✔ Λίτσα Ψαραύτη: «Πάντα θα βρω ένα τρόπο να αναφερθώ στη Σάμο, ακόμα και όταν γράφω βιβλίο επιστημονικής φαντασίας»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

Το πρώτο βιβλίο που έγραψε ήταν «Στα βήματα του Σαμοθήριου». Το πρώτο βιβλίο που διάβασε «Οι άθλιοι» του Βίκτωρ Ουγκώ. Παντού υπάρχει ο Τόπος της, ακόμα κι αν γράψει βιβλίο επιστημονικής φαντασία. Υπήρξε η πρώτη συγγραφέας που τόλμησε να αγγίξει θέματα ταμπού όσον αφορά παιδιά και εφήβους. Η Λίτσα Ψαραύτη προηγήθηκε της εποχής της σε όλα, ακόμα και στο «Διπλό ταξίδι». Η λογοτεχνία αποτελεί για εκείνη «θεραπεία ψυχής, καταφύγιο, βάσανο αλλά και λύτρωση». Γράφει «γιατί έτσι υπάρχει και αισθάνεται ζωντανή». Διαβάζει «διότι έτσι μαθαίνει και επικοινωνεί». Και μας μιλά στο fractal για όλη της τη ζωή, όλη της τη συγγραφική διαδρομή. Αρχίζοντας από την Σάμο, τον γενέθλιο τόπο.

-Τι είναι ο γενέθλιος τόπος για τον συγγραφέα, κυρία Ψαραύτη; Και τι θέση έχει εν γένει στη δική του λογοτεχνία;

Εκεί είναι οι ρίζες του που τον κρατούν γερά δεμένο και είναι φυσικό να θέλει να ζωντανέψει με τα βιβλία του πρόσωπα, τόπους, γεγονότα.

-Τι σημαίνει σήμερα Σάμος για σας;

Στη Σάμο γεννήθηκα, μεγάλωσα, πήγα σχολείο. Εκεί είναι θαμμένοι οι γονείς μου και οι παππούδες μου. Έχω διατηρήσει φιλίες με συμμαθήτριές μου, ενδιαφέρομαι για όσα συμβαίνουν στο νησί, γράφω σε εφημερίδες και περιοδικά.

-Αλήθεια, σε ποια από τα βιβλία σας υπάρχει ο γενέθλιος τόπος σας;

Σχεδόν σε όλα. Πάντα θα βρω ένα τρόπο να αναφερθώ στη Σάμο, ακόμα και όταν γράφω βιβλίο επιστημονικής φαντασίας.

-Τρεις σκηνές που θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια και σας έχουν μείνει αλησμόνητες;

α) Ο φοβερός βομβαρδισμός από γερμανικά αεροπλάνα στις 17 Νοεμβρίου 1943. β) Μια οδυνηρή προσφυγιά στη Μέση Ανατολή. γ) Η χαρά και η υπερηφάνεια που ένιωσα όταν κράτησα τη σημαία του σχολείου μου στην παρέλαση της 25^ης Μαρτίου.

-Το πρώτο της ζωής σας ταξίδι;

Το πρώτο μου ταξίδι το 1950 στην Αθήνα ήταν μια φοβερή εμπειρία. Ο θόρυβος από τα αυτοκίνητα, η πολυκοσμία, το στρίμωγμα στα λεωφορεία, με ενοχλούσαν και ήθελα να γυρίσουμε στο νησί την άλλη μέρα.

-Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε;

«Οι Άθλιοι» του Β. Ογκώ που μου είχε δανείσει η δασκάλα μου όταν ήμουνα δέκα χρονών.

-Το πρώτο δικό σας βιβλίο που γράψατε;

Έγραψα το βιβλίο «Στα βήματα του Σαμοθήριου» που αναφέρεται πώς δημιουργήθηκε η Σάμος κατά τον καινοζωικό αιώνα. Το βιβλίο μου βραβεύτηκε και μου έδωσε μεγάλη χαρά και δύναμη να συνεχίσω το γράψιμο.

-Είσαστε μοναχοπαίδι, συνέβαλε στο να γίνετε συγγραφέας;

Επειδή δεν είχα αδέλφια και η μάνα μου δεν με άφηνε να παίζω στο δρόμο με τα’ άλλα παιδιά, η μοναδική μου χαρά ήταν το διάβασμα. Ζούσα τα πάθη και τις περιπέτειες των ηρώων των βιβλίων.

-Τι στερηθήκατε και τι κερδίσατε, γράφοντας;

Μπορεί να στερήθηκα κάποιες φορές το θέατρο, τον κινηματογράφο και τις φίλες μου, αλλά η απόλαυση από το διάβασμα ενός καλού βιβλίου ήταν το εξίσου μεγάλη.

