Όταν οι μύθοι πλάθουν ιστορία στον Πύργο της Παρθένου στο Μπακού

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

Ότι υπάρχει στον κόσμο είναι αγάπη

Και η γνώση δεν είναι τίποτα άλλο, παρά κουτσομπολιό.

Μουχάμμεντ μπιν Σουλεϊμάν (Φουζουλί)

Ο Πύργος της Παρθένου (Maiden Tower) αποτελεί ορόσημο του Μπακού, ένα πολύ αγαπημένο σύμβολο της πόλης, αλλά και ολοκλήρου του Αζερμπαϊτζάν. Φαντάζει όπως τον βλέπω σκοτεινός και αινιγματικός, με θέα στη θάλασσα από το νότιο άκρο της παλιάς, οχυρωμένης πόλης του Μπακού, τη γνωστή ως Icheri Sheher. Η ιστορική του, αρχική προέλευση του πύργου καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου, κανένας δεν ξέρει με βεβαιότητα πότε χτίστηκε ή το λόγο ή ακόμα το πώς απέκτησε το όνομα της Παρθένου Κόρης (Maiden Tower, Qiz Qalasi). Γραπτές πηγές που να αναφέρονται στην κατασκευή του ή έστω στην αρχική του λειτουργία, δεν σώζονται.

Σχηματική αναπαράσταση του Πύργου

Ο ιστορικός του Μπακού Sara Ashurbayli, υπολογίζει ότι ο πύργος πρέπει να κτίστηκε μεταξύ του 4ου έως 6ου μ. Χ. αιώνα, στηριζόμενος σε μερικά κριτήρια όπως η ασυνήθιστη κατασκευή του πύργου, η διαφορά μεταξύ της πέτρας που χρησιμοποιήθηκε στον πύργο και της πέτρας της μεσαιωνικής πόλεως γύρω του, και τέλος λόγω των διαφόρων μύθων που σχετίζονται μ’ αυτόν που ανάγονται βεβαίως σε εκείνες τις εποχές. Μια άλλη ομάδα όμως ερευνητών πιστεύει ότι ο πύργος χτίστηκε τον 11ο αιώνα. Ο λόγος είναι η επιγραφή δεκατέσσερα μέτρα ψηλά στον νότιο τοίχο του πύργου, φέρει το κείμενο ‘‘Qubbeye Masud ibn Davud’’ σε παλιά αραβική γραφή. Ειδήμονες στις επιγραφές λένε πως η πρώτη λέξη σημαίνει πύργος, κι έτσι το υπόλοιπο της επιγραφής (Masud ibn Davud) θα αναφέρεται μάλλον στον υπεύθυνο αρχιτέκτονα του Πύργου. Ο αρχιτέκτονας του 14ου αιώνα του Πύργου Μερντακάν, Abdulmajid ibn Masud, θεωρείται σήμερα κατά πάσα πιθανότητα απόγονός του.

Μια υπαίθρια γωνιά της παλιάς πόλης του Μπακού.

Η θέση βεβαίως της πέτρινης επιγραφής ψηλά στον πύργο, σημαίνει ότι τοποθετήθηκε εκεί τυχαία, επιπόλαια ή τουλάχιστον όχι από τον αρχιτέκτονα, κι αυτό γιατί οι επιγραφές συνήθως τοποθετούνταν έτσι ώστε να μπορούν να διαβαστούν από τους περαστικούς, αλλά η επιγραφή όμως εδώ βρίσκεται πολύ ψηλά για να τη δει κάποιος και να τη διαβάσει με σχετική έστω ευκολία από κάτω. Άλλοι ιστορικοί πιστεύουν ότι χτίστηκε σε δύο στάδια: στον 5ο έως τον 6ο αιώνα και στη συνέχεια τον 12ο αιώνα, άλλοι συνδέουν την ιστορία του πύργου με τον Ζωροαστρισμό και τη λατρεία της φωτιάς, ενώ ο ποιητής του Αζερμπαϊτζάν, Samad Vurgun, έγραψε το 1960 στο ‘‘Έπος του Μπακού’’, ότι ο πύργος χτίστηκε πριν από οχτακόσια χρόνια.

