«Κουστούμια χαράς»

Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη // *

Πόσο κοστίζει η αγάπη; Που μπορεί να φτάσει το όνειρο, η σκέψη, η ψυχή. Και αν όλα είναι μέσα μας κι αν η ζωή ανταμείβει μόνο τους τολμηρούς;  Ναι, όλες οι ιστορίες και τα παραμύθια το γράφουν. Όποιος τολμά νικά ακόμα και το θάνατο. Μικρά βήματα στην αρχή, μικρές οι νίκες αλλά όσο μεγαλώνουμε , αντρειεύει η ψυχή, η μπόρεση, το πάθος. Η φτώχεια γεννά «κουστούμια χαράς», η αγάπη σε όλες τις φάσεις της ζωής μεγαλουργεί, ο μύθος μπλέκει το ακατόρθωτο με την ψυχή και το  όνειρο γεννιέται εκεί στην άκρη του ουρανού,  όταν συναντιούνται όλα τα χρώματα, οι σκέψεις και η ομορφιά του να ζεις έστω και για μια στιγμή, για μια πτήση χωρίς φτερά…

Ο Αρλεκίνος, Ζωρζ  Σαρή, ( εικ. Νικόλας Ανδρικόπουλος), εκδ. Πατάκη

Είναι η  τελευταία Κυριακή της Αποκριάς κι όλοι χαρούμενοι τραγουδούν, χορεύουν και χαίρονται το καρναβάλι. Ή  σχεδόν όλοι. Ένα μικρό αγόρι κοιτάει το ξέφρενο πανηγύρι από το παράθυρο του σπιτιού του κι είναι πολύ λυπημένο. Ο πατέρας του  έχει πεθάνει, η μητέρα του ξενοδουλεύει για τον μεγαλώσει κι εκείνο δεν έχει τι να φορέσει για να κατέβει με τους φίλους του στη μεγάλη πλατεία. Κι όπως παρακολουθεί από ψηλά, ξεχωρίζει ανάμεσα σ’ όλους εκείνους τους μασκαράδες η φιγούρα μιας μικρής μπαλαρίνας…

Η μητέρα του μην μπορώντας να τον βλέπει τόσο λυπημένο τον παίρνει  από το χέρι και τον οδηγεί στην παλιά σοφίτα. Εκεί ανάμεσα στα άχρηστα αντικείμενα, στη σκόνη και τις αράχνες ανακαλύπτει κρυμμένα μικρά πολύχρωμα κουρελάκια. Είναι αυτά που με περισσή αγάπη η κυρία Φαντασία, η μητέρα του, θα τα μεταμορφώσει σε μια πανέμορφη αποκριάτικη στολή. Την μία και  μοναδική στολή  που θα κερδίσει τις εντυπώσεις, πολλούς φίλους, και την καρδιά του μικρού κοριτσιού. Μα πάνω απ όλα  μια καλύτερη ζωή σ’ όλη την οικογένεια του μικρού μασκαρά, του μικρού Αρλεκίνου!

Ένα βιβλίο, στάση ζωής… Όλα τα συναισθήματα πλεγμένα σαν το γαϊτανάκι των αποκριών. Λύπη, απόγνωση, απογοήτευση, υπομονή, καρτερικότητα, αγάπη, εμπιστοσύνη. Θάρρος και δύναμη, ντροπή και μοναξιά αλλά και μπόλικη χαρά και ικανοποίηση όταν τα μαγικά χέρια της Φαντασίας μεταμορφώνουν τα πάντα. Ύμνος στην μητρική αγάπη, στη μάννα, που ακούραστη πάντα, βρίσκει τρόπο να προσφέρει αγόγγυστα οτιδήποτε θα φέρει το χαμόγελο. Μια πολύ σπουδαία συγγραφέας, η Ζωρζ Σαρή, κατάφερε να μαγέψει με την ιστορία της μικρούς και μεγάλους και με την βοήθεια του μοναδικού  εικονογράφου Νικόλα Ανδρικόπουλου, τούτη η μορφή του Αρλεκίνου να χαραχτεί για πάντα στο μυαλό όλων… Ίσως η πιο χαρακτηριστική εικόνα της Απόκριας που χρόνια συντροφεύει όλες τις μέρες της χαράς και του κεφιού και που θα συνεχίσει για πολλά ακόμα.

