Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Το θαυμαστό κόκκινο χρώμα του αίματος, της αμαρτίας και της φωτιάς»
07/12/2016, 11:07 πμ

«Το θαυμαστό κόκκινο χρώμα του αίματος, της αμαρτίας και της φωτιάς»

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

maitre_cLeo Perutz «Ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας», Μετάφραση: Ρόζα Ιωαννίδου, εκδ. Κίχλη, σελ. 269

 

«Είμαστε όλοι πλάσματα που παρεκκλίναμε από τη βούληση του Μεγαλοδύναμου. Μέσα μας κουβαλάμε, χωρίς να το υποψιαζόμαστε, έναν φοβερό εχθρό. Δεν κινείται’ κοιμάται, κείτεται σαν νεκρός. Αλίμονο αν ξυπνήσει! Ας μη θελήσει ποτέ ξανά ανθρώπου μάτι ν’ αντικρίσει το κόκκινο χρώμα του αίματος, της αμαρτίας και της φωτιάς που είδα εγώ. Ναι- ο Θεός ας με βοηθήσει-, εγώ το είδα!»

Με δεδομένο το ότι ο αφηγητής είδε «το κόκκινο χρώμα του αίματος, της αμαρτίας και της φωτιάς», ακόμα κι αν εντελώς διαφορετικά το ερμήνευσε, εξάλλου όλο το βιβλίο αυτό ακριβώς είναι, μια μαρτυρία για ό,τι συνέβη, μια έμμεση ή μήπως άμεση; απολογία, ένα πολυπρισματικό κοίταγμα σε εκείνο το ίδιο εγκληματικό ούτως ή άλλως συμβάν. Σε μια ιστορία που η ίδια η αφήγησή της την κάνει να μοιάζει με κινούμενη άμμο, με την ανθρώπινη ψυχή θα μπορούσε να πει κάποιος, μήπως αυτή δεν είναι μια κινούμενη άμμος κατ’ εξοχήν;

Οι «εξαναγκαστικές αυτοκτονίες» ωστόσο παραμένουν οι σταθερές: Ο ηθοποιός του Αυλικού Θεάτρου Ευγένιος Μπίσοφ που βρίσκεται νεκρός στο περίπτερο της έπαυλής του κατά την διάρκεια πρόβας στη Βιέννη 1909. Οι δυο παρόμοιοι θάνατοι που είχαν προηγηθεί αλλά και αυτοί οι δυο επόμενοι που θα ακολουθήσουν. Το παράδοξο το αναγνωρίζουν οι πάντες «Η εξαδέλφη σας δεν αυτοκτόνησε οικειοθελώς, μπορώ να σας το εμπιστευθώ, την εξανάγκασαν να αυτοκτονήσει. Το τελευταίο διάστημα συνέβησαν άλλα τρία παρόμοια περιστατικά εξαναγκαστικών αυτοκτονιών», δυο φίλοι του νεκρού ηθοποιού αναλαμβάνουν να το εξερευνήσουν εκ τον οποίο τον ένα θα δούμε στη συνέχεια επίσης νεκρό, και ο βαρόνος φον Γιος είναι εκείνος που αναλαμβάνει να ιστορήσει. Με την αγωνία της ένοχης συνείδησης, θα μπορούσε να πει κάποιος, εξάλλου το παραδέχεται αν και αρνείται την ενοχή, προσφέροντας μας εντούτοις όλη την περιπέτεια αυτής της θολής υπόθεσης, εποχής. Με αριστοτεχνικό τρόπο, ακριβείς λέξεις και κινήσεις, με κίνητρο, στόχο, ψυχή παθιασμένη, ανταριασμένη και, τελικά, εναργή, εφόσον πάντα υπάρχει κάτι παραπάνω απ’ ό,τι μπορεί να κατανοήσει ο ανθρώπινος νους, του ανθρώπου η ψυχή.

Ένα αρχαίο χειρόγραφο αναλαμβάνει να άρει τις αμαρτίες αυτής της ενοχής, αποτελώντας κατά έναν τρόπο το εικαστικό ταρκοφσκικό σολάρις, υλοποιώντας τους πιο βαθείς εφιάλτες του αναγνώστη ή του θεατή, μήπως αυτό εξάλλου δεν είναι η κόλασή μας; η υποσυνείδητη βαθιά ενοχή, ψευδαίσθηση, συντριβή.