Η δομή του πύργου όμως οδηγεί ορισμένους μελετητές σήμερα σε περισσότερο αρχαίες εποχές και συνδέουν τον Πύργο με το Ζωροαστρισμό και τις θεές Μίτρα και Αναχίτα. Μερικοί ισχυρίζονται ότι κοντά στο Μπακού στους αρχαίους χρόνους ζούσαν οι φυλές Bakan ή Bakhan. Bak or bakh σημαίνει βλέπω, παρατηρώ. Έτσι ‘Μπακού’ μπορεί να είναι το όνομα που δόθηκε από τον τοπικό πληθυσμό σε ένα ύψωμα σαν λόφο, τον Maiden Tower, ο οποίος χρησίμευε ως παρατηρητήριο της ευρύτερης περιοχής. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι οι πύργοι αυτοί χτίζονταν στο Αζερμπαϊτζάν, παρόμοια με αυτούς στην Ευρώπη, και ότι ο συγκεκριμένος ήταν ένα τέτοιος αμυντικός πύργος ελέγχου του περιβάλλοντος χώρου. Άλλοι πάλι μελετητές θεωρούν ότι ο πύργος χτίστηκε μαζί με τα τείχη και τα φρούρια του Μπακού στο Μεσαίωνα και ότι αποτελούσε μέρος της αμυντικής οχύρωσης της πόλης. Πιο πρόσφατα, τα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά του πύργου οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι χρησιμοποιήθηκε κατά πάσα πιθανότητα ως παρατηρητήριο κατά τον 12ο αιώνα. Άλλοι πιο προσεκτικοί και ίσως πιο υποψιασμένοι, βλέποντας τις τριάντα προεξέχουσες πέτρες στο κάτω μέρος του πύργου και τις τριάντα ένα πέτρινες προσεκβολές σαν εξογκώματα στο επάνω μέρος, που συνδέεται με μια πέτρινη ζώνη, λένε ότι πιθανόν να σχετίζονται με τις ημέρες του μήνα και ότι ίσως ήταν αστρονομικό παρατηρητήριο, τουτέστιν για τη μελέτη κάποια εποχή του ουρανού, των αστεριών και των αστερισμών.

Φωτογραφήσεις μανεκέν για διαφημιστικούς σκοπούς στη βάση, κοντά στην είσοδο του ιστορικού Πύργου.

Ο Πύργος είναι χτισμένος σε σχήμα κυλίνδρου κοντά στην ακτή της Κασπίας Θάλασσας. Μια ογκώδης κατασκευή, κάτι σαν στήριγμα, προεξέχει από το κυλινδρικό πύργο προς την πλευρά της θάλασσας. Τα σχετικά ενημερωτικά φυλλάδια αναφέρουν τα σπουδαιότερα από τα στοιχεία του. Υψώνεται σε ύψος 29,5 μέτρων και έχει διάμετρο της τάξης των 16,5 μέτρων, ενώ οι τοίχοι του ισογείου είναι πάχους πέντε μέτρων. Το εσωτερικό του είναι χωρισμένο σε οκτώ ορόφους και κάθε όροφος έχει οροφή από πελεκητή πέτρα με μια στρογγυλή τρύπα στη μέση της. Οι τρύπες αυτές είναι ευθυγραμμισμένες και αν σταθεί κανένας στον όγδοο όροφο, μπορεί να κοιτάξει κάτω από όλες τις τρύπες των οροφών, εάν δεν είχαν παραγεμισθεί με διάφορα υλικά στις μέρες μας για ευνόητους βεβαίως λόγους. Η μοναδική είσοδος του πύργου βρίσκεται στη δυτική πλευρά και είναι δύο μέτρα πάνω από την επιφάνεια του εδάφους με πλάτος λίγο παραπάνω από ένα μέτρο. Ανεβαίνοντας απ’ την ξύλινη εξέδρα, βλέπω σχισμές στο νότιο και νοτιοανατολικό τμήμα του τοίχου που επιτρέπουν την παρατήρηση της θάλασσας, ενώ λειτουργούν ταυτόχρονα και ως εξαερισμός των εσωτερικών χώρων της όλης κατασκευής. Το ύψος του ισογείου είναι τρία μέτρα και το μέσο ύψος των άλλων ορόφων είναι δυόμισι. Με εξαίρεση το ισόγειο, οι όροφοι συνδέονται με μια στενή πέτρινη σκάλα που βρίσκεται στο νότιο-ανατολικό τοίχο. Ο μόνος τρόπος τις παλιότερες εποχές για να φτάσει κάποιος στον πρώτο όροφο από το ισόγειο, ήταν μόνο μέσω κινούμενης σκάλας ή ενός σχοινιού από την κεντρική τρύπα της οροφής, για λόγους καθαρά αμυντικούς και ασφάλειας. Παλιότερα λίγο έξω από την είσοδο υπήρχαν και πηγάδια νερού, αλλά τώρα έχουν μπαζωθεί και ασφαλτοστρωθεί κι έτσι διευκολύνεται αισθητά η πρόσβαση των επισκεπτών μέσα στον πύργο.

