Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Για τους ανθρώπους μου»
21/03/2018, 12:43 μμ

«Για τους ανθρώπους μου»

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Γιώργος Νικ. Σχορετσανίτης «Το πιο διάσημο πρόσωπο του κανένας δεν ήξερε. Μάργκαρετ Γουώκερ (1915-1998)», Αθήνα 2017, εκδ. «Οδός Πανός», σελ. 192.

For my people (Για τους ανθρώπους μου, 1942), Jubilee (Ιωβηλαίο, 1966), This is my century (Αυτός είναι ο αιώνας μου, 1989).

«Το πιστοποιητικό γέννησής μου γράφει γυναίκα, νέγρα, την ημερομηνία γέννησης και τον τόπο[…]».

 

Η πρώτη φράση, η οποία αναφέρεται σε δυο ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα, περιγράφει το λογοτεχνικό έργο μιας Αφροαμερικανίδας ποιήτριας που έζησε στον 20ο αιώνα. Η δεύτερη ανήκει στην ίδια την ποιήτρια και αποκαλύπτει την ταυτότητά της.

Η Μάργκαρετ Γουώκερ γεννημένη και μεγαλωμένη στον φτωχό αμερικανικό Νότο, αν και μετοίκισε για σπουδές στο Σικάγο που βρίσκεται στον πλούσιο αμερικανικό Βορρά, δεν παρέμεινε εκεί. Επέστρεψε στη γενέθλια γη κάνοντας οικογένεια και ακαδημαϊκή καριέρα. Αυτές είναι οι τρείς βασικές αιτίες – η μόνιμη εγκατάσταση στον Αμερικανικό Νότο που βρισκόταν μακριά από τα κέντρα των αποφάσεων του Βορρά, η προτεραιότητα στη δημιουργία οικογένειας και η ενασχόληση με την ακαδημαϊκή καριέρα –  που την έκαναν «Το πιο διάσημο πρόσωπο που κανείς δεν ήξερε», καθώς «σίγησε λογοτεχνικά» για περίπου 24 χρόνια (1942-1966). Τα συμπεράσματα αυτά παρουσιάζονται από τον συγγραφέα-ερευνητή Γιώργο Σχορετσανίτη στο νέο του πόνημα Το πιο διάσημο πρόσωπο που κανένας δεν ήξερε. Μάργκαρετ Γουώκερ (1915-1998), εκδόσεις Οδός Πανός, Αθήνα 2017.

Η εμβριθής και πρωτότυπη μελέτη του γνωστού ιατρού-χειρουργού προχωρά σε βάθος, καθώς αναλύει την ταυτότητα, την προσωπικότητα, τον βίο και τέλος το έργο της άγνωστης στον ελλαδικό χώρο Αφροαμερικανίδας ποιήτριας. Αυτό γίνεται με την έρευνα και την καταγραφή των λογοτεχνικών επιρροών, των διάφορων πολιτικών καταστάσεων, καθώς και των κοινωνικών ιδεολογιών της εποχής που έζησε η πρωταγωνίστρια.

Οι λογοτεχνικές ρίζες της Μάργκαρετ Γουώκερ ανάγονται στους Αμερικανούς λογοτέχνες του 19ου αιώνα, στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και στην πολιτιστική επανάσταση, η οποία ονομάστηκε  «Αναγέννηση του Χάρλεμ» (1913-1935).

Ο Αμερικανός ρομαντικός ποιητής με επικά στοιχεία Ουόλτ Ουίτμαν (Φύλλα Χλόης, Πέρασμα στην Ινδία, 1819-1892), είναι ο σημαντικότερος λογοτεχνικός προπάτορας της Γουώκερ, ο  οποίος με τη σειρά του εμπνέεται από το έργο των επίσης ρομαντικών λογοτεχνών Έντγκαρ Άλλαν Πόε και Ράλφ Έμμερσον. Η διαφορά είναι ότι ο παγανιστής και πανθεϊστής Ουίτμαν (στην Ελλάδα επηρεάζει τον Άγγελο Σικελιανό) στο έργο του εκφράζει και υποστηρίζει τις απόψεις και τα ιδεώδη (ατομικά και εθνικά) του λευκού Αμερικάνου άντρα του 19ου αιώνα τηρώντας απόσταση από τους μαύρους σκλάβους. Αντίθετα, η Γουώκερ στην ποιητική συλλογή Για τους ανθρώπους μου  (1942) αναφέρεται στην σκλαβιά των νέγρων, δηλαδή η ποίησή της έχει διαφορετικά νοήματα, καθώς αναφέρεται στους Αφροαμερικάνους.

