Κώστας Δουζίνας: Η ευρωπαϊκή Άνοιξη θα ξεκινήσει από την Ελλάδα

Συνέντευξη στην Ιωάννα Δρόσου και τον Αδάμο Ζαχαριάδη //

Πηγή: Η εποχή

Συζητάμε με τον Κώστα Δουζίνα για την κυβέρνηση της Αριστεράς και τους δρόμους που αυτή ανοίγει. Σύμφωνα με τον Κ. Δουζίνα «Στις 26 Ιανουαρίου αρχίζει η ελληνική Άνοιξη και έχει μεγάλη σημασία για την Ευρώπη, αφού η κυβέρνηση της Αριστεράς θα βοηθήσει να ανθίσουν κι εκεί τα πρώτα λουλούδια της Ευρωπαϊκής Άνοιξης που έρχεται». Πέρα, όμως, από την αισιοδοξία που φέρνει μια τέτοια εξέλιξη, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να διαφυλάξει το κόμμα, όπως και να αποφύγει να θεωρήσει οποιαδήποτε νίκη ως εκπλήρωση των σκοπών της κυβέρνησης της Αριστεράς.

Η 26η Ιανουαρίου πιθανά θα ξημερώσει με την κυβέρνηση της Αριστεράς. Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που πρέπει να κρατήσει η Αριστερά;

Βασικές αξίες και κατεύθυνση της κυβέρνησης της αριστεράς πρέπει να είναι η ισότητα και η δημοκρατία. Ας μην ξεχνάμε ότι το μεγάλο πλεονέκτημα της Αριστεράς ήταν και παραμένει ακριβώς ο αξιακός της ορίζοντας. Συνδυαζόμενες αυτές οι δύο αξίες οδηγούν στην κοινωνική δικαιοσύνη. Βέβαια, απόλυτη προτεραιότητα έχουν η άμεση αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, η παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας και η διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Εάν, όμως, η αριστερά έβλεπε τα μεγάλα αυτά τρέχοντα προβλήματα ως τερματικό σταθμό, που όταν επιτευχθούν μπαίνουμε σε μία λογική διακυβέρνησης, τότε θα έχανε τη δυναμική που έχει και την ελπίδα που έδωσε στον ελληνικό λαό. Βλέπετε, η αριστερά, κερδίζοντας τις εκλογές, δεν θα έχει αποκτήσει ηγεμονία στον ελληνικό λαό. Θα έχει λάβει μονάχα την εκλογική πλειοψηφία. Γι’ αυτό οφείλει, έχοντας πάντα τις αξίες της ισότητας και της δημοκρατίας ως κεντρική κατεύθυνση, να εμβαθύνει αυτές τις αξίες σε κάθε νέο βήμα ριζοσπαστικοποίησης και να τις περνά από την κεντρική πολιτική σκηνή στην κοινωνία.

Η αριστερά, δηλαδή, έχει να δώσει μια αέναη μάχη, ανανεώνοντας συνεχώς τους στόχους της, προκειμένου να ανατρέψει τον κόσμο, όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα…

Ο ορίζοντας της κυβέρνησης της αριστεράς είναι η δημοκρατία και ο σοσιαλισμός και κάθε της βήμα θα πρέπει να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Ξέρετε, ο ορίζοντας έχει το ενδιαφέρον χαρακτηριστικό ότι όσο τον πλησιάζεις απομακρύνεται, αλλάζοντας τους άμεσους στόχους σου αλλά κι εσένα τον ίδιο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως πολιτικό υποκείμενο, είτε ως κυβέρνηση είτε ως κόμμα, πλησιάζοντας κάθε φορά τον ορίζοντα θα επαναπροσδιορίζει τους στόχους του και όσο οι αξίες του θα παραμένουν σταθερές, τότε το κάθε βήμα θα προχωρά προς τη σωστή κατεύθυνση. Εάν θεωρούσαμε ότι η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης είναι το τέλος των στόχων της κυβέρνησης, τότε δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια κυβέρνηση της αριστεράς. Αν, όμως, πετύχεις τον πρώτο στόχο, αμέσως προχωράς στον επόμενο, με μέτρα που αντιμετωπίζουν τις αιτίες που δημιούργησαν την ανθρωπιστική κρίση, αλλάζοντας το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα του ύστερου καπιταλισμού που οδήγησε σε αυτά τα προβλήματα. Επομένως, κανένα αίτημα που απαντά στην προηγούμενη καταστροφή του δεν μπορεί να είναι ποτέ ο τερματικός σταθμός. Και αυτό για μένα είναι η ηγεμονική πολιτική. Μπαίνουμε σε μια μεγάλη πορεία, στην οποία ποτέ δεν θα πούμε φτάσαμε, το πετύχαμε, εδώ είμαστε.

