Λίγες ώρες με τη Μαρία Σουλτάτου σε μια de profundis εξομολόγηση

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

Έτσι ήθελε και τα έφερε η ανεξέλεγκτη μοίρα και αναγκαστικά συναντηθήκαμε πολλές φορές. Στην Αθήνα και το Ηράκλειο. Πληθωρική σκηνική παρουσία, λίγο ιδιόρρυθμη στις προσωπικές της στιγμές, ίσως περισσότερο απ’ ότι θα ήθελαν οι θαυμαστές της, σε κάποια πράγματα μάλλον απόλυτη, στη μουσική και τη ζωή ταυτόχρονα, αλλά όταν αρχίζεις να συζητάς μαζί της για τη μουσική και το ελληνικό τραγούδι, σταματάς και υποκλίνεσαι αναγκαστικά στη γνώμη της. Μεγάλη φωνή, σεμνότυφη στη καθημερινότητα, αλλά την ίδια στιγμή  θεσπέσια στο πάλκο, σε καθηλώνει στη θέση σου και σε ταξιδεύει με τα μουσικά ακούσματα σε πολυποίκιλες κι ονειρεμένες τοποθεσίες, με τραγούδια και συνθέσεις που εντοπίζονται γεωγραφικά εντός και εκτός της Ελλάδας. Μικρή πιτσιρίκα η οποία παρά το νεαρό της ηλικίας της, αψήφησε γραφτές   προϋποθέσεις και άγραφτους κανόνες και έλαβε μέρος σε πολύφερνο διαγωνισμό τραγουδιού.  Με κίνητρο την αγάπη της για τη μουσική και θέλοντας να μάθει αν αυτό που βγαίνει από την ψυχή της αφορά κι άλλους ανθρώπους, έλαβε μέρος, στην ηλικία μόλις των έντεκα χρόνων, στο Παγκρήτιο Φεστιβάλ Τραγουδιού που γινόταν στο Ηράκλειο. Και στην εκπομπή ‘Να η ευκαιρία’  τρία χρόνια αργότερα. Με μεγάλη ομολογουμένως δυσκολία από μεριάς του πατέρα της ο οποίος διαφωνούσε με όλα αυτά που δρομολογούνταν…

Αυτά κι άλλα πολλά σκεφτόμουν και συζητήσαμε όταν ειδωθήκαμε την τελευταία φορά. Πιστεύω να κατάφερα να πάρω τεχνηέντως, έστω και… κάπως ύπουλα, τις απαντήσεις που ήθελα, κι έτσι ξεκίνησε το ταξίδι  στο όνειρο της μεγάλης καλλιτέχνιδας. Σας την αποκαλύπτουμε σχεδόν ολόγυμνη από κάθε μορφής δισταγμούς, υπαινιγμούς και  υπεκφυγές, απέναντί σας!

-Πώς σας φαίνεται που ζείτε στην Ελλάδα των μνημονίων με μια κυβέρνηση που ισχυρίζεται ότι είναι αριστερή;

– Ζώ την πλήρη παράνοια μιας κυβέρνησης που νομίζει ότι είναι και έχει αριστερές αντιλήψεις, θέσεις και συμπεριφορές  Έχουν γκρεμίσει τις βασικές αρχές τους. Δεν αντιμάχονται την αδικία, τις βαθιές ανισότητες και τις διακρίσεις και ενισχύουν την καπιταλιστική νοοτροπία και συμπεριφορά. Δεν… προωθούν την κοινωνική ισότητα.   Δεν αγωνίζονται για ουσιαστική παιδεία, τη μόρφωση και την κουλτούρα των ανθρώπων. Η κυβέρνηση αυτή, όπως και οι προηγούμενες, συνεχίζει απλώς να υπακούει σε εντολές που τις δίνουν κάποιες ισχυρές ομάδες μεγάλων ηγετών της Ευρώπης και σπρώχνει το λαό της σε πλήρη μαρασμό, οικονομικό αφανισμό  και πολιτιστικό θάνατο, βιώνοντας  για μια ακόμη φορά την πολιτική ανεντιμότητα.

-Εάν μπορούσατε, θα είχατε φύγει από τούτη τη χώρα, ετούτη τη συγκεκριμένη στιγμή και που θα κατευθυνόσαστε για να ζήσετε;

-Αγαπώ τη χώρα μου με την βαθιά έννοια της λέξης, είμαι υπερήφανη που είμαι Ελληνίδα, γνωρίζω καλά τις ρίζες μου και τις σέβομαι. Την θεωρώ την πιο σπουδαία και όμορφη χώρα του πλανήτη γι’ αυτό και δεν έχω σκεφτεί ποτέ, ότι θα μπορούσα να φύγω από αυτήν.

-Τα ταξίδια βρίσκονται μέσα στα ενδιαφέροντά σας; Να σας ρωτήσω διαφορετικά, σας αρέσει να ταξιδεύετε και γιατί, θα σας ρωτήσω αναπόφευκτα. Ποιοι  νομίζετε πως  είναι οι αγαπημένοι  σας προορισμοί;

-Τα ταξίδια είναι συνδεδεμένα μέχρι τώρα μόνο με την δουλειά μου. Συνήθως όμως όταν γίνεται μια συναυλία, δεν υπάρχει ο χρόνος και η άνεση να γνωρίσω την  πόλη της  χώρας την οποία επισκέπτομαι.

-Το επάγγελμά σας νομίζω προσφέρει αρκετές ευκαιρίες για τέτοιου είδους εξορμήσεις. Δεν ξέρω τι συμβαίνει σήμερα αλλά τις παλιότερες εποχές ήταν μάλλον   συχνό φαινόμενο. Υπάρχουν ταξίδια που θα μείνουν για πάντα στη μνήμη σας και γιατί;

-Σχεδόν όλα τα ταξίδια ήταν υπέροχα, και οι παραστάσεις που έγιναν ήταν εξαιρετικές. Στη μνήμη μου όμως μένουν η συναυλία μου στην Λειψία στην Γερμανία, στην πόλη Rudolstadt στο φεστιβάλ της πόλης, το 2004 εκπροσωπώντας την Ελληνική  μουσική, όπως και στο Αλγέρι, το 2007, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλεσμένη από τον Έλληνα πρέσβη τότε Μιχάλη Νεονάκη, για να παρουσιάσω μικρασιάτικα τραγούδια. Ο λόγος που ξεχωρίζω αυτές τις  δύο, είναι γιατί οι ακροατές  δεν ήταν Έλληνες  και ήταν για μένα μεγάλη έκπληξη η ανταπόκριση του κόσμου και πως χάρηκαν νιώθοντας την βαθύτερη αίσθηση των τραγουδιών μας  χωρίς να ξέρουν τη γλώσσα μας. Ομολογώ ότι ήταν συγκλονιστική  η εμπειρία.

