Fractal

Ένα βιβλίο όσοι κι οι αναγνώστες του

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Χούλιο Κορτάσαρ «Κουτσό», εκδ. Opera, σελ. 800

 

«σκλάβοι δεμένοι σε μιαν αλυσίδα ανύπαρκτη, πώς αντέχουμε να ‘μαστε εδώ, πώς γίνεται και ξανασυναντηθήκαμε απόψε, αν δεν είναι ένα απλό παιχνίδι ψευδαισθήσεων, με κανόνες αποδεκτούς και συμφωνημένους, με την τράπουλα στα χέρια ενός αδιανόητου κρουπιέρη…»

Με «αδιανόητο κρουπιέρη» τον ίδιο τον συγγραφέα και τον ιδανικό αναγνώστη του, δηλαδή εξίσου ανοιχτό και ευφάνταστο και ριψοκίνδυνο με την ίδια αντίληψη περί παιχνιδιού που μόνο τα παιδιά διαθέτουν, το μυθιστόρημα των μυθιστορημάτων που δυναμίτισε τα ίδια του τα θεμέλια.

Ο Κορτάσαρ το ονειρευόταν από το 1958, εκδόθηκε το 1963 στα πενήντα του. Αποτελώντας από τότε και στο εξής ένα διαρκές αίνιγμα. Διαθέτοντας όλα τα γνήσια συστατικά της ζωής, μη γραμμική αφήγηση, συνειρμική σκέψη και μνήμη, ανατρέποντας κάθε αφηγηματική λογική που αποστερεί την ιστορία από τους χυμούς και τις πιθανές ή απίθανες εκδοχές της, επανακυκλοφορεί στην πλέον ιδανική μετάφραση, ο Αχιλλέας Κυριακίδης το αγάπησε και το θέλησε, και μας βρίσκει σε όλη την αναγνωστική μας λαχτάρα, το περιμέναμε κι εξαντλήθηκε. Ξέραμε περί τίνος περίπου αλλά αγνοούσαμε. Ε και τότε ακριβώς ήρθε.

Με δεδομένη την κρίση του Μπόρχες «Κανένας δεν μπορεί να αφηγηθεί την πλοκή ενός αφηγήματος του Κορτάσαρ… Αν επιχειρήσουμε να το συνοψίσουμε, θα διαπιστώσουμε πως κάτι πολύτιμο έχει χαθεί», θα κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Θα το επιχειρήσουμε. Τονίζοντας το αεί χαμένο που εντούτοις υπάρχει: η λογοτεχνία σαν ζωή, δηλαδή σαν παιχνίδι αλλά με όλη την σοβαρότητα που το παίζουν παιδιά. Κατά συνέπεια τόσο μαγευτικό, καθοριστικό, επικίνδυνο, τελεσίδικο.

Και ξεκινώντας από τον τίτλο του, για μας το «κουτσό» ήταν το γνωστό μας «πατώ», το παιδικό παιχνίδι του δρόμου που παίζαμε σε μια ζωγραφισμένη με κιμωλία σκακιέρα- σταυρόλεξο, θα υπενθυμίσουμε ότι και εδώ ένας, ο Οράσιο Ολιβέιρα, συνάντησε μια, την ερωμένη του Μάγα. Ο Οράσιο είναι διανοούμενος κι η Μάγα είναι ό,τι δεν είναι. Η Μάγα έχει έναν γιο, τον Ροκεμαδούρο κι ο Οράσιο έχει φίλους, ανάμεσά τους τον Τράβελερ και την Ταλίτα, ανήκουν στη Λέσχη του Φιδιού και προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο.

Ως βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη και αποτελείται από 155 κεφάλαια. Στο πρώτο «Από την εκεί μεριά» ο Οράσιο συναντά τη Μάγα στο Παρίσι κι η τύχη τους φέρνει ξανά και ξανά τον ένα στο δρόμο του άλλου. Στο δεύτερο, «Από την εδώ μεριά» μας μεταφέρει στο Μπουένος Άιρες, η Μάγα έχει εξαφανιστεί και ο Ροκεμαδούρ έχει πεθάνει. Ο Οράσιο την ψάχνει παντού και την βλέπει στα πάντα: στην Ταλίτα και στον περίβολο μιας κλινικής να παίζει κουτσό. Το πώς τελειώνει η πρώτη αναγνωστική εκδοχή δεν έχει και τόση μεγάλη σημασία εφόσον ο συγγραφέας κατορθώνει το ακατόρθωτο, το κάθε κεφάλαιο με έναν ιδιαίτερο τρόπο να εμπεριέχει το όλον.