Ο μοντερνισμός είναι το ευρωπαϊκό αισθητικό λογοτεχνικό ρεύμα, το οποίο εμφανίζεται στην ποίησή της μέσω του Τ.Σ. Έλιοτ (Έρημη Χώρα, 1888-1965). Η θεματολογία ωστόσο διαφέρει, καθώς η Γουώκερ εκφράζει τα σημαντικά φυλετικά προβλήματα που απασχολούν τους Αφροαμερικάνους αυτή την περίοδο, όπως φαίνεται στη συλλογή Για τους ανθρώπους μου (1942). Είναι φανερό ότι η ποίησή της – σε αντίθεση με την ποίηση του Έλιοτ που είναι αυτοαναφορική και αφορά τον άνθρωπο της σύγχρονης μεγαλούπολης – είναι συλλογική, καθώς αναφέρεται στη φυλή της.

Την ίδια περίοδο «συνομιλεί» πολιτισμικά με τους W.E. Du Bois και Λαγκστάιν Χιούζ, κορυφαίους εκπροσώπους της «Αναγέννησης του Χάρλεμ». Αυτή η ιδεολογική ώσμωση επηρεάζει τη στιχουργική δημιουργία, η οποία στοχεύει να λειτουργήσει αφυπνιστικά ώστε ο «παλιός νέγρος» υπάκουος σκλάβος να μετατραπεί σε «νέο νέγρο» (δόκιμος όρος της δεκαετίας του 1940) ελεύθερο αγωνιστή.

 

Γιώργος Νικ. Σχορετσανίτης

 

Εκτός από τις λογοτεχνικές διαδράσεις το έργο της Αφροαμερικανίδας ποιήτριας επηρεάζεται από την μαρξιστική ιδεολογία για κοινωνική δικαιοσύνη (δεκαετίες 1930-1940), το Κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων (δεκαετία 1960) για ισοπολιτεία και ισονομία των Αφροαμερικανών πολιτών σε σχέση με τους λευκούς συμπολίτες τους, καθώς και από το Απελευθερωτικό Κίνημα των Γυναικών (δεκαετίες 1970, 1980) για την ισότητα των φύλων και ειδικά των νέγρων γυναικών.

Ο μαρξισμός λειτουργεί ως αντίβαρο της χριστιανικής θρησκείας, η οποία χρησιμοποιείται από τους λευκούς για τη χειραγώγηση των Αφροαμερικανών. Αν και η ίδια είναι θρησκευόμενη, θεωρεί απαραίτητη τη χρήση του μαρξισμού για την κοινωνική διαμαρτυρία και την διεκδίκηση των ανθρώπινων και εργασιακών δικαιωμάτων. Ο αγώνας για πολιτική ισότητα των Αφροαμερικανών εμφανίζεται στο μνημειώδες μυθιστόρημα Jubilee (1966), ενώ μετά το 1970 η Γουώκερ με την ποιητική της δημιουργία υψώνει την φωνή της για να αγκαλιάσει και να υπερασπιστεί τον πιο αδύναμο και αδικημένο κρίκο της αμερικανικής κοινωνίας, την Αφροαμερικανίδα σύζυγο, μητέρα, αδερφή, και εργαζόμενη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συλλογή «Αυτός είναι ο αιώνας μου» («This is my century»):

«[…]Τις γυναίκες που ήταν μητέρες,

Συζύγους και άγονο συγγενολόι».

Μορφικά τα ποιήματα έχουν μακρύ ελεύθερο στίχο, είναι λαϊκές μπαλάντες ή σονέτα. Στο μοναδικό μυθιστόρημα Jubilee η Γουώκερ χρησιμοποιεί πλήθος λαϊκών στοιχείων, όπως λαϊκά ιδιώματα, τραγούδια, σπιρίτουαλς, λαϊκά τρόφιμα, ποτά και τελετές, καθώς επηρεάζεται από τις συγγραφικές τεχνικές των λογοτεχνών της «Αναγέννησης του Χάρλεμ».

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο Γιώργος Σχορετσανίτης στο παρόν πόνημα αποφεύγει τόσο την μυθοπλασία όσο και την παρουσίαση μιας «στεγνής» βιογραφίας-εργογραφίας. Διανθίζει το κείμενο με πολλές πληροφορίες για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τις κοινωνικές μεταβολές, την ρευστότητα του πολιτικού σκηνικού και το πολιτισμικό γίγνεσθαι της κάθε περιόδου, από το 1930 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Με τον αριστοτεχνικό τρόπο αυτό ο αναγνώστης διδάσκεται και ψυχαγωγείται ταυτόχρονα, ενώ ο γόνιμος αναστοχασμός πάνω στη μελέτη επιτρέπει την κατανόηση του τρόπου σκέψης της πρωταγωνίστριας-συμβόλου του αγώνα των Αφροαμερικανών ενάντια στον ρατσισμό.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top