Ελπίδα στην υπόλοιπη Ευρώπη

Οι ευρωπαίοι πολίτες πώς αντιδρούν στο ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης της αριστεράς;

Όταν ξεκίνησα να γράφω άρθρα στην Γκάρντιαν το 2012 έλεγα ότι η ευρωπαϊκή άνοιξη θα ξεκινήσει από την Ελλάδα. Θυμάμαι τότε ότι τα ηλεκτρονικά σχόλια ήταν καταιγιστικά αρνητικά. Αυτό έχει ανατραπεί σε επίπεδο καθημερινής ζωής. Ο άγγλος ή ο γερμανός πολίτης αντιμετωπίζει την πιθανότητα κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ με μεγάλο ενδιαφέρον και περιέργεια, αλλά θετικά. Ένας λόγος είναι ότι η λιτότητα χτυπά τους πολίτες της Γερμανίας, της Αγγλίας ή της Γαλλίας εξίσου. Για παράδειγμα, στην Αγγλία έχουμε ένα σύστημα εργασιακών συμβάσεων με μηδέν ώρες εξασφαλισμένης εργασίας, σύμφωνα με τις οποίες ο εργαζόμενος καλείται να δουλέψει όποτε και αν είναι αναγκαίος. Η λιτότητα, δηλαδή, είναι καθολικευμένη. Το ενδεχόμενο μιας ελληνικής κυβέρνησης της αριστεράς να σηκώσει το ανάστημά της και να αντισταθεί, ανατρέποντας αυτή τη λογική, δίνει ελπίδα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Πιστεύω, λοιπόν, ότι στις 26 Ιανουαρίου διαψεύδεται η άποψη περί μόνιμης και αναπόδραστης πολιτικής και θεωρητικής ήττας της αριστεράς. Με αυτή την έννοια, ολοκληρώνεται ένας ιστορικός κύκλος που ξεκίνησε το 1989, με τον Μπους να ανακοινώνει μια νέα τάξη πραγμάτων, στέλνοντας ένα μήνυμα σε όλους τους ευρωπαίους ότι εάν ένας λαός και ένα πολιτικό υποκείμενο αντισταθεί μπορεί και να κερδίσει. Τολμώ να πω ότι τώρα ξεκινά η ευρωπαϊκή άνοιξη.

Πώς νομίζεις ότι θα διαχειριστεί η ευρωπαϊκή ελίτ τη νέα αυτή κατάσταση;

Η ευρωπαϊκή ελίτ έχει αρχίσει ήδη να αλλάζει στάση. Προφανώς θα είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος, όμως, βλέπω μια μεγάλη μεταστροφή από προηγούμενες θέσεις τους. Για παράδειγμα, το Εργατικό Κόμμα της Αγγλίας και το SPD στη Γερμανία έχουν στελέχη στα αριστερά της ηγεσίας τους που θα χρησιμοποιήσουν τις εξελίξεις στην Ελλάδα για να ξαναβάλουν θέματα εναντίον της πολιτικής της λιτότητας. Η ιστορική σημασία της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ θα δώσει τη δυνατότητα στους αριστερούς πολιτικούς να δώσουν τη μάχη στα δικά τους κόμματα ή κυβερνήσεις. Ειδικά στην Αγγλία, μεγάλος μέρος του Εργατικόύ Κόμματος έχει ήδη αρχίσει να δηλώνει ότι πρέπει να καλωσοριστεί η κυβέρνηση της αριστεράς προκειμένου να ανατραπούν οι συσχετισμοί στο κόμμα, στην κυβέρνηση και, εν τέλει, στην Ευρώπη.

