Μια κριτική και μια συνέντευξη // Λίνα Μουσιώνη: “Η ευτυχία είναι προσωπική επιλογή, είναι η ζωή που ζήσαμε, όχι το τέλος της!”

Συνέντευξη – κριτική: Έλενα Νταβλαμάνου //

Η Λίνα Μουσιώνη μας χαρίζει άλλη μια τρυφερή, ευφάνταστη και καλογραμμένη ιστορία. Με αμεσότητα, που ενισχύεται από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, αλλά και χιούμορ, προσεγγίσει το θέμα των στερεοτύπων. Με αφορμή τις αποκριάτικες στολές, πλάθει μια ιστορία για την ταυτότητα, αλλά και τις επιλογές των παιδιών που κάθε άλλο παρά ελεύθερες είναι, δεδομένου ότι ζούμε σε έναν κόσμο που κυριαρχούν οι στερεοτυπικές αναπαραστάσεις. Η ηρωίδα της Λίνας Μουσιώνη, ενώ περνάει τη φυσιολογική φάση του “ανήκειν” αποζητώντας την ομοιογένεια με τα υπόλοιπα κορίτσια της ηλικίας της, τελικά δεν φοβάται να διαφοροποιηθεί. Η ενδυνάμωση έρχεται αφενός από τη φιλιά που αναπτύσσει με τον Άρη, αφετέρου γιατί μεγαλώνει σε μια οικογένεια χωρίς πολλές στερεότυπες αντιλήψεις.

Η σύγκρουση μαμάς και κόρης αναφορικά με τα φύλα και το ρόλο τους στη ουσία είναι το κεντρικό θέμα. Μπορούν να κάνουν καλή παρέα δύο παιδιά διαφορετικού φύλου ή η συνύπαρξη είναι αδύνατη; Η κόρη είναι αυτή που φέρεται εγωιστικά ή τελικά η μαμά; Γίνεται όλοι οι μπαμπάδες και οι μαμάδες να είναι ίδιοι; Πολλές φορές οι γονείς προσπαθούν να επιβάλλουν στα παιδιά τις απόψεις τους με έναν τρόπο άκομψο. Πολλές φορές μέσα στην ίδια οικογένεια οι απόψεις των γονιών διαφέρουν. Ο διάλογος είναι πάντα το κλειδί, εφόσον υπάρχει καλή πρόθεση και από τις δύο πλευρές. Υπάρχουν γυναικείες και αντρικές συμπεριφορές, υπάρχουν γυναικεία και αντρικά πρότυπα και στερεότυπα, υπάρχουν γυναικεία και αντρικά παιχνίδια σίγουρα. Όμως είναι πολλά πράγματα που άντρες και γυναίκες τα κάνουν κοινά ή τουλάχιστον εξίσου καλά. Ακόμα και επαγγέλματα που παλαιότερα θεωρούνταν μόνο αντρικά, σήμερα αναδεικνύονται κυρίως από τις γυναίκες. Άρα η… πρωτοποριακή μητέρα δίνει έναυσμα στην κόρη της να σκεφτεί και να μάθει. Ένα ακόμα μάθημα ζωής, αλλά και η σκέψη ότι μέσα από κάτι αρνητικό -ή μέσα από κάτι που φαίνεται αρνητικό στην αρχή -μπορεί να προκύψει κάτι θετικό στην πορεία, ή κάτι ωφέλιμο. Αν η Δανάη έμενε σπίτι της θα έχανε την εμπειρία της γνωριμίας της με τον Άρη.

Ένα ακόμη σοφό βιβλίο, επίκαιρο, με έναυσμα για προβληματισμό μάς χαρίζει η Λίνα Μουσιώνη. Ευφάνταστες οι εικόνες της Ναταλίας Καπατσούλια. Μπορούν και μόνα τους τα παιδιά από 7 χρονών και πάνω να το διαβάσουν και να διασκεδάσουν, αλλά και να προβληματιστούν ανάλογα. Χρειαζόμαστε ακριβώς τέτοια  παιδικά βιβλία με ψυχολογικές προεκτάσεις, αναφορά σε θέματα του σήμερα και που να αγγίζουν τον μικρό αναγνώστη, αλλά και τους γονείς και τους δασκάλους, ώστε να καλλιεργούν τη γόνιμη συζήτηση μεταξύ τους.