Ψάχνοντας λίγο την ιστορία συναντάμε τον Αρλεκίνο σαν ένα πρόσωπο της  κωμωδίας που υπηρετεί συνήθως τον Πανταλόνε, τον Ντοτόρε, αλλά και τον Καπιτάνο, ενώ κατά την εξέλιξη της Κομέντια ντελ άρτε είναι από τους βασικότερους χαρακτήρες. Έχει προγόνους του τους δούλους του Αριστοφάνη (Ξανθιά στους Βατράχους), του Πλαύτου, του Τερέντιου, τους βυζαντινούς μίμους, αλλά και τους ακροβάτες και τους θαυματοποιούς του Μεσαίωνα. Το γυναικείο ανάλογο του Αρλεκίνου, και αρκετές φορές συμπρωταγωνίστριά του επί σκηνής, είναι η Κολομπίνα.

Πρόσωπο και στη συνέχεια της κωμωδίας του 18ου αι. Ήταν ο βασικός πρωταγωνιστής σε πολυάριθμες γαλλικές και ιταλικές κωμωδίες, σε μπαλέτα και παντομίμες. Το όνομά του προέρχεται πιθανότατα από το Αliclninο, που αναφέρει ο Δάντης στη “Θεία Κωμωδία”, και το οποίο ήταν όνομα διαβόλου και γι αυτό και τον λένε “μικρό διάβολο”. Κατά την παράδοση, ο Αρλεκίνος ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Ενσάρκωνε τον τύπο του πάντα πεινασμένου και ανόητου υπηρέτη, με το πολύχρωμο από τα πολλά μπαλώματα κοστούμι.

Για παιδιά από 4 χρόνων…

Οι Στυμφαλίδες  Όρνιθες, Μαρία Αγγελίδου, εικ: Ίρις Σαμαρτζή, εκδ. Μεταίχμιο

Εκείνα τα χρόνια τα πολύ παλιά από την αρχή σχεδόν του κόσμου υπήρχαν λογιώ λογιώ πουλιά κι άλλα πετούμενα που ήταν μυριάδες. Κι  όλα τα ζώα ακόμα κι οι θεοί τα  λάτρευαν κι ήθελαν κι είχαν φτερά να τριγυρνούν στις ερημιές και τα πέρατα του κόσμου. Εκείνον ακόμα τον καιρό τα νερά έπαιζαν το πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή ανθρώπων, ζώων και όλων των έμψυχων πραγμάτων. Τα νερά, σαν ζωντανοί οργανισμοί,  που λέγανε παραμύθια… Η αλμύρα έλεγε ιστορίες θαυμαστές. Τα ποτάμια τις πιο τραγουδιστές και οι λίμνες τις πιο παλιές. Τα πουλιά ήθελαν τόσο πολύ να «γεύονται» όλες αυτές τις ιστορίες που ακόμα κι αυτά που δεν πατούσαν στη γη, άκουγαν τα ποιήματα της βροχής στα σύννεφα. Κι εκείνες των λασπόνερων ήταν οι πιο φωτιστικές οι… μαύρες. Εκεί σύχναζαν και τις άκουγαν τα πιο τρομακτικά πουλιά. Τέτοια ήταν κι οι Όρνιθες οι Στυμφαλίδες που ζούσαν σε εκείνη τη λίμνη που ζωή δεν υπήρχε πια, δεν άφησαν. Άρχισαν τότε να κυνηγούν τους ανθρώπους για να χορτάσουν τη μανία και την πείνα τους. Αφορμή έψαχνε ο Ευρυσθέας και αναθέτει έναν ακόμα άθλο στον Ηρακλή, πιστεύοντας πως ίσως, επιτέλους, να γλίτωνε οριστικά και από αυτόν. Όμως ο Ηρακλής βρήκε τρόπο να απαλλαγεί μια για πάντα ο τόπος από τα άγρια όρνια και η λίμνη να συνεχίσει να λέει τις ιστορίες της, εκείνες τις παλιές με άλλη ομορφιά πια και άλλη …ψυχή.

