Fractal
Home / ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ / Συνεντεύξεις συγγραφέων / Λένα Κωνσταντέλλου: «Η επιβολή της θείας τάξης στα ανθρώπινα»
19/07/2017, 12:12 μμ

Λένα Κωνσταντέλλου: «Η επιβολή της θείας τάξης στα ανθρώπινα»

Συνέντευξη στη Νάνσυ Κοντονίκου //

 

 

Μια προσέγγιση των Ασκληπιείων δίπλα στα αρχαία ελληνικά θέατρα και του ρόλου που διαδραμάτιζαν στις ζωές των αρχαίων ελλήνων πολιτών αναδύεται με το φως της ψυχής και της πένας της Λένας Κωνσταντέλλου. Άλλη μια προσπάθεια, άλλη μια ηχώ του παρελθόντος στο σήμερα, άλλη μια γέφυρα επίγνωσης των ανθρωπίνων δεινών μας.  Ποια άραγε τα μηνύματα σε έναν κόσμο που σπαράζεται ατάκτως και ακανόνιστα στο βωμό της παγκοσμιοποίησης;

 

-Θα μπορούσατε να μας πείτε δυο λόγια για εσάς;

Έχω σπουδάσει αρχαιολογία και υπηρέτησα επί τριάντα χρόνια ως Επιμελήτρια στο Μουσείο Μπενάκη από το 1976 – 2006. Εκτός των άλλων μουσειακών ασχολιών εκεί ανέλαβα την μελέτη 300 φαγεντιανών από την Πτολεμαϊκή Αίγυπτο. Ασχολήθηκα επίσης με την μετάφραση δοκιμιακών κυρίως έργων όπως: Η θεωρία της αλλοτρίωσης του Μαρξ από τον Ιστβαν Μέσαρος από τις εκδόσεις «Κέδρος» και Ανάλυση του έργου του σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκι από την «Οδό Πανός».

 

-Ποιος ο ρόλος των Ασκληπιείων δίπλα σε κάθε θέατρο;

Τα Ασκληπιεία δίπλα σε κάθε θέατρο ήταν αφιερωμένα στη λατρεία του Ασκληπιού θεού της Υγείας στην αρχαιότητα και στην ίαση των ασθενών. Η ίαση στην αρχή γινόταν με εξωτερικά μέσα ενώ αργότερα με ύπνωση μετά από υποβολή όπου ο ασθενής ονειρευόταν στον ύπνο του τον θεό που του υποδείκνυε ο ίδιος τον τρόπο ίασής του αλλά και με φάρμακα, επιθέματα, λουτρά και άλλες παραϊατρικές μεθόδους. Αργότερα με την λατρεία του Ιπποκράτη οι θεραπείες αυτές ατόνησαν και εξαφανίστηκαν εντελώς μετά την εξάπλωση του χριστιανισμού.

 

–Ποιες θα μπορούσε να είναι οι «γέφυρες» του αρχαίου δράματος και του ρόλου της θεραπεία; 

Στο θεραπευτήριο επιτυγχανόταν η ίαση του σώματος και της ψυχής από ασθένειες ενώ με το αρχαίο δράμα η κάθαρση της ψυχής των υγιών μέσω της αναπαράστασης των ανθρώπινων δεινών και της τελικής λύσης του δράματος επ’ ωφελεία των θεατών.

 

-Ήταν αναγκαίο για όλους να προσέρχονται πριν την είσοδο τους στο θέατρο ή αφορούσε κάποια άτομα;  

Το θεραπευτήριο αφορούσε τους σωματικά ή ψυχικά πάσχοντες το θέατρο απευθυνόταν σε όλους τους Αθηναίους πολίτες.