-Πιστεύετε στο Θεό και στην ύπαρξη του Διαβόλου; Τα σκέπτεσθε καθόλου αυτά τα ερωτήματα, με τι συχνότητα και πως αντιμετωπίζετε όλα αυτά τα φιλοσοφικά θέματα; Τις ερωτήσεις αλλά και τις απαντήσεις που σίγουρα δίνετε μυστικά στον εαυτό σας;  

– Το Θεό και τον διάβολο τον έχουμε στις αποσκευές μας όταν ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο. Είναι δύο δυνάμεις που έχουν την ίδια δύναμη μέσα μας. Ζούμε λοιπόν προσπαθώντας να καταλάβουμε και να γνωρίσουμε τι άλλο από τον ίδιο μας τον εαυτό.  Αυτό είναι και το πιο δύσκολο νομίζω από όλα όσα κάνουμε όσο ζούμε και κινούμαστε μαζί με άλλους ανθρώπους. Εδώ ακριβώς έρχονται αυτές οι δύο δυνάμεις να μας μπερδέψουν και να αναστατώσουν τη ζωή μας βάζοντας διλλήματα συμπεριφοράς και ενεργειών. Η δύναμη  του Θεού σταματάει εκεί που η γνώση για τον χαρακτήρα μας είναι ελλιπής και αφήνουμε την δύναμη του κακού να υπερισχύσει.

-Θα επανέλθω σε ένα ερώτημα που σας έθεσα στην αρχή, αλλά κάπως διαφορετικά. Πώς συνεχίζετε να τραγουδάτε μέσα σε μια κοινωνία που έχει να αντιμετωπίσει τόσο σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά  της;

-Η μουσική είχε πάντα μεγάλη δύναμη και ήταν μπροστάρης σε όλα τα σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν σε αυτόν τον τόπο. Καταφέρνει και ενώνει τις φωνές,  την σκέψη και την ψυχή των ανθρώπων. Μόνο η μουσική και ο λόγος καταφέρνουν και ενώνουν τις φωνές μας και τις κάνουν μια μικρή πολιτική συγκέντρωση. Η μουσική μας ταξιδεύει, μας διαπαιδαγωγεί, μας κρατάει συντροφιά και μας παρηγορεί από τον κάθε ψυχικό πόνο. Στις δύσκολες στιγμές που βιώνουμε  όλοι, το τραγούδι όπως και όλες οι μορφές έκφρασης βοηθούν με το να  εκτονώνουν κάθε μορφή πίεσης που δεχόμαστε καθημερινά. Συνεχίζω να τραγουδώ γιατί νομίζω ότι τώρα ο κόσμος το έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Θεωρώ ότι ο πόλεμος που βιώνουμε στις μέρες μας είναι διαφορετικός από όλους τους πολέμους του παρελθόντος. Είναι ψυχολογικός ‘χειρισμός’  ο οποίος θίγει την ανθρώπινη ύπαρξη και αξιοπρέπεια.

-Που, θα πρόσθετα ευθύς αμέσως, καταλογίζετε τις σοβαρότερες ευθύνες για τη σημερινή κατάντια της Ελλάδας; Στους πολιτικούς μας, σε ευρωπαϊκούς κύκλους ή κάπου αλλού; Έχετε ποτέ νοιώσει ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί  μας στερούν ένα μεγάλο κομμάτι ελευθερίας ή έστω  βρισκόμαστε κατά μια έννοια μερικώς υποδουλωμένοι σε μια υπερδύναμη,  εν πολλοίς αόρατη, και την οποία δεν βλέπουμε για να την πολεμήσουμε;

– Αυτό είναι ένα μακροχρόνιο σχέδιο και το αποτέλεσμά του φαίνεται καθαρά στις μέρες μας. Ο χειρισμός που ανέφερα παραπάνω ξεκινάει από τους υψηλά ιστάμενους. Από κάποιους ηγέτες που σκέφτηκαν να αναλάβουν μια γριά γυναίκα  αποφασίζοντας  να της κάνουν πλαστική δίνοντας ψεύτικες ελπίδες σε όλους τους ανθρώπους που ζουν στην αυλή της, ότι με αυτή την ψεύτικη ομορφιά θα της χαρίσουν  ευεξία και χρόνια. Με στόχο πάντα την αδράνεια  εθνικών συνειδήσεων, του κάθε κράτους που ανήκει στους κόλπους της,  ξεκίνησαν ένα παιχνίδι το οποίο βασίζεται στην ανθρώπινη ματαιοδοξία και την λατρεία του χρήματος και προσωπικά πιστεύω ότι σε μεγάλο βαθμό το κατάφεραν.  Ο πόλεμος αυτός δεν είναι ορατός για να πάρεις το όπλο να βγεις να πολεμήσεις. Το μοναδικό όπλο που έχουμε είναι η γνώση και αντίσταση σε ότι μας ζητούν.

-Κατά πόσο πιστεύετε  έχει σχέση ο βαθμός ελευθερίας ενός καλλιτέχνη, με την ικανότητά του για δημιουργία ;

– Ο καλλιτέχνης  από τη φύση του είναι ελεύθερος! Δεν σταμάτησε ποτέ ένας ζωγράφος να ζωγραφίζει επειδή η κυβέρνηση της χώρας επέβαλε δυσβάσταχτα οικονομικά μέτρα, δεν σταμάτησε ποτέ ένας συγγραφέας να αποτυπώνει τη σκέψη του επειδή οι πολιτικοί αποφάσισαν να υπογράψουν μνημόνια παραχωρώντας χωρίς όρους την τύχη ενός λαού, δεν σιώπησαν οι ηθοποιοί και οι ερμηνευτές να ανεβάζουν παραστάσεις επειδή αποφάσισαν να κλείσουν τα θέατρα και το Εθνικό δίκτυο ραδιοτηλεόρασης. Σε όλες τις δύσκολες εποχές οι καλλιτέχνες ήταν αυτοί που βρίσκονταν και τραβούσαν  μπροστά και αφύπνιζαν συνειδήσεις. Καλλιτέχνες  ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό αυτοί που γέμιζαν  τα κελιά των φυλακών, της απομόνωσης και  έμπαιναν στα καραβάκια για τις εξορίες.