-Κυρία Ψαραύτη, αλήθεια, πώς γεννιέται ένα βιβλίο; Ποιες συνθήκες συνηγορούν στο να επιλέξετε θέμα, αφηγηματικό ύφος…

Κάτι που βλέπω, ακούω, έχω ζήσει εγώ ή η οικογένειά μου, από τα ταξίδια μου, την ιστορία, αλλά και από το χώρο του φανταστικού.

-Τα «δύσκολα θέματα»; Υπήρξαν πρόκληση, ρίσκο, αναγκαία επιλογή;

Είμαι από τους πρώτους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με «δύσκολα θέματα». Ήταν και πρόκληση αλλά και ρίσκο, την εποχή που έγραψα για το έητζ, την ομοφυλοφιλία, τα ναρκωτικά, το βιασμό, την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τη βία και το ρατσισμό.

-Να αναφερθούμε στα βιβλία σας με «τα δύσκολα θέματα»; Πώς πρέπει, ειδικά γι’ αυτά, να απευθυνθεί ο συγγραφέας σε ένα παιδί;

Πιστεύω ότι όλα αυτά τα θέματα μπορούν να γραφτούν στα εφηβικά βιβλία όταν ο συγγραφέας πλησιάσει τον αναγνώστη με υπευθυνότητα, τρυφερότητα και ευαισθησία, και δεν θέλει να τον προκαλέσει και να τον τραυματίσει, αλλά να τον ενημερώσει, να στάξει βάλσαμο στην ψυχή του και να τον λυτρώσει από τη σύγχυση και το άγχος.

-Θεωρείτε κάπως πιο αυτοβιογραφικά κάποια από τα βιβλία σας;

Ναι. «Το διπλό ταξίδι», « Η σπηλιά της γοργόνας», «Στα μονοπάτια της νιότης» είναι βιβλία με πρόσωπα και γεγονότα υπαρκτά.

-Έχετε επισημάνει εμμονές γραφής; Θέματα στα οποία επανέρχεστε;

Η ζωή μου, οι περιπέτειες που έζησα, οι χώρες που ταξίδεψα, οι άνθρωποι που γνώρισα.

-Κατά γενική ομολογία προηγείστε την εποχής. Το «Διπλό ταξίδι» που εκδόθηκε την δεκαετία του ’90 επί των ημερών μας έγινε επίκαιρο και γι’ αυτό βραβευτήκατε, πόσο μετρά ο σωστός χρόνος για την συγγραφή ενός βιβλίου;

Πιστεύω ότι ο χρόνος που εκδίδεται ένα βιβλίο παίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία του. Βιβλία που γράφτηκαν μετά τον εμφύλιο στην Ελλάδα βοηθήθηκαν πολύ από το αριστερό κατεστημένο της εποχής.

-Το εφηβικό μυθιστόρημα απαιτεί ειδικό χειρισμό, μεγαλύτερη προσοχή από το μυθιστόρημα εν γένει;

Ναι, γιατί ο συγγραφέας πρέπει να μπορεί να σκέφτεται όπως ένα παιδί.

-Να αναφερθούμε στην εποχή της προετοιμασίας; Τα περισσότερα από τα βιβλία σας προϋποθέτουν μεγάλη περίοδο ιστορικής έρευνας, τι ακριβώς συμβαίνει κατά την προετοιμασία και την συγγραφή;

Η προετοιμασία της συγγραφής ενός βιβλίου είναι από τις πιο ευφρόσυνες ημέρες, κυρίως όταν το βιβλίο είναι ιστορικό. Ανοίγω βιβλία, μαθαίνω, επιλέγω, σημειώνω, ρωτάω και κολλάω χαρτάκια παντού.

-Είστε μέλος της ομάδας που συνέγραψε την πατριδογνωσία «Σάμος πατρίδα μου», φαντάζομαι την χαρά και την τιμή…

Όσα έχω γράψει για την ιδιαίτερη πατρίδα μου είναι χαρά και τιμή. Σε εκείνο το βιβλίο συνεργάστηκαν σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων, ο αείμνηστος Αριστείδης Βουγιούκας, ο Βαγγέλης Δημητριάδης, ο Δημήτρης Θρασυβούλου και ο Χρήστος Λάνδρος.

-Να προτείνω κάτι τολμηρό; Να αναφερθούμε σε ένα ένα βιβλίο σας με μια πρόταση;  Αρχίζοντας από τα πρώτα της βιβλιονέτ.

«Το τσίρκο και ο νάνος Γολιάθ»: Κακοποίηση των ζώων στο τσίρκο.

«Στα βήματα του Σαμοθήριου»: Η Σάμος πριν από εκατομμύρια χρόνια.

«Ανάσες και ψίθυροι του δάσους»: Η επαφή των παιδιών με τη φύση.