Η ελληνική Άνοιξη της Ευρώπης

Η εμπειρία της αραβικής άνοιξης δεν μας βοηθά να προβλέψουμε την εξέλιξη της ευρωπαϊκής άνοιξης, καθώς σταμάτησε σε επίπεδο ανατροπής της κυβέρνησης. Είμαστε σε αχαρτογράφητα νερά…

Κάθε στιγμή, από εδώ και πέρα, η κυβέρνηση της αριστεράς θα πειραματίζεται, καθώς δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία. Γι’ αυτό είπα και στην αρχή ότι πρέπει να κρατήσει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τον αξιακό του ορίζοντα. Σε αντίθεση με την αραβική άνοιξη, δηλαδή ο ελληνικός λαός είχε την τύχη να υπάρχει ο ΣΥΡΙΖΑ και να μπορέσει να υιοθετήσει ένα πολιτικό υποκείμενο, κάτι που δεν υπήρχε στην Αίγυπτο ή την Τυνησία. Πέρασαν έτσι οι τεράστιες αντιστάσεις από τις πλατείες στη Βουλή. Αν ο λαός δεν είχε υιοθετήσει τον ΣΥΡΙΖΑ, μια τρομακτική εναλλακτική λύση θα ήταν η ακραία δεξιά, όπως βλέπουμε στη Γαλλία ή στην Αγγλία. Στις 26, λοιπόν, αρχίζει η ελληνική Άνοιξη και έχει μεγάλη σημασία για την Ευρώπη, αφού η κυβέρνηση της Αριστεράς θα βοηθήσει να ανθίσουν κι εκεί τα πρώτα λουλούδια της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Όπως λέει, λοιπόν, και ένα ακόμα σύνθημα «το νέο ξεκινά»…

Ακριβώς. Αν έχουμε το δεύτερο τέλος του Ψυχρού Πολέμου σε σχέση με τον κύκλο που άρχισε το ’49 και το τέλος της νέας τάξης, της ιστορικής περιόδου που ξεκίνησε το ’89, έχουμε επίσης το ξεκίνημα της ολοκλήρωσης ενός τρίτου κύκλου που άρχισε το Μάη ’68 . Ο Μάης συμβόλισε την πολιτισμική και ηθική επανάσταση των νέων και τα κινήματα κατά των διακρίσεων και του πολέμου του Βιετνάμ. Τα κινήματα εκείνης της εποχής αφορούσαν τις διακρίσεις, το φύλο, τη φυλή, τη σεξουαλικότητα, τη μετανάστευση, το περιβάλλον κ.λπ. Στην Ελλάδα, σε ένα βαθμό ξεκίνησαν αυτά τα νέα ταυτοτικά κινήματα με τη γενιά του Πολυτεχνείου. Αλλά γρήγορα περιθωριοποιήθηκαν και οι αξίες τους ματαιώθηκαν στην Ελλάδα. Πολλοί από τη γενιά του Μάη ή του ελληνικού ‘73 ενσωματώθηκαν και πήραν την εξουσία στα κόμματα, τις επιχειρήσεις, τα ΜΜΕ. Δεν έκαναν τον κόσμο πιο δίκαιο και σήμερα πολλοί «ανανήψαντες» γεμίζουν τα Ποτάμια. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, η επιφανειακή ανοχή διαφορετικών απόψεων, η απόρριψη προφανών διακρίσεων χωρίς διακινδύνευση της ισορροπίας δυνάμεων αποτελούν ηθικό φιασίδωμα και συμπλήρωμα του πετυχημένου καπιταλιστή. Αυτή η παραμορφωμένη countercultural εξέγερση βρήκε την καταστροφική της επιβεβαίωση στους «ανθρωπιστικούς» πολέμους. Με αυτή την έννοια, ο κύκλος του ’68 έμεινε ατελής. Τα κοινωνικά κινήματα που αναδείχθηκαν τα τελευταία χρόνια δεν περιχαρακώθηκαν, αλλά έθεσαν θέμα πολιτικής εξουσίας. Έχουμε λοιπόν με τις εκλογές το τέλος της μετεμφυλιακής περιόδου και αυτής που άρχισε το 1989. Ταυτόχρονα η επανεκκίνηση και ολοκλήρωση της περιόδου του Μάη θα βάλει στο αξιακό μας ορίζοντα το φύλο, την οικολογία, την φυλή, τη σεξουαλικότητα, τη διαφορετικότητα. Εκείνα που μας κάνουν μοναδικότητες σε συλλογικότητα ανοίγοντας ένα ουράνιο τόξο στον ορίζοντα της ισότητας και της δημοκρατίας. Έρχεται η ελληνική Άνοιξη της Ευρώπης.