Με κάποιον ηλικιωμένο Αζέρο στην παλιά πόλη.

Αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν τα χρόνια 1962-1963 στο ισόγειο του πύργου, αποκάλυψαν ότι ο πύργος ατυχώς χτίστηκε πάνω σε έναν τεράστιο βράχο, αλλά με κλίση προς τη θάλασσα της Κασπίας. Ακόμη έδειξαν πως η διπλανή συμπληρωματική κατασκευή του πύργου προς τη μεριά της θάλασσας, χρησίμευε αποκλειστικώς και μόνον για τη στήριξη του πύργου στο επικλινές έδαφος της βάσης. Ακόμα πιο πρόσφατες ανασκαφές έφεραν στο φως μεγάλα ξύλινα δοκάρια, μήκους δεκατεσσάρων μέτρων στα θεμέλια του πύργου. Πιθανώς λένε μερικοί ότι υπήρχε κάποιο μυστικό κτίριο στη γειτονική κατασκευή η οποία χρησίμευσε ως αμορτισέρ για την πρόληψη ζημιών από πιθανούς σεισμούς. Οι τοίχοι του πύργου έχουν στη βάση τους πέντε μέτρα πάχος, αλλά στην κορυφή στενεύουν σε 4,5 περίπου. Αυτό δείχνει περίτρανα ότι τα άνω και κάτω μέρη του πύργου χτίστηκαν την ίδια στιγμή και όχι σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, όπως ισχυρίζονται κάποιοι μελετητές. Το μυστικό της επιβίωσης τελικά του Maiden Tower βρίσκεται σε αυτά ακριβώς τα γερά θεμέλια.

Η περιοχή κάτω από τον Πύργο.

Οι τοίχοι έχουν την ευρύτερη διάσταση στο βάθος των δώδεκα μέτρων. Πιθανολογείται ότι υπήρχε κάποια μυστική δίοδος από τον Πύργο προς το Παλάτι των Shirvanshahs. Κατά τη διάρκεια αρχαιολογικών ανασκαφών το 1982, ανακαλύφθηκε μια υπόγεια διάβαση από το βορρά προς το νότο, τουτέστιν από την πύλη Shemakhi της μεσαιωνικής πόλης με την πύλη Salyan. Το πέρασμα περνάει κάτω από το καραβανσεράι Multan του 14ου αιώνα, όχι μακριά από τον Maiden Tower. Παλιότερες ανασκαφές και δημοσιευμένα έγγραφα λένε πως ο Πύργος συνδεόταν με τα τείχη της πόλεως του Μπακού προς τα νότια και βόρειο-ανατολικά. Τα ερείπια άλλωστε των κτιρίων στα νότια και τα δυτικά του πύργου είναι απόδειξη περί αυτού. Αυτό το μέρος των τειχών πιθανόν ακόμα να συνδεόταν και με τον Πύργο Sabayil, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται τώρα στην Κασπία Θάλασσα. Η έρευνα έχει δείξει ότι ο Πύργος Sabayil χρονολογείται από τον 13ο έως τον 14ο αιώνα. Ο Abdurrashid Bakuvi μάλιστα, που έζησε στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα, έγραψε: ‘‘Υπάρχουν δύο ισχυροί πύργοι χτισμένοι από πέτρα στο Μπακού. Ένας από αυτούς είναι στην ακτή της θάλασσας και ο άλλος σε ένα υψηλότερο σημείο. Η κορυφή του πύργου στο ψηλό σημείο καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των επιθέσεων των Μογγόλων’’. Ο Πύργος που καταστράφηκε κατά τον Bakuvi, πιστεύεται ότι είναι ο Maiden Tower, ενώ ο άλλος χαμηλά στην ακτή πρέπει να ήταν τα τείχη του φρουρίου της πόλεως του Μπακού.