-Με ποιό τρόπο κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε ένας καλλιτέχνης να αντισταθεί στη εκάστοτε  εξουσία και κυρίως στα δύστροπα κοινωνικά και οικονομικά μέτρα που λαμβάνει εκείνη;

– Στους δύσκολους καιρούς η παρουσία και ο λόγος ενός καλλιτέχνη αποσκοπεί στο να στηρίξει τους  συνανθρώπους  του, να τους εμψυχώσει, να τους δώσει μια νότα αισιοδοξίας, να προσπαθήσει να διώξει το φόβο από την ψυχή τους και την ανασφάλεια  από την καθημερινότητά τους. Γιατί όλοι μαζί μπορούμε να αντισταθούμε και να τα καταφέρουμε σε οποιανδήποτε κυβέρνηση και σε οποιοδήποτε μέτρο.

-Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης; Να περιφρουρεί την ελευθερία; Να δίνει τη δυνατότητα της όποιας κοινωνικής αντίδρασης; Να μας δίνει την ψευδαίσθηση ενός βαθμού εσωτερικής  προσωπικής ελευθερίας; Τι απ’ όλα αυτά πιστεύετε ότι ισχύει;  

– Η τέχνη είναι σκέψη και η σκέψη είναι ελεύθερη, δεν οριοθετείται. Ο μόνος ρόλος της είναι να βοηθήσει όπως και όποτε  της ζητηθεί.

-Κ. Σουλτάτου, γνωρίζω ότι μεγαλώσατε στην Κρήτη με τα μουσικά  χρώματα και τα μοναδικά ακούσματά της, τους ήχους της λύρας και τις μελωδίες, και φυσικά τις εικόνες και τις παραδόσεις του περήφανου νησιού. Τι σας άφησε εκείνη η καταγωγή, τώρα βλέποντας τα πράγματα από κάποια απόσταση; Πόσο αλήθεια σας σημάδεψε η κρητική  καταγωγή; Στην προσωπική σας ζωή και φυσικά γενικότερα στη μουσική σας πορεία; Ποιό ήταν το χειρότερο, όμως, από αυτή την καταγωγή που θα θέλατε να μην υπήρχε;  

– Νιώθω ευλογία και περηφάνια που μεγάλωσα στην Κρήτη και βέβαια τι ωραιότερο υπάρχει από το να μεγαλώνει ένα παιδί ακούγοντας στο σπίτι του τον ήχο της λύρας. Ήταν φυσικό να επηρεάσει την ψυχοσύνθεσή  μου από πολύ νωρίς κάνοντας με να δουλέψω μέσα μου όλα αυτά τα  ερεθίσματα που εισέπραττα. Η μουσική και το τραγούδι δεν λένε ψέματα. Αυτό έμαθα ακούγοντας τον πατέρα μου να παίζει και να τραγουδά στο σπίτι. Έβλεπα έναν άνθρωπο ο οποίος ερχόταν από τη δουλειά του κουρασμένος και μόλις έπιανε τη λύρα άλλαζε το πρόσωπο του, φωτίζονταν τα μάτια του και έβλεπα το χαμόγελό του να απλώνεται παντού.  Είδα ότι η μουσική είναι ο καθρέφτης της ψυχής και του χαρακτήρα μας. Η Κρήτη, και το ότι ήξερα από πολύ μικρή, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την πορεία μου. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι αρνητικό στην καταγωγή μου , ίσα–ίσα μου έκανε καλό που ξεκίνησα γνωρίζοντας τις ρίζες μου, γνωρίζοντας  ποια είμαι, από πού προέρχομαι, γνωρίζοντας  εμένα.

-Η οικογένειά σας είχε σχέση με μουσική, τα γράμματα και τις τέχνες γενικότερα;

– Όλη η οικογένειά μου ασχολούταν με τη μουσική. Η μητέρα μου είχε καταπληκτική φωνή και τα τραγούδια που άκουσα σαν παιδί ήταν συγκλονιστικά. Όμως και σε όλα μου τα αδέλφια άρεσε η μουσική, αλλά επαγγελματικά μόνο εγώ ακολούθησα αυτόν τον δρόμο.

-Γνωρίζω, από πολλές συνεντεύξεις σας ότι μεγαλώσατε σε μια μάλλον αρκετά συντηρητική οικογένεια. Πώς εκδηλωνόταν πάνω σας ο συντηρητισμός του πατέρα σας;

– Ναι λοιπόν, ο πατέρας μου ήταν πολύ, μα πάρα πολύ, αυστηρός άνθρωπος,  συγκινητικά υπερήφανος, απόλυτα έντιμος, γνώριζε και τηρούσε απόλυτα την αξία του ‘πρέπει’, πρώτα στον ίδιο και μετά στα παιδιά του. Δεν μπορούσε να χωρέσει στο μυαλό του, όπως καταλαβαίνετε, ότι η κόρη του στην οποία δεν επέτρεπε να βγει έξω από το σπίτι μόνη της, θα έφευγε από το σπίτι, θα κυκλοφορεί νύχτα για να τραγουδάει στα μαγαζιά η στις μουσικές σκηνές. Κλειστή η κοινωνία …το τι θα πει ο κόσμος  οι συγγενείς … καταλαβαίνετε … ήταν πολύ δύσκολό να τον πείσω ότι θα προχωρούσα με τις αξίες που με είχε μεγαλώσει και θα ήμουν πιο αυστηρή στις επιλογές μου και από εκείνον.