Στο τρίτο μέρος με τον ειρωνικό υπότιτλο «Παραβλέψιμα κεφάλαια» ο Κορτάσαρ γενναιόδωρα παραθέτει την λύση του. Σε κάθε αίνιγμα, σε κάθε δίλημμα, στο υποθετικό λαβύρινθο μιας ζωής ζώσας που είναι αυτοβιογραφία και φαντασία, πραγματικότητα και επινόηση, μοίρα κι ελεύθερη επιλογή, που είναι η ιστορία και η ερμηνεία του κόσμου. Τα «Παραβλέψιμα κεφάλαια» είναι 102, καλύπτουν 250 σελίδες και ο προτεινόμενος τρόπος με αρχικό το κεφάλαιο 73 και σειρά προκαθορισμένη από τον συγγραφέα, κάνουν το ίδιο βιβλίο ένα άλλο βιβλίο.

Στο σύνολό του είναι το χρονικό ενός έρωτα κι ο μηχανισμός της μαγείας του, είναι η ιστορία μιας παρέας αλλά και του Οράσιο στον κόσμο. Είναι ο κόσμος δηλαδή η ζωή και η κάθε πιθανή ερμηνεία της. Με κάθε γλώσσα: κανονικά, γλίγλικα, με την γλώσσα των τολμηρών και των ερωτευμένων.

Το τρίτο μέρος που περιέχει αποσπάσματα από «Το ηφαίστειο» του Λόουρι, τον Γκομπρόβιτς, από ποιήματα του Φερλινγκέτι και Οτάβιο Πας, αλλά και αποσπάσματα από ρεπορτάζ και από εφημερίδες λειτουργεί ως σχόλια της αφήγησης, κάπως σαν γέφυρες του προσωπικού με το οικουμενικό, της ιστορίας του ενός με την Ιστορία των άλλων.

 

Julio Cortázar

 

Η αφηγηματική γλώσσα είναι όλες οι αφηγηματικές γλώσσες. Ένα συνειρμικό ποτάμι που συνδέει τόπο, χρόνο, πραγματικότητα, φαντασία, λογική, συναίσθημα, ύπαρξη, ποίηση και λογοτεχνία, δηλαδή τα πάντα. Κατακερματισμένο ως δομή σαν ζωή, δίνοντας την ευκαιρία στον ενεργό αναγνώστη να πιάσει το νήμα της αφήγησης απ’ όπου θελήσει. Ας μη ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η ιστορία μιας ζωής έχει πολλούς αναγνωστικούς τρόπους.

Σαν αποτέλεσμα, ένα ανατρεπτικό μυθιστόρημα που δυναμιτίζει λογοτεχνικά ό,τι κι αν ξέραμε. Ακυρώνοντας όλα εκείνα που πιστέψαμε πως εφηύραμε. Ο Κορτάσαρ είχε προηγηθεί και τα είχε επινοήσει.

Ένα μυθιστόρημα ερωτικό, υπαρξιακό, φιλοσοφικό, ονειρικό, μαγικό και μαγεμένο, αστείο και συνάμα δραματικό, παιγνιώδες μαζί και μοιραίο. Με την δυνατότητα της επιλογής σε κάθε βιβλίο- κεφάλαιο.

Ο μεταφραστής του, Αχιλλέας Κυριακίδης έχει κάνει έναν άθλο και γενναιόδωρα το αφιερώνει στον πρώτο μεταφραστή του Κουτσού, τον Κώστα Κουντούρη και στην μνήμη της Έφης Καλλιφατίδη.

Μοναδική δική μας παραίνεση, μη το φοβηθείτε, όπως και τη ζωή, διαβάστε το, ζήστε το!

Το «Κουτσό» είναι ένα μυθιστόρημα όπου όπως όλα τα μυθιστορήματα πραγματεύεται τον έρωτα, την συντροφικότητα, τη μοναξιά, την απώλεια, την προδοσία και την αγάπη στην πορεία κάποιων ανθρώπων, τη ζωή και τις πιθανές ερμηνείες της. Το «Κουτσό» είναι η έμπρακτη διαλεκτική συγγραφέα- αναγνώστη.

 

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top