-Κυρία Μουσιώνη, πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με την παιδική λογοτεχνία;

Η σχέση μου με την παιδική λογοτεχνία είναι κομμάτι της επαγγελματικής μου πορείας που ξεκίνησε με την ιδιότητα της αρχαιολόγου, επιμελήτριας μουσείου. Ήθελα να μάθω τη γλώσσα των παιδιών για να μπορώ να μοιράζομαι μαζί τους  το επιστημονικό ενδιαφέρον μου για την τέχνη και τον πολιτισμό. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου ήταν η πρώτα «αφηγήματά» μου για παιδιά και ποτέ δεν σταμάτησα να διαβάζω παραμύθια και παιδικά βιβλία.  Όταν έγινα μητέρα, άρχισα να γράφω ιστορίες για τα δικά μου παιδιά, ιστορίες  που στη συνέχεια χάριζα σε αγαπημένους φίλους. Κάποτε πήρα την μεγάλη απόφαση να διερευνήσω το εκδοτικό τους μέλλον. Κι  έτσι  άρχισε η ιστορία των βιβλίων που άλλαξε ριζικά τη σχέση μου με την παιδική λογοτεχνία.

–Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο με τον τίτλο «Ζητείται άλογο για αμαζόνα» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο σας. Για ποιο λόγο επιλέξατε το συγκεκριμένο θέμα;

Η ηρωίδα της ιστορίας θέλει να φορέσει μία εντυπωσιακή στολή πριγκίπισσας στο αποκριάτικο πάρτι του σχολείου. Κατάφερε να πείσει ακόμη και τη μαμά της που αντιπαθούσε κάθε τι  πριγκιπικό.  Όταν όμως φτάνει  η σακούλα με τη φορεσιά στο σπίτι, την περιμένει μια τεράστια απογοήτευση. Αντί για στολή πριγκιπική  βγαίνει μια κατακόκκινη στολή ιππότη. Πώς θα διαχειριστεί την αναποδιά; Την απάντηση  προσπαθούσε για  χρόνια να βρει η συγγραφέας της ιστορίας, αφού σε μεγάλο βαθμό αποτυπώνει μια προσωπική αξέχαστη εμπειρία! Η δυναμική μητέρα αρνείται πεισματικά να ντύσει την κόρη της με ρούχα σε γλυκερά χρώματα και ξεπερασμένους ρόλους. Η μικρή θέλει να είναι κομμάτι της ομάδας και επιμένει στη δημοφιλή εκδοχή της πριγκίπισσας. Η διαχείριση του μοιραίου λάθους θα αποκαλύψει στην ηρωίδα πόσο σημαντική είναι η φαντασία, η ευελιξία και η βοήθεια των φίλων. Ακόμη κι αν δεν ανήκουν στο ίδιο φύλο και  δεν έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα. Κατά βάθος, προσπαθώ να καθρεπτίσω τις αγωνίες και προσδοκίες των γονιών σε σχέση με τα «θέλω» των παιδιών  καταλήγοντας  στη δύναμη της φιλίας, την αξία της φαντασίας και την κατάργηση των στερεοτύπων.  Ως πότε θα πρέπει να ακολουθούμε τους αβάσιμους, κατηγοριοποιημένους κανόνες επιλογών με το όρο «αγορίστικο» ή «κοριτσίστικο»;  Δεν είναι όλα τα χρώματα, τα παιχνίδια ή τα βιβλία για όλα τα παιδιά; Η αμαζόνα κάτι θέλει να ψιθυρίσει…