-Πόσο  σας επηρέαζαν οι συντηρητικές απόψεις του πατέρα και της οικογένειάς σας στα εφηβικά σας χρόνια, και κυρίως στις όποιες αναζητήσεις, κι αυτές αναμφίβολα ήταν πολλές,  μιας μικρής κοπέλας σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον;

– Και ….. βέβαια δεν με επηρέασαν  καθόλου οι συντηρητικές απόψεις κανενός, γιατί η ανάγκη να κάνω αυτό που ένιωθα και ήθελα ήταν τεράστια. Οι συγκρούσεις ήταν πολλές όμως. Ήθελα να ζήσω το όνειρό μου, να ταξιδέψω την ψυχή μου  και τίποτα δεν μπορούσε να σταματήσει αυτό. Πίστευα στον εαυτό μου και στις αρχές μου και δεν φοβόμουν τίποτα. Πίστευα και πιστεύω ότι ερχόμαστε σε τούτο τον  κόσμο να ζήσουμε τη δική μας ζωή, και όχι των άλλων.

-Η ενασχόλησή σας με τη μουσική έγινε ξαφνικά, το  είχατε αποφασίσει από νωρίς, ή ασχοληθήκατε με το τραγούδι κάποια στιγμή τυχαία; Υπήρχαν άνθρωποι που έστρεψαν το ενδιαφέρον σας τεχνηέντως προς τα εκεί, ποιοι ήταν αυτοί  και πως νομίζετε ότι το έκαναν;

-Από πολύ νωρίς σε ηλικία δύο – τριών ετών όλοι στο χωριό μου με έλεγαν τραγουδίστρια γιατί όπου με συναντούσαν τραγουδούσα τα τραγούδια που άκουγα από το ραδιόφωνο και το πικάπ. Γύρω στα επτά αυτός που με παρακίνησε ήταν ο μεγάλος μου αδελφός ο Δημήτρης που είχε τόσο εκφραστική και τόσο ζεστή φωνή που χαλάρωνε το μυαλό μου όταν τον άκουγα να τραγουδάει. Ήταν βαθιά καλλιτεχνική φύση, τραγουδούσε στο σπίτι και εγώ πήγαινα κοντά του και του έκανα δεύτερες φωνές. Άρχισε να με προσέχει και αργότερα φοιτώντας στο Πολυτεχνείο στην Αθήνα άρχισε να με τροφοδοτεί με σημαντικά έργα σε δίσκους και κασέτες και μου έλεγε,  ‘Άκουσέ τα Μαρία, γιατί νομίζω ότι σε αφορούν, νομίζω ότι στο μέλλον θα τα χρειαστείς’. Το πρώτο έργο που έμαθα μαζί του ακούγοντας τη φωνή και τη λύρα του ήταν ‘Το Καπνισμένο Τσουκάλι’, σε στίχους του Γιάννη Ρίτσου και μουσική του Χρήστου Λεοντή. Από εκείνον έμαθα το Γρηγόρη Μπιθικώτση, όπως και άλλους σπουδαίους Έλληνες τραγουδιστές. Ο αδελφός ήταν αυτός που με παρότρυνε ότι ‘πρέπει να το δω διαφορετικά’, λέγοντας μου ‘Μαρία δεν ξέρω τι είναι αυτό που έχει η φωνή σου αλλά το μόνο που ξέρω είναι ότι θέλω να σταματήσω ότι κάνω και να σε ακούσω γιατί αυτό που βγάζει η ψυχή σου με συγκινεί’. Αυτός λοιπόν ήταν ο άνθρωπος που μου συμπαραστάθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην απόφαση μου να ασχοληθώ με τη μουσική, αργότερα η αδελφή μου  Ειρήνη και βέβαια όλη η οικογένειά μου. Αυτοί …..οι δικοί μου άνθρωποι, ήταν δίπλα μου!

-Αλήθεια αν δεν είχατε ασχοληθεί για οποιοδήποτε λόγο με το τραγούδι, τι θα κάνατε στη ζωή σας; Ποιό άλλο επάγγελμα θα σας κέρδιζε και γιατί;

-Σίγουρα δεν θα με κέρδιζε κάτι το οποίο θα περιόριζε, με όποιο τρόπο, τη φαντασία και  την ελευθερία της σκέψης μου. Θα επέλεγα την ζωγραφική ή την υποκριτική, το βέβαιο πάντως είναι ότι θα ήταν κάτι το οποίο θα περιφερόταν γύρω από την τέχνη.

-Πώς ήταν να μεγαλώνει ένα κορίτσι σε μια μικρή κοινωνία εκείνη την εποχή και να κάνει τέτοια όνειρα;

-Ο βαθμός δυσκολίας που αντιμετώπισα ήταν αρκετά μεγάλος, σε μια συντηρητική κοινωνία μεγαλώνοντας στην Κρήτη με καταγωγή και ρίζα από τα Ανώγεια που όσοι γνωρίζουν, καταλαβαίνουν καλύτερα  τι μπορεί να σημαίνει αυτό.  Εκεί που τα όνειρα για πολλές κοπέλες  ήταν απαγορευμένα και οι γονείς παρέμβαιναν στις ζωές  τους, καθοδηγώντας τις από πολύ νωρίς να ζήσουν όπως εκείνοι αποφάσιζαν. Νομίζω ότι οι άνθρωποι της μουσικής του τόπου μου, δεν  συγχώρησαν ποτέ, ότι μια γυναίκα από το χωριό τους από την οικογένειά τους θα έκανε αυτή τη δουλειά η οποία είναι μόνο για άντρες και αυτός ήταν και ο λόγος που όλα αυτά τα χρόνια κανένας από αυτούς δεν με στήριξε. Θεωρώ όμως ότι ένιωθα αρκετά  δυνατή και ανεξάρτητη για την εποχή κάνοντας τα δικά μου όνειρα και σκεπτόμενη την πραγματοποίηση τους. Και βέβαια αυτό έπραξα.