Εσωτερική σκάλα του Πύργου.

Ένα πηγάδι διαμέτρου εβδομήντα εκατοστών βρίσκεται κρυμμένο καλά στο νοτιοανατολικό τμήμα του τείχους. Το στόμιο του πηγαδιού βρίσκεται στον 3ο όροφο και κατεβαίνει 13 μέτρα προς τα κάτω μέσα από τον τοίχο. Οι ανασκαφές μέσα στο πηγάδι, βρήκαν εργαλεία τα οποία δείχνουν ότι χρησιμοποιούνταν ήδη από τον 12ο αιώνα. Μετρήσεις και υπολογισμοί έδειξαν ότι το νερό στο πηγάδι δεν έχει καμία σχέση με το επίπεδο και τη σύσταση της θάλασσας, γιατί η χημική του ανάλυση απεφάνθη ότι ήταν κατάλληλο για κατανάλωση.

Ένα πέτρινο αυλάκι διατρέχει την απόσταση από τον 2ο στον 7ο όροφο και μια ημικυκλική κόγχη ανοίγεται προς το αυλάκι του κάθε ορόφου. Κεραμικές σωληνώσεις μήκους 40-45 cm, διαμέτρου 25-30 cm και πάχους τοιχώματος 2,2 εκατοστών, ήταν τοποθετημένες στο αυλάκι που ενώνονταν μεταξύ τους με ασβεστοκονίαμα. Ανάμεσα στο ισόγειο και στα θεμέλια, οι σωλήνες αντικαθίστανται με τέσσερις γωνιακές κεραμικές υδρορροές οι οποίες οδηγούν τα νερά προς τα έξω μέσω του τοίχου. Οι σωλήνες πάντως και οι υδρορροές φαίνονται σαν να είχαν παραχθεί σε επαγγελματικό τροχό αγγειοπλαστικής που ήταν σε χρήση την εποχή της κατασκευής. Σωληνώδεις σχηματισμοί παροχής νερού ίδιου χρώματος βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές να μοιάζουν με τους σωλήνες στους τοίχους αποχέτευσης του πύργου, που διαφέρουν μόνο στο μέγεθος και φυσικά τη χρήση.

Υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες του όρου “Maiden” στο όνομα του πύργου. Μερικοί μελετητές συνδέουν αυτή τη λέξη με θρύλους που όμως δεν έχουν καμία γνωστή ιστορική βάση. Άλλοι προσπαθούν να τον τοποθετήσουν χρονικά στην εποχή της δυναστείας των Σασσανιδών (224-636 μ.Χ.) της Περσικής Αυτοκρατορίας ή ακόμα πιο πίσω και χρησιμοποιούν το όνομα ως απλό επιχείρημα. Παρόμοιοι πύργοι άλλωστε, υπάρχουν όχι μόνο στο Μπακού και το Αζερμπαϊτζάν, αλλά και σε άλλες ασιατικές χώρες. Οι ανασκαφές έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς χρονολογούνται από το Μεσαίωνα. Η σκέψη για να φέρουν το όνομα Maiden Tower πιθανώς να παραπέμπει και συμβολίζει το απόρθητο από τον εχθρό κατά τη διάρκεια της επίθεσης, αφού οι πύργοι προορίζονταν για τους πρίγκιπες και τις οικογένειές τους. Οι Maiden Tower στο Μπακού και οι άλλοι στο Αζερμπαϊτζάν (στο Shemakhi και Ismailly), είναι πράγματι καλοφτιαγμένοι, ισχυροί και απόρθητοι. Αυτή η άποψη, ισχυρίζεται η πλειοψηφία των ερευνητών, είναι η πιο πιθανή εξήγηση για το όνομα του Maiden Tower. Μερικοί μελετητές όμως, πιστεύουν ότι το όνομα αυτό δεν σημαίνει μόνο το απόρθητο της κατασκευής, αλλά σχετίζεται με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των αρχαίων φυλών. Ο όρος maiden (qiz) είναι ένα σημάδι της θεάς του νερού Αναχίτα, που κατονομάζεται στην Αβέστα των Ζωροαστρών. Αργότερα βεβαίως κατά την ισλαμική περίοδο, αυτοί οι ναοί έχασαν την θρησκευτική τους σημασία και έγιναν απλές αμυντικές οχυρώσεις.