–Το θέμα του βιβλίου σας καθώς και οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται σ’ αυτό μπορούν να αποτελέσουν ένα ιδιαίτερα αξιόλογο εκπαιδευτικό υλικό για το θέμα της ισότητας των δύο φύλων. Ποια είναι ή ποια πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη σας, η θέση της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση και κατά πόσο θεωρείτε ότι μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, όπως των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων;

H θέση της  λογοτεχνίας στην εκπαίδευση  πρέπει  να είναι συνεχής και  σταθερή αποδεσμευμένη  από κάθε μορφή σχολικής υποχρέωσης. Οι δημιουργικές αναγνώσεις στην τάξη ας έχουν στόχο την αισθητική απόλαυση, την αναγνωστική εμπειρία, την κριτική σκέψη. Δεν τρέφω αυταπάτες. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις είναι βαθιά εδραιωμένα στην ελληνική κοινωνία. Αν ένα ή πολλά ακόμη βιβλία, καταφέρουν να προβληματίσουν και να ταρακουνήσουν βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις αυτό θα είναι μια μικρή «νίκη» σ’ ένα αγώνα μεγάλης διάρκειας.

-Τι θα ντυθεί τις επόμενες Απόκριες η Δανάη;

Δεν έχει αποφασίσει ακόμη. Θέλει πολύ να γίνει πιλότος, οπότε ετοιμαστείτε για κοστούμι και γραβάτα!

-Από τη μια, η μαμά – «αγωνίστρια», από την άλλη η «ρομαντική» κόρη. Οι απόψεις διαφέρουν.  Γεφυρώνεται το χάσμα των αντιλήψεων ανάμεσα σε γονείς και παιδιά; Αν ναι, με ποιο τρόπο;

Οι απόψεις και οι οπτικές διαφέρουν και αλίμονο αν συνέβαινε το αντίθετο! Νομίζω πως πρέπει να ακούμε τα παιδιά μας. Έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτά. Για μένα αυτός είναι ο  μόνος δρόμος.

-Οι επιθυμίες… έχουν φύλο;

Οι επιθυμίες μας είναι οι αλήθειες μας. Δεν θα τους ταιριάζουν οι έμφυλοι προσδιορισμοί.

-Τα παραμύθια σας ερεθίζουν τη φαντασία των παιδιών και βρίσκουν θέση στην καθημερινότητά τους. Πώς το σχολιάζετε; Είναι για εσάς αυτό η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση;

Χαίρομαι πολύ αν πραγματικά γαργαλώ την φαντασία των παιδιών. Άλλωστε πιστεύω πως αυτή είναι η μεγαλύτερη δύναμή τους. Ένα κομμάτι που πρέπει να κρατήσουν ζωντανό για πάντα μέσα τους ως οδηγό επιβίωσης. Ικανοποίηση είναι για μένα να χαίρονται τα παιδιά όταν διαβάζουν τα βιβλία μου. Να ταξιδεύουν μαζί τους.

-Πόσο σημαντικά είναι τα παραμύθια για την εξέλιξη ενός παιδιού;

Το παραμύθι είναι ο συμβολικός  καθρέπτης της ζωής. Μια περιπέτεια με αγώνα, δράση, σύγκρουση. Έχει το καλό και το κακό, το ηθικό και το ανήθικο, το δίκαιο και το άδικο κι ένα τέλος λυτρωτικό. Στα παραμύθια όλα είναι ξεκάθαρα και κατανοητά βοηθώντας το παιδί να διαμορφώσει τη σχέση του με τον εαυτό του. Τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες των παραμυθιών, κατανοούν τον κόσμο και τη θέση τους σ’ αυτόν. Η φαντασία είναι θεμέλιο της δημιουργικότητας. Και ένας δημιουργικός άνθρωπος βρίσκει τα εργαλεία για να γίνει ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος.