-Για σας ποιος καλλιτέχνης θεωρείται ‘μεγάλος’; Και για να το εστιάσω, καλύτερα, ποιος από τους συναδέλφους σας μουσικούς ερμηνευτές βρίσκεται σε ένα υψηλότερο επίπεδο από τους άλλους;

-Η δύναμη του λόγου και της μουσικής είναι πολύ μεγάλη και όποιος τα  χειρίζεται νομίζω ότι έχει την υποχρέωση να είναι ενήμερος. Πρέπει να γνωρίζει ότι όταν ανεβαίνει στη σκηνή, κάποιοι άνθρωποι όπως και παιδιά τον ακούν προσεκτικά. Μπαίνει σε χιλιάδες σπίτια μέσω της δισκογραφίας και των ζωντανών εμφανίσεών του, επομένως τον ακούν αρκετά συχνά και όλο αυτό περνά μέσα τους χωρίς να το καταλαβαίνουν. Μεγάλο θεωρώ τον καλλιτέχνη που καταφέρνει μέσα από αυτή τη διαδικασία να δώσει ήθος, γνώση, ποιότητα, αφύπνιση, χαλάρωση, διασκέδαση. Όπως προσέχει μια μάνα την επιλογή του καθημερινού φαγητού, να είναι  καλά μαγειρεμένο και φυσικά υγιεινό, νομίζω ότι με τον ίδιο τρόπο πρέπει να προσέχει και την όποια μουσική σερβίρει στους ανθρώπους της γιατί έχει ακριβώς τις ίδιες επιπτώσεις στην υγεία τους. Προσωπικά είχα την μεγάλη τύχη να γνωρίσω αρκετούς από τους μεγάλους καλλιτέχνες του χώρου μου σε πολύ νεαρή ηλικία, και θεωρώ μάλιστα ότι με επηρέασαν πάρα πολύ σ’ αυτό που κάνω σήμερα. Γιατί άκουσα τη μελοποιημένη ποίηση να τραγουδιέται από αγρότες που η μόρφωσή τους δεν ήταν υψηλή αλλά που η φωνή του Μπιθικώτση τους βοήθησε  να την μάθουν και να την καταλάβουν. Είδα μια μεγάλη ερμηνεύτρια, τη Μαρία Φαραντούρη, να γυρίζει τον κόσμο με τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη και να διαδίδει σε πολύ δύσκολους καιρούς τη μουσική αυτή  και να αφυπνίζει χώρες και συνειδήσεις. Όπως φυσικά και πολλοί άλλοι σπουδαίοι ερμηνευτές που προσέφεραν τόσα πολλά και μας χάρισαν τόσο σπουδαίο και μοναδικό έργο.

–Η διαφορά αυτή, εκείνη η λάμψη που διαφοροποιεί τον ένα  από τους άλλους, πιστεύετε πως οφείλεται στην ψυχή, στο επίπεδο γνώσεων, στο μυαλό,  στο ταλέντο ή στη μουσική  εκπαίδευση που είχε λάβει ο καθένας; 

– Βέβαια παίζει μεγάλο ρόλο η παιδεία,  η γνώση και το ταλέντο,  όμως δεν φτάνουν  μόνο αυτά. Μεγαλύτερη σημασία έχει να ψάξει μέσα του να βρει τους λόγους που τον ωθούν να ασχοληθεί με το τραγούδι, να βρει την   αλήθεια του. Είναι πολύ δύσκολη δουλειά γιατί η γνώση και η εξέλιξη δεν σταματούν ποτέ. Όσο πιο μεγάλη είναι η λάμψη του, τόσο μεγαλύτερες είναι και οι υποχρεώσεις του απέναντι τον κόσμο που τον ακολουθεί.

-Μία χιλιοειπωμένη ερώτηση που σας γίνεται συχνά, είναι εάν ένας καλλιτέχνης γεννιέται ή γίνεται. Δεν με ενδιαφέρει η απάντησή σας σε  εαυτό. Αντίθετα, εάν ήταν στο χέρι σας τι από τα δύο θα προτιμούσατε;

-Γεννιέται  και οπωσδήποτε εξελίσσεται, αλλά  το σίγουρο είναι ότι δεν γίνεται. Καλλιτέχνης επίσης δεν θεωρώ ότι είναι μόνο ο τραγουδιστής, ο ζωγράφος, ο ηθοποιός ή ο ποιητής. Καλλιτέχνης είναι αυτός που αξιοποιεί το ταλέντο του σε όποιο επάγγελμα επιλέγει να κάνει στη ζωή του, φτάνει αυτό να το αγαπά και να το κάνει όσο καλύτερα γίνεται. Προτιμώ σίγουρα το πρώτο, δηλαδή ότι γεννιέται, πιστεύοντας ότι ο κάθε άνθρωπος έρχεται για κάποιο λόγο σ΄ αυτόν κόσμο και μέσα από την κάθε του δραστηριότητα κάτι προσφέρει αρκεί μέσα από την διαδρομή του σε αυτήν τη ζωή, να το ανακαλύψει.

-Ποια είναι μια απογοήτευση την οποία θα βιώσει οπωσδήποτε ένας καλλιτέχνης, όπως εσείς, κατά τη διάρκεια της μουσικής του διαδρομής;

– Η πιο σημαντική απογοήτευση για την ψυχή ενός  καλλιτέχνη είναι η αχαριστία,  η κακία  και  ο  δόλος.

-Έχετε σκεφθεί ότι θα μπορούσε να είχε συμβεί κάτι στη ζωή σας και να μην είχατε εκδηλώσει αυτό το χάρισμα, να μην είχατε γίνει μουσική ερμηνεύτρια;

-Αν δεν γεννιόμουν με αυτό το πάθος για τη μουσική, βλέποντάς την σαν όχημα για την επικοινωνία μου με τους άλλους ανθρώπους, πιστεύω σίγουρα ότι θα ήμουν στο κοινό κάποιων άλλων καλλιτεχνών, ενώνοντας την όποια φωνή μου μαζί τους  για να γαληνέψω την ψυχή μου.

-Θα θέλατε να ζήσετε αιώνια και γιατί; Και για να το εστιάσω περισσότερο, θα χάναμε ή θα κερδίζαμε με αυτό και γιατί κατά τη γνώμη σας;

– Βιολογικά…. δεν θα ήθελα να ζήσω αιώνια γιατί είμαι σίγουρη ότι θα κουραζόμουν. Θα ήθελα να ζήσω μέχρι εκεί που να μπορώ να έχω όλες μου τις αισθήσεις και να μπορώ να κινώ τον εαυτό μου  μόνη μου, επίσης να μπορώ να εκφράζομαι με την φωνή μου να βγάζω το όποιο …αχ από την ψυχή μου και να την εκτονώνω … μέχρι εκεί. Το αν θα κερδίζαμε ή θα χάναμε είναι κάτι που δεν το γνωρίζω, γι’  αυτό  και δεν μπορώ να το απαντήσω.