Από τη λογική της αντίστασης, στη λογική συνεργασίας

Κυρίαρχο σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πάντα «Ο ΣΥΡΙΖΑ δυνατός, μέσα και έξω από τη Βουλή». Πώς θα περιφρουρήσεις τη σύνδεση του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία και τα κινήματα;

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ιστορικές και πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν τον ΣΥΡΙΖΑ από κόμμα του 3% σε κόμμα της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Αναγκαστικά πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο καταλύτης που οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ στο σήμερα ήταν οι μεγάλες αντιστάσεις του λαού τα τελευταία χρόνια. Και είναι η εμπειρία αυτών των αντιστάσεων που μας δίνει πολλά μαθήματα για το πώς πρέπει να πορευτούμε στο μέλλον. Οι αυθόρμητες αντιστάσεις που αναπτύχθηκαν έδωσε στο λαό τη δυνατότητα να παίρνει κομμάτια της καθημερινής του ζωής στα χέρια του, επαναπροσδιορίζοντας έτσι την πολιτική και εκδημοκρατίζοντας τη δημοκρατία. Η αριστερή διακυβέρνηση, λοιπόν, οφείλει να εμπιστευτεί τα κοινωνικά κινήματα και τις κοινωνικές πρωτοβουλίες, και να ασκήσει κοινωνικές πολιτικές που θα παραδίδουν στο λαό κομμάτια που παραδοσιακά εξυπηρετούνταν από το κράτος.

Θα μπορούσες να μας δώσεις ένα παράδειγμα;

Ενδεικτικά, η κυβέρνηση θα πρέπει να εφαρμόσει την κοινωνική οικονομία. Να βοηθά, για παράδειγμα, επιχειρήσεις που κλείνουν, ώστε να τις παίρνουν οι εργαζόμενοι στα χέρια τους, εισάγοντας έτσι στην οικονομική ζωή διαφορετικούς τρόπους κοινωνικής συμμετοχής. Το νέο σύνθημα, λοιπόν, που θα εκπροσωπεί τον ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να είναι «Βουλή και Δρόμος. Ψήφος και κοινωνικά κινήματα». Η κυβέρνηση της αριστεράς θα πρέπει να συνεργαστεί με τον κόσμο, ο οποίος μέσα από τις διάφορες μορφές αντίστασης, απέκτησε μια μεγάλη τεχνογνωσία. Θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα να περάσουν οι κινηματικές πρακτικές από τη λογική της αντίστασης εναντίον του κράτους σε μία λογική συνεργασίας. Και εκεί θα μπορούμε να δούμε τη σύγχρονη έννοιας της κλασικής μαρξιστικής άποψης περί απονέκρωσης τους κράτους. Φυσικά, το κράτος δεν πρόκειται να απονεκρωθεί, με την έννοια που τη λέει ο Μαρξ. Αυτό, όμως, που μπορεί να γίνει είναι ότι διάφορα κομμάτια της κρατικής λειτουργίας, κυρίως στο χώρο των κοινωνικών υπηρεσιών, στην αυτοδιοικηση στην κοινωνική οικονομία θα περάσουν στη λαϊκή πρωτοβουλία.