Γνωστός , πασίγνωστος ο πέμπτος άθλος του Ηρακλή. Όμως τούτη η γραφή  της Μαρίας Αγγελίδου για μια ακόμα φορά μας αφήνει άφωνους. Μια καινούργια ιστορία, ένα μυθολογικό παραμύθι που όμοιό του δεν έχει γραφτεί ποτέ πριν. Κι όλο αυτό γιατί έδωσε μια  άλλη διάσταση στο μύθο και στο νερό, στα ποτάμια, τις λίμνες και… τα πουλιά. Μια ποιητική και διαφορετική προσέγγιση γεμάτη απίστευτες εικόνες και φαντασία που είναι  σαν να διαβάζεις και τούτον τον άθλο πρώτη φορά. Κι είναι τυχερά τα παιδιά που θα έρθουν σε επαφή με τη μυθολογία μέσα από τέτοια κείμενα γιατί θα μάθουν πολλά και διαφορετικά πράγματα, και θα νοιώσουν συναισθήματα πρωτόγνωρα για το νερό που κυλάει, για τις ιστορίες που λέγονται για την ίδια τη ζωή. Γεμάτη εικόνες, λόγια και λέξεις τούτη η νέα και ζωντανή ιστορία, που ανακατεύει  καλά  τα αδύνατα και παρά τις έντονες  καταστάσεις, στο τέλος αγαλλιάζει και ημερεύει η ψυχή όπως παρηγορεί πάντα ένα καλό παραμύθι. Απίστευτο λεξιλόγιο, πλοκή και διάσταση ή σύλληψη μιας διαφορετικής εκδοχής του μύθου. Μαθαίνει, αναζητά, νοιώθει και φαντάζεται το μυαλό και η ψυχή. Μια ιστορία που επίσης μοναδικά εικονογραφεί όπως και όλες τις προηγούμενες της Μαρίας Αγγελίδου, η Ίρις Σαμαρτζή. Απλά και ζωντανά, έντονα και πολύ ξεχωριστά σκίτσα, πλέον αναγνωρίσιμα ως προς το ύφος και τη σφραγίδα μιας πολύ σπουδαίας εικονογράφου που ξέρει να σέβεται το κείμενο και να του δίνει μια άλλη διάσταση μέσα από τα πινέλα της, ανεβάζοντας τον πήχη  της ιστορίας ακόμα πιο ψηλά.

Ένας μύθος που μπορείς να «παίξεις» μαζί του για να ανασυντάξεις τις γνώσεις σου μες από το υλικό που επιμελήθηκε η Μαρία Γονιδάκη, στο τέλος του βιβλίου.

Το μυρμήγκι και η πεταλούδα, Λουδοβίκος των Ανωγείων, εικ: Νίκος Γιαννόπουλος, εκδ. Σαββάλας

«Όταν το μυρμήγκι συνάντησε την πεταλούδα με τα ολομέταξα φτερά, η ζωή του άλλαξε για πάντα. Από την επόμενη στιγμή άρχισε να ονειρεύεται ουρανό»

