Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η μοναξιά των βιβλίων
10/06/2015, 12:36 μμ

Η μοναξιά των βιβλίων

του Αποστόλη Αρτινού //

 

«Οι αποκλεισμένοι ή Το σύστημα των μυρμηγκιών», Μαρία Σούμπερτ , Εκδόσεις Κριτική

 

b201430Θα αρχίσω απ’ το τέλος του βιβλίου και για την ακρίβεια μετά το βιβλίο. Από ένα σημείωμα ευχαριστιών που υπάρχει στις τελευταίες σελίδες του και κάνει μια αναφορά σε μια νύχτα μακαρονάδας και σε μια ιδέα που κομίζω στη Μαρία. Την ιδέα της βιβλιοθήκης και της δωρεάς της. Ένα δικό μου άγχος για το τι θα απογίνει η βιβλιοθήκη μου μετά τον θάνατό μου. Και ενώ το πιο πιθανό σενάριο βέβαια είναι να την πετάξουν τα ανίψια μου, όπως συνηθίζεται άλλωστε, σκέφτομαι κατά καιρούς και την ιδέα της δωρεάς της. Μάλιστα εκείνη την περίοδο, στην οποία αναφέρεται και η Μαρία στο σημείωμά της, σκεφτόμουν ότι θα ήθελα να τα δώριζα σ’ ένα αγαπημένο μου νησί, στη Σίφνο και μάλιστα στο Καστράκι της Σίφνου, ένα χωριό που το αγαπώ πολύ και το επισκέπτομαι συχνά. Έλεγα λοιπόν εκείνο το βράδυ, στην παρέα της μακαρονάδας, πόσο θα μου άρεσε αυτή τη σκέψη της δωρεάς να την κάνω κάποια στιγμή κι ένα βιβλίο. Να αφηγηθώ δηλαδή τη δωρεά της βιβλιοθήκης ενός συγγραφέα, που στην αρχή η είδηση της γεμίζει με ενθουσιασμό τα μέλη της μικρής κοινότητας, που βρίσκουν τον χώρο και φτιάχνουν την υποδομή για τους τόμους της, αλλά που τη βραδιά όμως των εγκαινίων καταλαμβάνονται κι από μια αμηχανία, βλέποντας, απ’ τα εξώφυλλα ήδη, ότι πρόκειται για φιλοσοφικά και θεωρητικά κυρίως κείμενα, βιβλία που προορίζονται, ας πούμε, για ένα ειδικό κοινό. Μια βιβλιοθήκη λοιπόν που ενώ διατίθεται μένει και πάλι αδιάθετη. Αυτή η ιδέα της ριζικής ετερότητας που χαρακτηρίζει τη γραφή αλλά και που σ’ έναν βαθμό χαρακτηρίζει και το συγγραφικό και αναγνωστικό της υποκείμενο. Το βιβλίο αυτό βέβαια δεν προέκυψε ποτέ από μένα, αλλά ευτυχώς ανέλαβε την ιδέα του η Μαρία, ό,τι απ’ όλο αυτό τέλος πάντων ανέλαβε. Το δικό μου λοιπόν ενδιαφέρον στην ανάγνωση αυτού του βιβλίου, όπως μπορείτε και να φανταστείτε, ήταν αυτό: που επιβιώνει και πως, μέσα στους Αποκλεισμένους –κυκλοφορεί στις Εκδόσεις Κριτική–, η αρχική ιδέα της δωρεάς της βιβλιοθήκης, της δικής μου βιβλιοθήκης, και που διαστρέφεται σε κάτι άλλο που δεν είμαι πλέον εγώ και η βιβλιοθήκη μου, εγώ ως η βιβλιοθήκη μου, αλλά βεβαίως είναι ο ψυχισμός της Σούμπερτ, η δική της βιβλιοθήκη, οι δικές της αναφορές, η δική της δηλαδή συγκρότηση.