Το κόμμα ανεξάρτητο από το κράτος

Ένα ακόμα άγνωστο πεδίο είναι ποια θα είναι η σχέση της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ με το κόμμα. Ποιος θα πρέπει να είναι ο νέος ρόλος του κόμματος;

Αυτό είναι ένα μεγάλο θεωρητικό θέμα, δεδομένου ότι δεν είχαμε ποτέ μια κυβέρνηση της αριστεράς στην Ελλάδα ή την Ευρώπη. Ως μια πρώτη παρατήρηση πρέπει να σημειώσουμε ότι είναι απαραίτητο το κόμμα να διατηρήσει την αυτονομία του από το κράτος. Θα ήταν εξαιρετικά προβληματικό αν τα κομματικά στελέχη γίνουν κρατικοί λειτουργοί, απονεκρώνοντας έτσι τον κομματικό κορμό. Φυσικά, το κόμμα πρέπει να παραμείνει ανεξάρτητο από το κράτος, προχωρώντας ταυτόχρονα στο μετασχηματισμό του σε ένα νέου τύπου κόμμα, ανοιχτό στις εσωτερικές του διαδικασίες και σε μία συνεχή αλληλοεπίδραση με τα κοινωνικά κινήματα.
Εφόσον θέλουμε το κόμμα να γίνει ένας συλλογικός διανοούμενος που βοηθά την κυβέρνηση της αριστεράς και ταυτόχρονα την ελέγχει, η αυτονομία του και η εσωτερική του οργάνωση, η συνεχής διαβούλευση του κόμματος και ως κόμμα και με τα κοινωνικά κινήματα είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της κυβέρνησης. Επομένως, θα μπούμε σε μια μεγάλη διαδικασία από τις 26 Ιανουαρίου, μέσα από την οποία, παράλληλα με την κυβέρνηση της αριστεράς, θα αρχίσει να ξαναφτιάχνεται η λογική ενός αριστερού κόμματος που θα φεύγει από τις παραδοσιακές απόψεις κρατώντας απολύτως την πίστη και την αφοσίωση στις αρχές του. Ταυτόχρονα μέσα από ένα άνοιγμα στην κοινωνία θα μπορεί να γίνεται και ένας πόλος, ο οποίος αισθάνεται τις κοινωνικές ευαισθησίες, μαθαίνει από τη λαϊκή σοφία και μέσα από τη δική του ανεξάρτητη και αυτόνομη πολιτική θα τις εκφράζει. Είναι πιθανό, έτσι, να έρθει ορισμένες φορές σε αντίθεση με τις εφαρμοζόμενες κυβερνητικές πολιτικές, αφού δεν θα λειτουργεί ως πόλος εξουσίας, αλλά ως πόλος δημιουργίας ηγεμονίας και ελέγχου της εξουσίας.

Ανέφερες ότι τα κομματικά στελέχη δεν πρέπει να γίνουν κρατικοί λειτουργοί, τακτική που εφάρμοζε η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ. Πώς θα αποφύγει ο ΣΥΡΙΖΑ αυτή την τακτική, δεδομένου ότι ο κρατικός μηχανισμός μπορεί να είναι αυτός που θα ανατρέψει την κυβέρνηση της αριστεράς;

Ένα από τα μεγαλύτερα διακυβεύματα της αριστερής κυβέρνησης είναι να καταφέρει να φτιάξει έναν κρατικό μηχανισμό αξιοκρατικής ισονομίας. Όλοι γνωρίζουμε ότι η μικρή και η μεγάλη διαφθορά είχε άμεση σχέση με την κρατική οργάνωση. Από την άλλη, θα ήταν λάθος η κυβέρνηση της αριστεράς να αλλάξει το προσωπικό των δημόσιων υπηρεσιών, όπως έκανε πάντα η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει επανειλημμένα δηλώσει την εμπιστοσύνη του στην ελληνική δημόσια υπηρεσία, τονίζοντας ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας της και να βρεθεί ξανά στο πλευρό του πολίτη. Το να φτιάξουμε ένα εξορθολογισμένο κράτος στην Ελλάδα, χτυπώντας ταυτόχρονα είτε λογικές μικροδιαφθοράς είτε λογικές εκμετάλλευσης της κομματικής σχέσης για ανέλιξη στην κρατική ιεραρχία, είναι μια επαναστατική λογική. Η δημιουργία ενός κράτους στην υπηρεσία του πολίτη, θα είναι μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες που θα έχουμε.