-Αν είχατε μεγαλώσει σε μια άλλη χώρα, νομίζετε ότι θα είχατε άλλη εξέλιξη και γιατί;

– Μπορεί και ναι, μπορεί και όχι. Η εξέλιξη και η πληρότητα στην ψυχή ενός καλλιτέχνη δεν βασίζεται στο πόσα εκατομμύρια άνθρωποι τον γνωρίζουν αλλά στο πόσοι άνθρωποι τον αγαπούν, τον εκτιμούν και βαδίζουν δίπλα του. Έχω όμως την υποψία ότι αν ζούσα στο εξωτερικό θα σεβόντουσαν περισσότερο αυτό που κάνω, νομίζω περισσότερο από τον τόπο μου και το λέω αυτό γιατί το έχω βιώσει αρκετές  φορές στις διάφορες χώρες που έκανα εμφανίσεις όλα αυτά τα χρόνια. Αντίθετα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι ‘ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο λάδι’!

-Τι πιστεύετε ότι καθηλώνει καλλιτεχνικά, προσωπικά και συναισθηματικά έναν ερμηνευτή, σήμερα ειδικά, στη χώρα που ζούμε;

-Ο φόβος και η ανασφάλεια που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια από τις εκάστοτε κυβερνήσεις σε όλους εμάς, μοιάζει με κινούμενη άμμο. Η τέχνη, κάθε μορφής, βάλλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από παντού και έχει γίνει η τελευταία επιλογή των ανθρώπων, απλώς γιατί υπάρχει ανέχεια και πρόβλημα  κυριολεκτικά επιβίωσης σε ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας μας. Αυτό έχει ως συνέπεια την καλλιτεχνική προσφορά σε αυτόν τον τομέα, να βοηθήσει αυτούς τους ανθρώπους να επιβιώσουν, κάνει αυτό που του λέει η συνείδηση του, συναυλίες για να μαζευτούν φάρμακα, τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης για όσους έχουν ανάγκη.  Επειδή απλώς οι οικονομολόγοι, οι υπουργοί και οι κυβερνητικοί  παράγοντες,  έχουν και ασχολούνται με άλλες δραστηριότητες.

-Τι θα θέλατε να αφήσετε πίσω σας φεύγοντας από τούτο τον μάταιο κόσμο;

-θα ήθελα να με θυμάται ο κόσμος σαν έναν καλλιτέχνη και άνθρωπο που κινήθηκε με αλήθεια, αγάπη, αξιοπρέπεια, σεβασμό και συνέπεια  σε όλη του τη ζωή.

-Φοβάστε τον θάνατο;

-Όχι… γιατί έχω συμφιλιωθεί μαζί του από πολύ μικρή ηλικία και αυτό που κάνω κάθε μέρα όσο μπορώ είναι να μην αφήνω πίσω μου  εκκρεμότητες ….γιατί κανείς δεν ξέρει  το ταξίδι αυτό που… τελειώνει!

-Ποιος είναι ο πιο σημαντικός άνθρωπος που γνωρίσατε στη ζωή σας; Τι πήρατε και κυρίως τι πιστεύετε ότι του δώσατε;

-Οι σημαντικοί άνθρωποι ήταν δύο. Ο πατέρας μου ήταν ο πιο σημαντικός άνθρωπος που γνώρισα στη ζωή μου, αυτά που πήρα από εκείνον είναι οι αρχές μου. Αυτά που του έδωσα ήταν η αγάπη μου και ο σεβασμός στο πρόσωπό του.  Επαγγελματικά, ο πιο σπουδαίος άνθρωπος που γνώρισα ήταν ο Μπιθικώτσης, τον οποίον τοποθετώ στην πιο υψηλή θέση, γιατί ήταν ένας πραγματικός ΣΕΡ και τόσο χουβαρντάς στη συμπεριφορά του που θεωρώ ευλογία τη συνεργασία μου μαζί του. Από αυτόν τον σπουδαίο τραγουδιστή πήρα πολλά  και του έδειξα τον απόλυτο σεβασμό μου.

-Σας εμπιστεύτηκαν και συνεχίζουν οι σημαντικότεροι Έλληνες μουσικοσυνθέτες. M. Θεοδωράκης, Στ. Ξαρχάκος, Χρ. Λεοντής … πώς νιώθετε γι’ αυτό και τι έχετε κερδίσει από την επαφή   με όλους αυτούς τους σπουδαίους δημιουργούς?

-Πολύ σημαντικές συνεργασίες, μαγικές στιγμές αυτό έχω στις αποσκευές μου από όλες αυτές τις προσωπικότητες της Ελληνικής μουσικής σκηνής. Οι άνθρωποι αυτοί μας χάρισαν σπουδαίο έργο, την κλασσική μας μουσική και είναι σπουδαία η φοίτηση στο πλευρό τους. Έμαθα πολλά πράγματα δίπλα τους και τους ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου γι’ αυτό.

-Θα θέλατε να σταθείτε σε κάποιους σταθμούς αυτής της διαδρομής!

-Μεγάλος σταθμός σε αυτό το ταξίδι, είναι η συνεργασία μου με τον Σταύρο Ξαρχάκο η οποία είναι και η πιο μακροχρόνια.  Γνωριζόμαστε από το 1995 με αφορμή την παράσταση του ‘Αμάν Αμήν’, και αργότερα ακολούθησαν  ‘Νύχτες Μαγικές’, ‘Κινηματογραφικά’, ‘Επιτάφιος’  και ‘Αμάν Αμήν 2’. Ήταν συγκινητική η συνεργασία μαζί του και του χρωστάω πολλές από τις ωραιότερες μουσικές βραδιές που έχω ζήσει σε αυτή δουλειά τόσα χρόνια και τον ευχαριστώ γι’ αυτό. Σημαντικές όμως ήταν οι συναυλίες  και με τον Μίκη Θεοδωράκη, όπως εκείνη στη Μακρόνησο, εμβληματική από μια άλλη σκοπιά,  και βεβαίως όλες αυτές βρίσκονται χαραγμένες έντονα στο μυαλό μου.