-Ποια ήταν τα παραμύθια που σας μάγευαν όταν ήσασταν παιδί και με γνώμονα ποια κριτήρια επιλέγετε σήμερα ως γονέας παραμύθια για τα παιδιά σας;

Θυμάμαι μια υπέροχη εικονογραφημένη έκδοση με τα παραμύθια του Hans Christian Andersen που είχε μια φίλη στη βιβλιοθήκη της. Τα λάτρευα. Ήθελα να βρίσκομαι στο σπίτι της για να τα ξεφυλλίζω και στη συνέχεια να παίζω! Ήμουν  πολύ τυχερή γιατί είχα κι έναν φοβερό παππού που σκάρωνε  παραμύθια για χάρη μου. Από τα κλασικά παραμύθια, μόνο την Κοκκινοσκουφίτσα δεν άντεχα. Όχι γιατί  φοβόμουν τον κακό λύκο αλλά γιατί θύμωνα που ένα κορίτσι μπέρδευε έτσι τη γιαγιά του! Για τα δικά μου παιδιά, διάλεγα τα παραμύθια και τα βιβλία τους κρατώντας τα από το χέρι. Πηγαίναμε μαζί στα βιβλιοπωλεία, ξεφυλλίζαμε βιβλία, αφουγκραζόμουν τις προτιμήσεις τους και τους άφηνα να επιλέξουν με τη διακριτική δική μου παρουσία.

-Πώς μπορούμε να εμπνεύσουμε σ’ ένα παιδί την αγάπη για το βιβλίο;

Αν φροντίσουμε να «σκοντάφτει» καθημερινά πάνω του. Βιβλία παντού στο σπίτι, βόλτες σε βιβλιοπωλεία, επαφή με τις βιβλιοθήκες και τα προγράμματά τους.  Νομίζω πως αν αντιμετωπίσουμε την αναγνωστική εμπειρία ως μια φυσική καθημερινή διαδικασία, κάτι σαν το «βούρτσισμα» των δοντιών τα αποτελέσματα θα είναι ορατά και αβίαστα. Στις μικρότερες ηλικίες, νομίζω πως το διάβασμα βιβλίων μαζί με το γονιό σε μια σταθερή ώρα της ημέρας, είναι επίσης σημαντικό για μια αδιάσπαστη σχέση ζωής.

-Τι χρειάζεται να διαθέτει ένα βιβλίο που απευθύνεται στα παιδιά έτσι ώστε να ψυχαγωγεί, να ακονίζει τη σκέψη και τη φαντασία, αλλά και να θέτει προβληματισμούς;

Ειλικρίνεια και αλήθεια. Χιούμορ και δράση. Ανοικτές ερμηνείες χωρίς πρέπει και διδακτισμούς. Να αφουγκράζεται τις αγωνίες των παιδιών και διευρύνει τους ορίζοντες της σκέψης τους.

-Στα παραμύθια πάντα υπάρχει ένα ευτυχισμένο τέλος «και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»… ενώ στη ζωή δεν συμβαίνει πάντα, έτσι δεν είναι;

Η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών και των προσδοκιών μας. Καμιά φορά χάνουμε το λογαριασμό, ειδικά όταν προστίθενται οι ανατροπές. Πιστεύω πως η ευτυχία είναι προσωπική επιλογή. Είναι η ζωή που ζήσαμε. Όχι το τέλος της.

-Ποια είναι τα προσεχή σας συγγραφικά σχέδια;

Συγγραφικά σχέδια δεν έχω. Μόνο κάποιες ιστορίες που περιμένουν το πλήρωμα του χρόνου για να βγουν απ’ το συρτάρι και δυο  βιβλία που παίρνουν σιγά σιγά το δρόμο τους.

–Μια ευχή για τους μικρούς αναγνώστες;

Να γίνουν οι άνθρωποι που θέλουν να γίνουν!

-Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!

Και εγώ σας ευχαριστώ πολύ για τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας! Καλή συνέχεια και στο δικό σας έργο.