 

-Άραγε αυτό που θα πρέπει να κατανοήσουμε είναι ότι η είσοδος στο Ασκληπιείο δεν αποτελούσε sine qua non για τη θέαση της παραστάσεως όπου και θα ακολουθούσε. Πώς χρειάζεται να κατανοεί κανείς τον όρο «θεραπεία» στην συγκεκριμένη περίπτωση και γιατί έπρεπε να υπάρχει ίαση και μετά κάθαρση για κάποιους;  Η κάθαρση δεν ήταν αρκετή;

Η θεραπεία αφορούσε τις ασθένειες του σώματος και της ψυχής. Οι υγιείς με την κάθαρση και την τιμωρία των ενόχων από τους θεούς εισπράττουν παραδείγματα προς μίμηση και ανακούφιση από τα δεινά της ζωής.

 

-Πως μπορεί να συλλάβει κάποιος το γεγονός ότι οι αρχαίοι πολίτες μας μιλούν για μια οργανική συσχέτιση ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή;

Οι αρχαίοι αθλούνταν και φρόντιζαν το σώμα τους πιστεύοντας ότι η ψυχή κατοικεί στο σώμα. Επίσης στενή ήταν η σχέση με την φύση. Πίστευαν στην ενότητα σώματος – ψυχής. Σήμερα η Ψυχιατρική θεωρεί μύθο τον δυϊσμό σώματος – ψυχής.

 

-Στην τελευταία του σειρά του ορισμού της τραγωδίας στην Ποιητική του ο Αριστοτέλης αναθέτεται η γνωστή σε πολλούς φράση «την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». Πού στόχευε η «κάθαρσις» μέσα από την θέαση της αρχαίας τραγωδίας;  

Στην αρχαία τραγωδία επιδιώκεται η προσέγγιση του Άλλου (Θεού) προς το Ίδιον (άνθρωπο) σε αντίθεση με το στο σύγχρονο θέατρο αναζητείται το Άλλο από το Ίδιον. Με την τιμωρία από την Θεία Δίκη των δαιμόνων της ψυχής επιτυγχάνεται η αναβάθμιση της ψυχής προς τους θεούς και η κάθαρση.

 

-Τι ακριβώς εννοεί ο Αριστοτέλης και σε ποιους ακριβώς αναφέρεται λέγοντας «τοιούτων»;

Των παθημάτων αυτών δηλαδή των δεινών που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στην ζωή τους.

 

-Στην προτελευταία σειρά του ορισμού ο Αριστοτέλης αναφέρει «δι ελέου και φόβου περαινουσα». Ένα στάδιο πριν την «κάθαρσιν», είναι άραγε αναγκαία η εκτέλεση ή η είσδυση  ποιών πληροφοριών ακριβώς για να επέλθει το αποτέλεσμα;

Με έλεος ο Θεός προσεγγίζει τον πιστό, ο τελευταίος διακατέχεται από φόβο (δέος). Και τα δυο είναι απαραίτητα στοιχεία για την κάθαρση.

 

-Η ίαση λοιπόν της ψυχής έχει αρχίσει από την είσοδο στο Ασκληπιείο;

Έχει αρχίσει από το Ασκληπιείο και ολοκληρώνεται στο θέατρο.

 

-…και μετά ο «ασθενής» θεατής οδηγείται στην θέαση του έργου. Μπορείτε να μας πείτε πιο αναλυτικά πως βιώνει αυτό το στάδιο μετάβασης;

Με ψυχή και σώμα υγιές, σαν απαραίτητη προϋπόθεση παρακολουθεί την θεατρική παράσταση που, με την τελική κάθαρση, καθαρίζει την ψυχή από σφάλματα και δεινά.

 

 

-Σε μια προσπάθεια να σχηματοποιηθεί στο νου του αναγνώστη η βιωματική φάση πολλοί μελετητές αναφέρονται στην «κίνηση» της ψυχής, θα μπορούσα να σας ρωτήσω αν υπάρχει «κίνηση» μέσα στην διαδικασία της κάθαρσης;

Κατά την κάθαρση επιτυγχάνεται βαθμιαία από πλευράς έντασης προσέγγιση της ψυχής προς το Άλλο, δηλ. κλιμακωτή προσέγγιση του Άλλου (της Ετερότητας, του Θεού) ώσπου να επιτευχθεί αυτό που ο λαός και οι ποιητές ονομάζουν «αγγελόκρουσμα», σημάδι πως η πεταλούδα πλησιάζει στο φως.