-Έχετε συνεργαστεί με ερμηνευτές που έχουν μεγάλη ιστορία στο χώρο και με αρκετούς νεότερους βέβαια. Σίγουρα κάποιες ξεχωρίζουν, ποιες νοσταλγείτε και γιατί;

-Ήταν μέσα στο όνειρό μου να μπορέσω να συνεργαστώ με αρκετούς  από τους παλιούς κλασσικούς ερμηνευτές  και νομίζω ότι ο Θεός με βοήθησε να το πραγματοποιήσω. Ο λόγος ήταν για να γνωρίσω τους ανθρώπους που μου κράτησαν συντροφιά όταν ήμουν παιδί και αγάπησα τις φωνές τους. Μπιθικώτσης, Μπέλλου,  Πόλυ Πάνου, Μοσχολιού, Γιώτα Λύδια,  Μπίνης,  Περπινιάδης, Μουντάκης, Μανιάς και πολλοί άλλοι. Όμως και με σχεδόν όλους τους τραγουδιστές της νεότερης  μουσικής σκηνής. Απ’ όλους που ανέφερα, μόνο τα καλά κράτησα.

-Πώς βλέπετε σήμερα τη δισκογραφία; Έχει μέλλον με τη μορφή που την γνωρίζουμε εμείς σήμερα; Ποια είναι η γνώμη σας για τη διακίνηση της μουσικής μέσω του πανίσχυρου πια διαδικτύου? Και πέρα ​​απ’ αυτό, ποια είναι η σχέση σας με αυτό το μέσο;

-Έχει τελειώσει το κεφάλαιο που λέγεται δισκογραφία στην Ελλάδα και ήταν αναμενόμενο από τις γνωστές κινήσεις των εταιριών και των ραδιοτηλεοπτικών μέσων τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα που γεννήθηκε ο λόγος και η ποίηση, απαξιώθηκαν και διώχτηκαν οι σοβαρές παραγωγές, δίνοντας λόγο που ήταν αστείος και ακίνδυνος γιατί δεν προσέφερε  απολύτως τίποτα σε όποιον τον άκουγε. Σταμάτησαν την παραδοσιακή μας μουσική, θεωρώντας την μουσειακή. Και τέλος το λαϊκό μας τραγούδι και το μπουζούκι να μην ακούγεται πουθενά. Ποια λοιπόν είναι η αντίστασή μας; Με ποια  γλώσσα και με ποιες  έννοιες  θα αφυπνιστούμε; Εδώ λοιπόν έρχεται το διαδίκτυο το οποίο βοηθά όποιον θέλει να ενημερωθεί για όποιο είδος μουσικής, να το κάνει επειδή το θέλει και όχι γιατί του το επιβάλουν.  Αν η διακίνηση από το Ιντερνέτ σέβεται τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών, θεωρώ θετική την ύπαρξή του. Η σχέση μου με το διαδίκτυο είναι πολύ καλή και έχει βοηθήσει στο να κάνω γνωστή την μουσική και δισκογραφική μου δραστηριότητα, κάτι το οποίο ήταν δύσκολο τα προηγούμενα χρόνια. Δίνει την δυνατότητα σε αρκετό κόσμο να ακούσει και να ταξιδέψει μέσα από τα τραγούδια μου, δίνοντάς μου  τη χαρά ότι έφτασαν στον προορισμό τους.

-Τι θα λέγατε σ’ ένα νέο παιδί που ξεκινά τώρα και θέλει να μπει στον κόσμο της μουσικής και της  δισκογραφίας;

-Θα του έλεγα ότι δεν είναι εύκολο, θέλει κόπο και αυτογνωσία, ότι πρέπει να το αγαπά, ότι πρέπει να ψάξει μέσα του να βρει την αλήθεια. Η μουσική είναι αγάπη κι αν δεν ξέρει αυτήν την έννοια να μην ξεκινήσει ποτέ.

-Πόσο βοηθά η παντοδύναμη για πολύ κόσμο τηλεοπτική προβολή; Ή μήπως τελικά δεν είναι έτσι;  

-Η δύναμη που δίνει είναι μεγάλη με τη μόνη διαφορά ότι βοηθά και τα καλά και τα κακά δρώμενα. Βοηθά τα ταλέντα, βοηθά όμως και τους ατάλαντους, όποια δραστηριότητα  κι αν έχουν. Είναι σπουδαίο μέσο νομίζω όμως ότι όσοι το διαχειρίστηκαν  εκτός από καλό και επιμορφωτικό έργο, έκαναν και τεράστιο κακό σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας. Διαμόρφωσαν χαρακτήρες, συμπεριφορές, ως επί το πλείστον  κακά πρότυπα, υπέρμετρη αλαζονεία και εγωισμό. Θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια η τηλεόραση στην Ελλάδα έβλαψε τους  χαρακτήρες  των  ανθρώπων  της  και πιστεύω ότι αυτό μάλλον δεν έγινε τυχαία.

–Θυμάστε την πρώτη φορά που τραγουδήσατε επαγγελματικά μπροστά σε κόσμο; Πέρα από τις όποιες θετικές επιδράσεις που είχε, ποια από την άλλη μεριά  ήταν η χειρότερη ανταμοιβή που εισπράξατε γι’ αυτό;

– Μόνο θετικές αναμνήσεις  έχω από τις εμφανίσεις μου από την πρώτη μέχρι και σήμερα.

-Έχετε ερμηνεύσει πολλά είδη μουσικής. Εάν σας υποχρέωναν να εστιαστείτε  αποκλειστικά σε ένα, τι θα επιλέγατε και με ποια κριτήρια;

– Είμαι λαϊκή τραγουδίστρια, τραγουδώ όλα τα είδη και τα αγαπώ με την ίδια δύναμη. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να τραγουδήσω κάτι από υποχρέωση γιατί αυτά που θα βγουν από τα χείλη και την ψυχή  μου πρέπει να τ’ αγαπώ. Το μόνο κριτήριο για να ερμηνεύσω ένα τραγούδι είναι ο καλός στίχος και η μουσική του, να λέει κάτι στην δική μου ψυχή.

-Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μέλλον των νυκτερινών μαγαζιών, όπως τουλάχιστον  τα είχαμε γνωρίσει κάποτε;   

-Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια η πολιτιστική και η οικονομική κρίση έχουν καταφέρει να προκαλέσουν συρρίκνωση των νυχτερινών μαγαζιών. Δεν έχει καμία σχέση η διασκέδαση του σήμερα με αυτό που ήταν  πριν από μερικά χρόνια. Παλαιότερα στο να γίνει ένα πρόγραμμα υπήρχαν άλλα κριτήρια από αυτά που ισχύουν σήμερα, με σημαντικότερα το μεράκι, την αγάπη, τον σεβασμό, την ποιότητα και την καλαισθησία. Άκουγες φωνές και όχι άφωνους, άκουγες μουσική και όχι εντάσεις που προκαλούν πονοκέφαλο, άκουγες τραγούδια και ένωνες τη φωνή σου με εκείνη του   διπλανού  σου. Επειδή λοιπόν αυτά άρχισαν να λείπουν,  οι επιχειρηματίες αλλά και οι καλλιτέχνες κατάφεραν να διώξουν τον κόσμο που πήγαινε σε αυτά. Τώρα πιστεύω ότι θέλει πολύ κόπο να πείσεις τον κόσμο να επισκεφτεί  έναν  τέτοιο χώρο και για να το κάνει πρέπει να νιώσει  κάτι δυνατό, κάτι που σέβεται την ψυχή και τα αυτιά του.

-Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια αρχής γενομένης από ετούτον το χειμώνα;

-Ήδη έχει ξεκινήσει η παράσταση στην ‘Αθηναΐδα’ ‘Ρόζα Εσκενάζυ- Η βασίλισσα του ρεμπέτικου’  με την Νεφέλη Ορφανού στον ρόλο της Ρόζας, σε σκηνοθεσία του  Αντώνη Λουδάρου, μία παράσταση στην οποία ακούγεται η φωνή μου στα τραγούδια της σπουδαίας τραγουδίστριας  και είμαι πραγματικά πολύ χαρούμενη γι’ αυτό. Μια συναυλία στο Μουσείο Τέχνης του Τελ Αβίβ στο Ισραήλ, μαζί με τον εξαίρετο Μανώλη Καραντίνη, σε λίγες μέρες, στις 7 Νοεμβρίου. Δύο εμφανίσεις μου στην ‘Αθηναΐδα’ με τη μουσική παράσταση ‘Ταξιδιώτες Του Ονείρου’ με δυο εξαιρετικούς συνεργάτες,  τον Κώστα Αναδιώτη  στο πιάνο και τον Στράτο Σαμνιώτη στα κρουστά. Μία συναυλία στις 3 Δεκεμβρίου στην Στοκχόλμη στο μέγαρο Musikaliska, καλεσμένη από το ‘Ταξίμι’ και τον Χρήστο Δεσποινιάδη. Παραστάσεις στη μουσική σκηνή Holy Wood  στην Αθήνα στις 22 Δεκεμβρίου  2016 και για τις Παρασκευές του Ιανουαρίου (6,  13, 20,  27 / 1/ 2017) με δύο αγαπημένους και σπουδαίους καλλιτέχνες, τον Παναγιώτη Καραδημήτρη που έρχεται από την Θεσσαλονίκη και τον πατριώτη μου Γιάννη Λιδάκη από το Ηράκλειο της Κρήτης. Θα ακολουθήσουν, ακόμα,  κάποιες προγραμματισμένες παραστάσεις τον Μάρτιο του 2017, στο Μόντρεαλ και το Τορόντο του Καναδά και έπεται συνέχεια.

-Είστε νομίζω αρκετά επιλεκτική στις όποιες μουσικές συνεργασίες κάνατε ως τώρα. Τολμώ ευθέως να ρωτήσω, σας αντικατοπτρίζει γενικότερα αυτή  η επιλογή;   

-Ήμουν και είμαι επιλεκτική και έχω πληρώσει το κόστος αυτής της επιλογής. Οι συνεργασίες που έκανα, θεωρώ ότι μόνο καλά μου προσέφεραν και χαίρομαι ιδιαίτερα  που τα όχι μου, μου προσέφεραν περισσότερα καλά, μέσα στο χρόνο.

-Σας ευχαριστώ για τη συζήτηση που είχαμε.

Εγώ σας ευχαριστώ πολύ για την φιλοξενία . Να είστε καλά.

Κάπως έτσι σταμάτησε η συζήτησή μας. Κάπου δύο τρεις ώρες, συνεχόμενα με λίγο καφέ ενδιάμεσα και μερικά τσιγάρα από μεριάς της. Θα μπορούσαμε να την πούμε συνέντευξη-ποταμός. Δεν μου αρέσει όμως εξαιρετικά η πρώτη λέξη! Θυμίζει κάτι το τυποποιημένο, το κλισέ σύμφωνα με μια άλλη ξενόφερτη έννοια. Όσον αφορά για τη δεύτερη, όλα τα ποτάμια σκέφτομαι κάποια  στιγμή καταλήγουν στη θάλασσα. Κάποια απότομα, άλλα ήσυχα, και σε μερικές περιπτώσεις μετά από το σχηματισμό κάπου Δέλτα, στην επιφάνεια του οποίου επιπλέουν ότι υλικά αντικείμενα μπορεί να φανταστεί κανείς, πριν εξαφανιστούν οριστικά στη δίνη και σε λίγο στην ηρεμία της αιώνιας θάλασσας!  Σε τούτο το ‘Δέλτα’ της συζήτησής  μας, κράτησα μερικά ψήγματα της καθημερινής σκέψης της μεγάλης, τουλάχιστον για μένα,  ερμηνεύτριας. Λοιπόν, ‘… που τελειώνει ο Δούναβης; Σ’ αυτό τον ατέλειωτο τελειωμό, τέλος δεν υπάρχει. Μόνο ένα ρήμα υπάρχει σ’ έναν ενεστώτα χωρίς τέλος…’, έγραφε στο δικό του ‘Δούναβη’ ο Κλάουντιο Μάγκρις!