«Το αυγό της έχιδνας»: Μαθαίνουμε για το έητζ.

«Το ελατάκι που δακρύζει»: Χριστούγεννα

«Έχω ένα όνειρο…»: Ολυμπιακοί αγώνες

«Ο Θωμάς»: Ένα παιδί με αναπηρία

«Οι περιπέτειες της τεμπελοχελώνας»: Περιπέτειες με μηνύματα

«Όνειρα από μετάξι»: Οικογενειακές σχέσεις.

«Το χαμόγελο της Εκάτης»: Ένα πολύτιμο περιδέραιο περνάει από γιαγιά σε εγγονή.

«Το μυστικό τετράδιο»: Τα επακόλουθα της εσωτερικής μετανάστευσης.

«Ο λόφος με τις λιχουδιές»: Σκουπίδια

«Οι άγγελοι του ουρανού»: Περιμένοντας τη σωτηρία από εξωγήινα όντα

«Καλοκαίρι στη σκιά του Βούδα»: Τα ταξίδια μου στις χώρες της Ανατολής

«Η εξαφάνιση»: Για μια βραχονησίδα

«Ηρακλής»: Ένας Ηρακλής αλλιώτικος

«Οι τελευταίοι ήρωες»: Μια εβδομάδα με τους Ινδιάνους της Αμερικής

«Τα δάκρυα της Περσεφόνης»: Ο μύθος της Περσεφόνης σήμερα

«Ο δράκος που έφαγε τον ήλιο»: Παραμύθια με Ήλιο

«Το φιλί της ζωής»: Ένας έρωτας γεννιέται

«Το σακούλι με τα ψέματα»: Παραμύθια με βασιλιάδες, πριγκίπισσες και βοσκούς

«Η σπηλιά της γοργόνας»: Παραμύθια με βασιλιάδες, πριγκίπισσες και βοσκούς

«Το ταξίδι που θέλαμε»: Ο ξεριζωμός μιας οικογένειας το 1922

«Το διπλό ταξίδι»: Η προσφυγιά που έζησα ως παιδί

«Κασσάνδρα, η μάντισσα της Τροίας»: Η ιστορία της Κασσάνδρας της Τροίας

«Η μαμά κάνει απεργία»: Γιατί η μαμά έκανε απεργία

«Η εκδίκηση των μανιταριών»: Η εκδίκηση των εξωγήινων

«Το κόκκινο σουτζουκάκι»: Πως ένα σαραβαλιασμένο αυτοκίνητο έγινε ανθόκηπος

«Πέντε δώρα για τον Αη Βασίλη»: Πέντε παιδιά πηγαίνουν δώρα στον Άι- Βασίλη

«Τάλως, ο χάλκινος γίγαντας της Κρήτης»: Τάλως, το πρώτο ρομπότ της ιστορίας

«Οι δραπέτες του καστρόπυργου»: Το παιδομάζωμα την εποχή του εμφύλιου στην Ελλάδα

«Η γάτα που δε νιαούριζε»: Τεχνητή γονιμοποίηση

«Όταν γέννησε η μαμά»: Η αντίδραση του αδελφού όταν έρχεται ένα αδελφάκι

«Ο Αργύρης και το δελφίνι»: Πώς η συνύπαρξη με τα ζώα δρα θεραπευτικά

«Η Χιόνα»: Η αγάπη ενός κοριτσιού με  μια λύκαινα

«Επικίνδυνα παιχνίδια»: Ναρκωτικά

«Το τριαντάφυλλο της αγάπης»: Πώς νιώθει η εγγονή όταν πέθανε η γιαγιά της

«Ποτέ, μα ποτέ ξανά…»: Οι κίνδυνοι στο διαδίκτυο

«Στα μονοπάτια της νιότης»: Ένας νεανικός έρωτας ξαναγεννιέται

-Κυρία Ψαραύτη, αντιγράφοντας και μόνο, τόσα βιβλία και τόσα βραβεία [Κρατικό και ξανά Κρατικό, Ακαδημίας, της Γυναικείας Λογοτεχνικής συντροφιάς] και είστε ξανά σε αναζήτηση, ξέρω ότι πάλι κάνετε έρευνα, και σκληρή έρευνα, δύσκολη, τι είναι η λογοτεχνία για σας;

Είναι θεραπεία ψυχής, καταφύγιο, βάσανο αλλά και λύτρωση.

-Τι είναι εκείνο που κατορθώνουμε γράφοντας λογοτεχνία σε σημεία που να μη μπορούμε να κάνουμε αλλιώς;

Γράφω γιατί θέλω να υπάρχω να νιώθω ζωντανή.

-Και διαβάζοντας; Τι κερδίζουμε διαβάζοντας; Ώστε και πάλι να μη μπορούμε αλλιώς;

Μαθαίνω, επικοινωνώ.