 

-… και όταν η ψυχή είναι κουρασμένη ή φορτωμένη οι κινήσεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «άτακτες», «ασυντόνιστες» ή «μη συνοχικές» σε σχέση με τι;

… σε σχέση με την επιδίωξη της κάθαρσης.

 

-Αναπτύσσεται αισθητά το στοιχείο της «ιερότητας» σε αυτή την διαδικασία, πού στοχεύει η ανάπτυξη αυτή;

Η διδασκαλία του αρχαίου δράματος προϋποθέτει ιερατική όρχηση, μουσική, ένδυση και ερμηνεία ώστε να επιτευχθεί η κάθαρση.

 

-Πώς επιτυγχάνεται και τι σκοπό έχει για τον ίδιο τον άνθρωπο και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο;

Εξασφαλίζεται η ψυχική ηρεμία των ανθρώπων και ο σεβασμός προς τους θεούς και για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο η ευταξία και ευνομία

 

-Μεταφέρεται λοιπόν ένα μήνυμα από την σκηνή στην πλατειά στο κοίλο του αρχαίου θεάτρου στους θεατές  που διαμορφώνει μια τελείως διαφορετική αντίληψη. Πού στόχευε εν τέλη αυτή η διαδικασία;

Στην επιβολή της θείας τάξης στα ανθρώπινα

 

Στο σήμερα πιστεύετε ότι θα μπορούσε να αλλάξει ο τρόπος που βλέπουμε την αρχαία τραγωδία. Και πως;

Σ’ έναν κόσμο που έχει αλλάξει ριζικά επιβάλλεται η ανανέωση των μέσων προσέγγισης (μουσική, κοστούμια, όρχηση, υπαινιγμοί για σύγχρονα γεγονότα κυρίως στον Αριστοφάνη) ώστε να ζωντανέψουν τα μηνύματα και να αγγίξουν το σύγχρονο θεατή.

 

-Πως θα μπορούσε να επέλθει η «θεραπεία» σήμερα για τον κάθε άνθρωπο μέσα από τα έργα αυτά;

Τα μηνύματα της αρχαίας τραγωδίας είναι πάντα επίκαιρα και πανανθρώπινα. Αλλά σε έναν κόσμο που σπαράσσεται από παγκόσμιες συρράξεις και εθνικές συμφορές (προσφυγιά) ιδιαίτερα χρήσιμη είναι η διδασκαλία τραγωδιών σαν τους «Πέρσες» και τις «Τρωάδες» με έντονα αντιπολεμικά μηνύματα.

 

-Και πριν κλείσουμε και να σας ευχαριστήσω θερμά για ότι μου καταθέσατε σήμερα. Θα μπορούσατε να μας πείτε δυο λόγια για  την μεγάλη σας αγάπη στην λογοτεχνία καθώς και στο δοκίμιο;

Το μεγάλο μου πάθος είναι  πράγματι η μελέτη της λογοτεχνίας όπως σας ανέφερα και στην αρχή. Έχω αφιερώσει πολύ χρόνο της ζωής μου στη μελέτη αυτή. Έχω κάνει μεταφράσεις και ασχολούμαι επίσης με το δοκίμιο. Έχω γράψει έξι δοκιμιακά βιβλία για Έλληνες και ξένους συγγραφείς και τη σχέση τους με το μοντερνισμό όπως: 1) Κάφκα, Έλιοτ, Μπορχές, Λόρκα: 4 όψεις του μοντερνισμού, 2) Σκαρίμπας – Βουτυράς, δυο πρωτοπόροι, 3) Σαρτρ – Καμύ: Συνομιλίες με τον υπαρξισμό και το παράλογο, 4) Τζ. Τζόυς, Βιρτζίνια Γουλφ, Γ. Χειμωνάς: ψηλαφώντας τη νεωτερικότητα κ.ά.

 

-Σας ευχαριστώ θερμά για όσα μοιραστήκατε σε αυτή την συνέντευξη μαζί μου.

 Και εγώ ευχαριστώ πολύ εσάς και το Fractal.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top