Τα στοιχεία που βρέθηκαν πάντως μέχρι σήμερα και αναλύθηκαν, υποστηρίζουν τις ακόλουθες θεωρίες:

Ο Maiden Πύργος χτίστηκε πιθανότατα κατά την ίδια στιγμή με τα τείχη της παλιάς πόλης του Μπακού με κοινό σκοπό τους την υπεράσπιση της πόλης. Η όλη δομή του πύργου φαίνεται να το επιβεβαιώνει. Ο πύργος χτίστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε οι μονάρχες και ολόκληρη η ακολουθία τους να μπορούν να κλειδωθούν στο εσωτερικό του πύργου και να υπερασπίζονται την πόλη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο εσωτερικός χώρος του πύργου λέγεται ότι είναι επαρκής για να φιλοξενήσει με άνεση διακόσια άτομα. Το μυστικό υπόγειο πέρασμα από τον Maiden Tower στο Παλάτι των Shirvanshahs δίνει περισσότερο βάρος στην υπόθεση της αμυντικής θεωρίας. Ο συγκεκριμένος πύργος έχει χαρακτηριστικά κοινά με τους άλλους αμυντικούς πύργους της χερσονήσου Αμπσερόν, δηλαδή στο Mardakan, Ramana, Shuvalan και Nardaran, και δεν έχει χαρακτηριστικά ναών ή παρατηρητηρίων. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καταγραφή των Maiden Tower πριν από το 12ο αιώνα, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι χτίστηκε την ίδια εποχή με τα τείχη της πόλεως του Μπακού.

Η ημερομηνία της κατασκευής του όμως, λένε μερικοί, μάλλον δεν μπορεί να καθορισθεί αφού δεν έχει ξεκαθαρίσει ποιος ήταν τελικά ο σκοπός ανέγερσής του. Αν και δεν υπάρχουν θεμελιώδη επιχειρήματα για να το υποστηρίξουν, η δομή της κατασκευής και η θέση του πύργου μπροστά από ένα θρησκευτικό συγκρότημα θα μπορούσε να σημαίνει ότι το κάτω μέρος του πύργου χτίστηκε τον 6ο έως 7ο αιώνα, και το επάνω μέρος στο 11ο ή 12ο αιώνα. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα τζαμί του ένατου αιώνα πολύ κοντά και ακόμα ένα ζωροαστρικό ναό ακριβώς δίπλα στο τοξωτό κέντρο του. Αυτό σημαίνει ότι ο πύργος ήταν και ζωροαστρικός ναός, αλλά εξυπηρετούσε και αμυντικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια της εποχής των Σασσανιδών οι οποίοι και πρέπει να τον έχτισαν. Αν ο Maiden Tower ήταν ισλαμικό μνημείο, σίγουρα θα είχε μια λωρίδα με αραβική επιγραφή γύρω-γύρω, είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό, όπως κι ο Πύργος Sabayil.

Ο Maiden Tower μπορεί ακόμα να ήταν μέρος του συστήματος της άμυνας Gilgilchay, που χτίστηκε για την προστασία της βόρειας επαρχίας της Σασσανιδών, της Αλβανίας, όπως ήταν τότε η ονομασία της. Έχει ομοιότητες με το κάστρο Chiraqqala, βόρεια του Μπακού, καθώς και με άλλα στοιχεία των αμυντικών πύργων της ανατολικής Αλβανίας που χτίστηκαν τον 5ο έως 6ο αιώνα. Τα αμυντικά τείχη του Μπακού χτίστηκαν αργότερα, το 1138-1139, από τον Shirvanshah Manuchohr ΙΙΙ, και στη συνέχεια ενώθηκαν με τον Maiden Tower.