Πως ακουμπά κανείς το όνειρο; Πόσο ψηλά μπορεί να σε φτάσει η αγάπη; Πόσο κουράγιο, δύναμη, και τόλμη θέλει ένα μικρό, ασήμαντο μα εργατικό μυρμήγκι να φτάσει ίσαμε  εκεί που δεν μπορεί; Κι αυτή η σκέψη που τριγυρίζει το μυαλό, εκείνο το σαράκι που τρώει την ψυχή σαν φυτρώσει ο σπόρος της αγάπης πότε ημερεύει, πότε χαίρεται, πότε σταματά να συλλογάται;  Ένα μυρμήγκι και μια πεταλούδα. Η ζωή κι ο θάνατος μπλεγμένα σαν σε όνειρο. Το πέταγμα του ενός ζωή, αλλαγή, μεταμόρφωση, κορύφωση. Το αντάμωμά του με τον άλλο, θέλημα απίθανο, ανύψωση και  μπόρεση που μόνο η ψυχή μπορεί να καταφέρει. Ο Λουδοβίκος των Ανωγείων γνωστός τραγουδοποιός σε ιστορίες αγάπης και παρηγοριάς μέσα από τα μοιρολόγια του, γραφεί τούτη τη φορά ένα παραμύθι για παιδιά εξυμνώντας το όνειρο, την τόλμη, την ίδια τη ζωή. Την αξία που έχει η διαδρομή της σαν ακλουθεί βήματα αργά, σταθερά και σίγουρα κι έρθει μια στιγμή που όλα θα αλλάξουν. Μια στιγμή που συναντάς το ταίρι σου ίσως, την ψυχή σου, τη δύναμη που δεν ήξερες πως είχες μέσα σου και θες να κατακτήσεις και να καταφέρεις τα πάντα. Που η σκέψη μεγαλουργεί και ξεπερνά κάθε όριο που έχεις βάλει στη ζωή σου και θες να φτάσεις άπιαστο, το ακατόρθωτο, το πιο απίθανο.

Μια πτήση χωρίς φτερά. Με το μυαλό, το σώμα, τη δύναμη της αγάπης. Που λες αξίζει μια τόση δα στιγμή στη ζωή που θα σημαίνει για σένα τα πάντα. Θα σημαίνει πως γεύτηκες, είδες, ένοιωσες τα πιο θαυμαστά του κόσμου, τα πιο θαρραλέα, τα πιο δύσκολα. Σκέψεις και συναισθήματα που γεννά ο έρωτας, η αγάπη και η επιθυμία προς το άγνωστο, το μη λογικό, το άπιαστο. Πόσο αξίζει μια ζωή χωρίς εξάρσεις, δοκιμές και ας είναι μοιραίες, λάθη και  όνειρα; Τι μένει στο τέλος, τι  αναζητάς, τι γεύτηκες  αν δεν  βγάλουν φτερά τα όνειρα να σε απογειώσουν κι εσένα;

Αλληγορικό, ποιητικό και υπέροχο τούτο το παραμύθι. Γεμάτο ελπίδα και ζωή και ας θέλει τα τολμήματα του, τα μεγάλα του βήματα να είναι μοιραία. Σκέψεις, προβληματισμοί και γενναίες  πράξεις. Ουσία και δύναμη για μια ζωή που λες… άξιζε το πέρασμα της!

Μια ιστορία για παιδιά και όχι μόνο που εικονογραφεί ο Νίκος Γιαννόπουλος με έντονο χρωματισμό, ονειρικό και απόλυτα ταιριαστό.

Μια ιστορία που απολαμβάνουν τα παιδιά και με την φωνή και με τη μουσική του Λουδοβίκου κι αν τα ρωτήσεις τι τους μένει από τούτη την υπέροχη αφήγηση θα σου πουν:

«…Μιλεί για το Θεό, για την ψυχή, για την αγάπη. Μας λέει πως γεννιούνται οι πεταλούδες. Μας μαθαίνει πώς να βγάζουνε φτερά οι σκέψεις μας, μας κάνει να ονειρευόμαστε.

Κι όπως είπε ο πιο μικρός στην τάξη μας… μας μαθαίνει να σκαρφαλώνουμε πολύ ψηλά, να ακουμπάμε τον ουρανό.

Ρώτησα τότε τα παιδιά πως ακουμπά κανείς τον ουρανό;

Κι απάντηση όπως πάντα αφοπλιστική… Με την σκάλα της σκέψης, κυρία, και με πολλές καρδιές τη μια πάνω στην άλλη!..»

* Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός (http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr)