά χρώματα μια μυθιστορηματική ανάπλαση του χαρακτήρα μιας θρυλικής φυσιογνωμίας της Ιταλικής Αναγέννησης. Η εμπειρία που αποκομίστηκε από την ελληνική απόδοση του συγκεκριμένου δράματος, λειτούργησε σίγουρα καταλυτικά στην απόφαση συνέχισης και ανανέωσης του ενδιαφέροντος του ερευνητή – μεταφραστή για το γαλλικό ρομαντικό δράμα και ειδικότερα για ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της κλασσικής λογοτεχνίας. Αποτέλεσμα, η πρόσφατη δόκιμη ελληνική μεταφραστική του εκδοχή της φιγούρας της Μαρίας Τυδώρ, της  αιμοσταγούς  βασίλισσας που κρατάει την εξουσία στα χέρια της αλλά είναι συνάμα και μια γυναίκα παραδομένη στη δίνη του πάθους. Πολύ σωστά, γράφει στον «Πρόλογο» της ελληνικής μετάφρασης η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δέσποινα Προβατά, ότι, «αυτή ακριβώς η σύγκρουση του πάθους απ’ τη μία πλευρά και του χρέους της ως βασίλισσα απ’ την άλλη, συνιστά την ουσία του δράματος».

 

Νεκτάριος-Γεώργιος Κωνσταντινίδης

 

Ως αναγνώστης, ερευνητής και κατόπιν μεταφραστής, ο Κωνσταντινίδης επιλέγει να  παραμείνει πιστός στο πνεύμα και το γράμμα του πρωτότυπου γαλλικού κειμένου κινούμενος με δεξιότητα κοντά στον γαλλικό κειμενικό κώδικα ενός θεατρικού έργου  που χωρίζεται σε τρεις Ημέρες – Πράξεις και που, γράφτηκε μεν το 1833, η δράση του όμως εξελίσσεται στο Λονδίνο το 1553. Η Μαρία Τυδώρ, παράφορα  ερωτευμένη με τον Ιταλικής καταγωγής τυχοδιώκτη Φαμπιάνι, τον γεμίζει πλούτη και τίτλους. Εκείνος αποθρασύνεται και αποκεφαλίζει όσους τον μισούν. Οι σύμβουλοι της βασίλισσας και ο λαός στήνουν σχέδιο εξόντωσής του.

 

Victor Hugo

 

Η προσέγγιση του μεταφράσματος οδηγεί στη διαπίστωση ότι η επιτυχία του, εκτός των άλλων, συνίσταται στο ότι με άξονα όχι μόνο το περιεχόμενο του έργου του Ουγκώ αλλά και το ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, ο Κωνσταντινίδης αναζητά, ανασύρει και προτείνει τους αντίστοιχους διαχρονικούς επικοινωνιακούς κώδικες της νεοελληνικής πραγματικότητας. Γνώστης του θεατρικού νεοελληνικού λόγου, ντύνει με δεξιοτεχνία τους διαλόγους των προσώπων με τις λέξεις εκείνες που έχουν απόλυτη ανταπόκριση στη σύγχρονη γλωσσική αίσθηση. Πρόκειται για αξιοπρόσεκτο μεταφραστικό εγχείρημα, μια θεατρική απόδοση που δίνει σαφώς την αίσθηση ότι ο Κωνσταντινίδης παρακολουθεί από κοντά, αποκρυπτογραφεί και καταγράφει τις ψυχικές διακυμάνσεις και τους χρωματισμούς των χαρακτήρων του έργου δίχως τάση προς οποιαδήποτε μορφή μεταφραστικής αυθαιρεσίας στην ελληνική γλώσσα.

Για τους λόγους αυτούς, η ελληνική εκδοχή της Μαρίας Τυδώρ δεν αποτελεί μόνο ένα μεταφραστικό γεγονός άξιο προσοχής από τον αναγνώστη, τον ερευνητή και τον μελλοντικό σκηνοθέτη αλλά εντάσσεται και στην Ιστορία του Θεάτρου συμβάλλοντας στην  πρόσληψη  ενός κλασσικού συγγραφέα στην Ελλάδα.

 

 

* Η Παναγιώτα  Σαράφη είναι εκπαιδευτικός, ερευνήτρια και μεταφράστρια

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top