Η θρησκευτική πίστη των κατοίκων των προηγούμενων αιώνων μπορεί να εξηγήσει ακόμα το αίνιγμα του Maiden Tower. Ο ήλιος και το φως είναι σημαντικά σύμβολα σε κάθε θρησκευτική φιλοσοφία, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικά στο Ζωροαστρισμό, τη θρησκεία των κυρίαρχων τάξεων στην Αυτοκρατορία των Σασσανιδών. Άλλοι ισχυρίστηκαν ότι εκεί ψηλά τοποθετούσαν τους νεκρούς τους για να κατασπαραχθούν από τα όρνια, όπως συνέβαινε σε άλλες Ζωροαστρικές κοινότητες στην Ασία. Ένα από τα σύμβολα της φωτιάς και του φωτός είναι η μπούτα (Buta), που μοιάζει με δάκρυ ή με τον αριθμό εννέα. Η Buta προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη Βούδας που σημαίνει φως. Το σχήμα αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε διακοσμητικές και εφαρμοσμένες τέχνες, και βρίσκεται σε πολλά είδη που ανακαλύφθηκαν στο παλιό Μπακού. Έχει το σχήμα του αριθμού έξι και εννέα, και η σοφία αυτών των αριθμών για πολλούς εδώ πέρα ανήκει στο Θεό. Αν ο Maiden Tower ειδωθεί από τον αέρα, έχει το σχήμα μιας μπούτα ή των αριθμών έξι ή εννέα. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές βεβαίως συνεχίζονται με μειωμένο ρυθμό σήμερα και θα ξαναδιατυπωθούν πιθανώς νέες θεωρίες μέχρι να σπάσουν τελικά οι αρχαιολόγοι το αίνιγμα όλων των Maiden Tower, χωρίς να προεξοφλείται τίποτα τελικά.

Υπάρχει μια σειρά από ανταγωνιστικές μεταξύ τους εξηγήσεις για το όνομα, η σημαντικότερη των οποίων είναι ο μύθος της Κόρης (λέγεται ότι ήταν η κόρη του Χαν του Μπακού), η οποία ρίχτηκε από την κορυφή του πύργου προς τα κάτω, συναντώντας το θάνατό της, πάνω στα κύματα της θάλασσας που ήταν τότε πέριξ της περιοχής. Σύμφωνα με άλλες πηγές, ήταν αδελφή του βασιλιά και όχι κόρη του, και η οποία φυλακισμένη ούσα από τον αδελφό της πήδησε στο θάνατο από την κορυφή του πύργου για να ξεφύγει από την ατίμωση της φυλάκισης. Μια άλλη εξήγηση για το όνομα του Πύργου, είναι το γεγονός ότι ο πύργος δεν καταλήφτηκε ποτέ με τη βία, μια μεταφορική αναφορά στην παρθενία, ενώ τέλος ορισμένοι άλλοι πιστεύουν ότι παλιότερα ήταν Πύργος με Ρολόι, από το οποίο πήρε τελικά και το όνομά του. Η θρυλική ιστορία του βασιλιά που ερωτεύτηκε την κόρη του και εκείνη αυτοκτόνησε πηδώντας από τον πύργο, αυτό το διακριτό αρχιτεκτονικό ορόσημο της πόλης του Μπακού, απετέλεσε αντικείμενο πολλών ποιημάτων του Αζερμπαϊτζάν, μουσικών και θεατρικών έργων. Το 1923, ο εξέχων θεατρικός συγγραφέας του Αζερμπαϊτζάν Jafar Jabbarly, έγραψε ένα ποίημα με τίτλο ‘‘Maiden Tower’’ και η πρώτη σοβιετική ταινία στο Αζερμπαϊτζάν το 1924 και σε σκηνοθεσία Β. Balliuzek, έχει επίσης σαφείς αναφορές σ’ αυτό το μύθο.