Κι ενώ με κομμένη ανάσα έχουμε διαβάσει μια ιστορία αστυνομική ή μεταφυσική, το σημείωμα του εκδότη θα αναποδογυρίσει προσθέσεις, ιστορία, βαρύτητα, αλήθεια και ψεύδος, απολογία, ενοχή και ως αναγνώστης ο καθένας μας θα βρεθεί –ως ντετέκτιβ- ξανά στην αρχή.

Το σημείωμα του εκδότη αποκλείει εντελώς τη μεταφυσική.

Εκείνο που αναδεικνύεται πια και συναρπάζει είναι η υπαρξιακή καθαρά εκδοχή. Και ο πυρήνας της Τέχνης. Δίχως εκείνο το «παρά ταύτα», το «τραύμα», τον «γρίφο», το «αίνιγμα», «το κόκκινο χρώμα του αίματος, της αμαρτίας και της φωτιάς», εξάλλου, δεν υπάρχει δημιουργία, το φως της δημιουργίας έχει πάντα μια ρίζα άγνωστη και βαθιά, σκοτεινή.

 

Leo Perutz

Leo Perutz

 

Το μεγάλο ερωτηματικό φυσικά αναπάντητο, εφόσον ήταν αθώος γιατί να γράψει την ιστορία ο αφηγητής;

Δικαιώνοντας απολύτως και τον τεράστιο Λέο Πέρουτς που επέμενε μια ζωή, η συγγραφική ματιά του ουδέποτε υπήρξε αστυνομική. Το «δια ταύτα» της Τέχνης τον βάραινε πάντα, κι αυτό το ανεξήγητο αίνιγμα της ανθρώπινης ψυχής:

«Αν εν τούτοις δεν σκόπευε να δημοσιεύσει τις σημειώσεις του, τότε γιατί αφιέρωσε τόσα χρόνια απ’ τη ζωή του σ’ ένα τόσο απαιτητικό έργο; Στο ερώτημα αυτό μπορούν πιθανότατα να απαντήσουν έμπειροι εγκληματολόγοι. Εστιάζουν στο “παιχνίδι των ενδείξεων”, που δεν είναι άλλο από την αυτομαστίγωση που παρατηρείται συχνά σε πολλούς κατάδικους, οι οποίοι προσπαθούν να αποδείξουν στον εαυτό τους ότι, αν η μοίρα το ήθελε, θα ήταν αθώοι. Πρόκειται για μιαν αντίδραση απέναντι σε κάτι που έχει συμβεί και δεν μπορεί να αλλάξει! Όμως, αν το δούμε από κάποια απόσταση, αυτό δεν ήταν ανέκαθεν η πηγή της Τέχνης; Και μήπως τελικά κάθε μεγάλη πράξη δεν προκύπτει από τη βαθιά ντροπή, την έσχατη ταπείνωση, τη συντριβή της υπερηφάνειας που βιώνει ο δημιουργός; Ας ζητωκραυγάζουν τα πλήθη των αδεών μπροστά σε ένα σπουδαίο έργο τέχνης- εμένα μου φανερώνει την κατεστραμμένη ψυχή του δημιουργού του».

Ένα καλειδοσκοπικό, αριστουργηματικό βιβλίο που καταλύει τα είδη, αναδεικνύει τον λαβύρινθο της ανθρώπινης σκέψης και το πολυδαίδαλο παιχνίδι αθωότητας και ενοχής, που αποδεικνύει ότι ο Πέρουτς είναι εντέλει ο μαιτρ της ενοχής και της σκοτεινής ανθρώπινης ψυχής. Αρκούντως Καφκικός, χρησιμοποιώντας την εξωτερική ένταση για να σκιαγραφήσει καλύτερα εκείνη την απύθμενη εσωτερική.

Το βιβλίο ευτύχησε εκδοτικά για πολλούς λόγους. Διαθέτει εξαιρετικό επίμετρο, τυγχάνει σπουδαίας μετάφρασης από την Ρόζα Ιωαννίδου και υψηλή αισθητική. Η Γιώτα Κριτσέλη μας έχει συνηθίσει ήδη σε μικρά θαύματα.

Το αποτέλεσμα, αυτό που εύχεται ο κάθε συγγραφέας, τελειώνοντας το βιβλίο αισθάνεσαι την ακατανίκητη ανάγκη να το ξαναδιαβάσεις αλλιώς κι απ’ την αρχή.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top