Η βιβλιοθήκη λοιπόν του Θεωνά δεν είναι η δική μου βιβλιοθήκη, αλλά δεν είναι και η βιβλιοθήκη του Θεωνά, η προσωπική του βιβλιοθήκη, η βιβλιοθήκη ενός διανοουμένου, ενός αστού, ή ενός αριστοκράτη. Δεν είναι ο τόπος μιας επενδεδυμένης κουλτούρας, αλλά μια ελαφριά, σχεδόν ανέξοδη γι’ αυτόν επένδυση που γίνεται για να καλύψει τις δικές του ανασφάλειες. Μια πιο ακριβή επένδυση μιας τέτοιας κάλυψης, θα μπορούσε και να ήταν μια συλλογή πινάκων. Μια αντεστραμμένη λοιπόν επένδυση που δεν δαπανά αλλά συγκροτεί ένα κεφάλαιο και στην προκειμένη περίπτωση ένα συμβολικό κεφάλαιο. Ένα κεφάλαιο που επενδύεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στον αφετηριακό τόπο της κοσμικής του διασποράς. Μια συνήθης πάλι πρακτική επιτυχημένων επιχειρηματιών που επιχειρούν έτσι να εξευμενίσουν τις όποιες σκοτεινές πτυχές της επιχειρηματικής τους εκδίπλωσης. Το εγκαταλελειμμένο, πατρογονικό σπίτι στο νησί, που ανασκευάζεται για την έδρα της βιβλιοθήκης, θα ’ναι και το μόνο υπαρκτό ίχνος του Θεωνά, γιατί κατά τ’ άλλα το ποσό που θα εγγραφεί στο κληρονομικό συμβόλαιο για τον συνεχή εμπλουτισμό της ή ο δημοτικός της χαρακτήρας, είναι στοιχεία που αποπροσωποποιούν ακόμη περισσότερο ένα αρχείο που εξαρχής άλλωστε ελάχιστα το διέκρινε μια μοναδική χειρονομία συγκρότησης.

 

b201430a

 

Το απρόσωπο αυτό ίχνος διαγράφει και την αδιάφορη τροχιά του στη νησιωτική του ζωή. Μία επίδραση που εξαντλείται στην επιφάνεια της ζωής χωρίς να την παρεκκλίνει στο ελάχιστο. Παρόλο που η βιβλιοθήκη επιβάλει ένα τυπικό στη μονότονη ζωή του νησιού εντούτοις δεν καταφέρνει και να την διαστρέψει. Βιβλία που δανείζονται και επιστρέφονται στη βιβλιοθήκη σχεδόν αδιάβαστα, όπως αυτά που δανείζεται η Μυρτώ. Βιβλία, όπως το Αλεξάντερμπλάτζ, που ξεσηκώνουν την παρέα του νησιού όχι τόσο με το περιεχόμενό τους, όσο κι αν σοκάρονται με κάποιες από τις θέσεις του, αλλά με το καψόνι που έστησαν στην Ελένη με αφορμή το βιβλίο. Ή ο κύκλος ανάγνωσης επίσης της Άννας Καρένινα, που τα γυναικεία του μέλη εξαντλούνται στο κουτσομπολίστικο ενδιαφέρον τους για το περιεχόμενο του, όπως ακριβώς θα παρακολουθούσαν κι ένα τούρκικο σήριαλ. Όταν ο δήμαρχος του νησιού καλείται από την εταιρεία του Θεωνά να κάνει μια έκθεση προόδου της βιβλιοθήκης για να αξιολογηθεί η δωρεά και να αποφασισθεί η συνέχιση ή μη αυτής της επένδυσης, συντάσσει μια εικονική πρόοδο που όμως δεν διαφέρει και πολύ απ’ την πραγματικότητα. Βιβλία πάνε κι έρχονται στην βιβλιοθήκη χωρίς να συγκλονίζουν κανέναν. Υπάρχει μόνο μία περίπτωση, η περίπτωση του Σάκη, που διαβάζει τον Τοίχο του Σαρτρ και καταλαμβάνεται από έναν φόβο θανάτου, κλείνεται σπίτι του, εντοιχίζεται κυριολεκτικά, προκαλώντας τη συμπόνια των άλλων. «Αν διαβάσει κάποιος λογοτεχνία αλλά διαβάζει πραγματικά», λέει η Κρίστεβα, «κινδυνεύει να μείνει στον τόπο». Ο Σάκης φαίνεται να ναι και το μόνο πραγματικό θύμα αυτής της επένδυσης του Θεωνά. Αλλά κι αυτός ο ένας, στο υπαρκτικό πεδίο που μας διανοίγει η λογοτεχνία, είναι ήδη πολύ.

 

 

* Το κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου Οι αποκλεισμένοι ή Το σύστημα των μυρμηγκιών, που κυκλοφορεί στις Εκδόσεις Κριτική. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 26-5-15 στο Polis Art Café.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top