Το μπαλέτο με τίτλο “Maiden Tower”, ήταν το πρώτο του Αζερμπαϊτζάν το οποίο συνέθεσε ο Afrasiyyab Badalbayli, το 1940 και παίχτηκε στην Opera and Ballet Theatre του Μπακού. Ωστόσο, η όλη ιστορία είναι μια τροποποιημένη εκδοχή του θρύλου, σύμφωνα με την οποία ο βασιλιάς κατά την επιστροφή του από μια εκστρατεία διαπίστωσε ότι η γυναίκα του είχε γεννήσει κόρη, αντί για τον αναμενόμενο γιο. Έγινε έξαλλος από το γεγονός και διέταξε την δολοφονία της κόρης του. Η νταντά του μωρού όμως, την πήρε μακριά σε ένα μυστικό μέρος όπου μεγάλωσε και εξελίχτηκε σε μια όμορφη κοπέλα. Στην ηλικία των δεκαεπτά ετών αρραβωνιάστηκε με τον αγαπημένο της. Στην παρούσα συγκυρία, ο βασιλιάς έτυχε να τη δει, θέλησε να την παντρευτεί, κι έτσι την πήρε μακριά και την κράτησε στον Πύργο Maiden. Ο αρραβωνιαστικός της κοπέλας, εξαγριωμένος με αυτή την εξέλιξη των γεγονότων, κατάφερε να σκοτώσει το βασιλιά. Στη συνέχεια έτρεξε προς τον Πύργο Maiden για να πάρει την αγαπημένη του. Ωστόσο, όταν το κορίτσι άκουσε τον ήχο των βημάτων που προσέγγιζαν τον πύργο, σκέφτηκε ότι ήταν ο βασιλιάς και για να γλυτώσει απ’ αυτόν πήδηξε και σκοτώθηκε πέφτοντας κάτω από τον πύργο. Οι μύθοι βεβαίως ποτέ δεν παύουν να συγκινούν και να γίνονται γρηγορότερα και ευρύτερα γνωστοί από τα πραγματικά γεγονότα.

Ο Πύργος της Παρθένου ή Κιζ Καλεσί στην Αζερική διάλεκτο, είναι ένας πύργος που, αν μη τι άλλο, αποδεικνύει την παρουσία στην περιοχή Ζωροαστρών, Σασσανιδών, Αράβων, Περσών, Οθωμανών και Ρώσων, ενσωματωμένος πια στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο από το 2001, και ως εκ τούτου ανευρίσκεται σε πολλές αναφορές της πόλης και φυσικά δικαιολογημένα στα χαρτονομίσματα και πολλά άλλα επίσημα επιστολόχαρτα της χώρας. Ο πύργος και οι τοίχοι των άλλων δομών εδώ γύρω ενισχύθηκαν δεόντως κατά τη διάρκεια της ρωσικής κυριαρχίας το 1806 και έχουν διασωθεί. Μετά την προσχώρηση στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2000, ήρθε ένας σεισμός που τάραξε για λίγο την όλη δομή και προξένησε αναπάντεχες ζημιές. Η Ουνέσκο, σημειωτέον, πολλάκις επεσήμανε τη σχετική ολιγωρία των υπευθύνων κρατικών φορέων και έδρασε αναλόγως την τελευταία δεκαετία.

Maiden Tower

Ο Maiden Tower σήμερα στεγάζει ένα μικρό μουσείο, το οποίο περιέχει κάποιο αριθμό αντικειμένων που παρουσιάζουν ρινίσματα της ιστορικής εξέλιξης της πόλεως του Μπακού κι ακόμα ένα κατάστημα με είδη συνήθων τουριστικών δώρων. Απολαμβάνω τη θέα από την κορυφή του Πύργου προς τα κάτω. Στα σοκάκια και τους μιναρέδες της παλιάς πόλεως, τα δημόσια λουτρά από κάτω, τα μικρά μαγαζάκια εδώ κι εκεί, τα υπολείμματα των τειχών του παλιού φρουρίου, των καινούργιων πολυσύχναστων παραλιακών δρόμων με τα ακριβά αυτοκίνητα και τον κόλπο κάτω στο βάθος της Κασπίας Θάλασσας με τα σκούρα σύννεφα από ψηλά. Όλα είναι εκπληκτικά και αποζημιώνουν δεόντως όποιον έχει την υπομονή και την δέουσα φυσική κατάσταση να ανεβεί τις στριφογυριστές σκάλες των ορόφων μέχρι την κορυφή.