Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όταν η λογοτεχνία ανα-βιώνει την ιστορία
28/01/2015, 1:09 μμ

Όταν η λογοτεχνία ανα-βιώνει την ιστορία

Γράφει η Αργυρώ Μουντάκη // *

 

Κώστας Ακρίβος, «Κίτρινο Ρώσικο Κερί», Μεταίχμιο, 2014, σελ. 142

 

0010348_195Το «Κίτρινο Ρώσικο Κερί» κυκλοφόρησε πρώτη φορά πριν 14 χρόνια και άφησε τον αντίκτυπό του στο λογοτεχνικό κοινό. Βιβλίο που πραγματεύεται λογοτεχνικά τον εμφύλιο παίρνει ξανά τη θέση που του αξίζει καθώς επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και μάλιστα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, με ένα θέμα που μπορεί να χαρακτηριστεί όχι μόνο διαχρονικό αλλά και σημειολογικά επίκαιρο.

1951-1974: 23 χρόνια. Μέσα στα χρόνια αυτά μεγαλώνει ένα παιδί και γίνεται άντρας, ενώ ο πατέρας του πολιτικός πρόσφυγας στην Τασκένδη αγνοεί ακόμη και τη σύλληψή-γέννησή του. Οι ζωές πορεύονται σε μία Ελλάδα μετεμφυλιακή, χαραγμένη από δύο αντίθετες πολιτικές ιδεολογίες, ενώ η επίσημη Ελλάδα επιλέγει να αγνοεί τους εξόριστους. Οι έννοιες της άγνοιας και της αγνόησης, που ετυμολογικά έχουν την ίδια ρίζα αλλά σημασιολογικά διαφέρουν ριζικά. Από έξω προς τα μέσα: άγνοια, και από μέσα προς τα έξω: αγνόηση. Μη συνειδητή άγνοια η πρώτη, συνειδητότατη αγνόηση η δεύτερη. Οι αντιφάσεις λειτουργούν στο έργο του Ακρίβου όπως ταιριάζει στο ύψος της θεματικής του. Η άγνοια ενάντια στην αγνόηση, κοινός παρανομαστής και στις δύο περιπτώσεις: από τον γονιό προς το παιδί του. Ο γονιός πρόσφυγας αγνοεί ακούσια την ύπαρξη του παιδιού του, η Ελλάδα-μητέρα αγνοεί εκούσια τα παιδιά της. Ως ρήμα λοιπόν το αγνοώ έχει δύο διαφορετικά σημαινόμενα, που μόνο στο ουσιαστικό καταδεικνύονται. Με αυτά τα δύο σημαινόμενα καταπιάνεται ο Ακρίβος έμμεσα και με τέχνη.

Πολιτικός πρόσφυγας λοιπόν στην Τασκένδη από το 1948, ο Στέργιος, ενημερώνει μόλις το 1951 με επιστολή του προς τους γονείς του – οι οποίοι έως τότε τον θεωρούσαν νεκρό- ότι ζει. Στις επιστολές του Στέργιου ο αναγνώστης του βιβλίου δεν έχει πρόσβαση. Φαίνεται μονομερώς η επιστολική αλληλογραφία, από την πλευρά προσώπων που σχετίζονται μαζί του με δεσμούς αίματος, εξ’ αγχιστείας, ή και με φιλικούς δεσμούς. Η οπτική είναι επιμελημένα και εξεπίτηδες μονομερής. Τον συγγραφέα ενδιαφέρει η Ελλάδα, η ζωή στην Ελλάδα, η ζωή στην Ελλάδα δίχως τον πολιτικό πρόσφυγα, τον γιο, τον αδελφό, τον φίλο, τον ερωτικό σύντροφο, και τέλος τον πατέρα. Αυτό το αφήνει για το τέλος ο Ακρίβος, είναι η πετριά που θα ρίξει η ιστορία όχι μόνο στους εν ζωή και συμμετέχοντες στον εμφύλιο, αλλά και στους απογόνους αυτών. Απόγονοι, που έμαθαν στην ώρα τους, έμαθαν με χρονοκαθυστέρηση δεκαετιών ή και δεν έμαθαν ποτέ. Τα μυστικά του «εδώ» είναι αμέτρητα και ξετρυπώνουν από διάφορες χαραμάδες, χαραμάδες του μυαλού, που μπορεί να είναι συνάμα και πληγές της ψυχής. Η ανατροπή φέρνει έκπληξη και η έκπληξη ακόμη μεγαλύτερο προβληματισμό στον αναγνώστη.

Το «Κίτρινο ρώσικο κερί» μπορεί να συμβολίζει τον Στέργιο και κάθε Στέργιο, που έλιωσε μακριά από τους αγαπημένους του και την πατρίδα του, μπορεί όμως να συμβολίζει και όλους τους αγαπημένους του, που έλιωσαν στην Ελλάδα μακριά του. Πόσα άραγε ρώσικα ή ελληνικά «κεριά» έχουν λιώσει στα μανουάλια του εμφυλίου;

 

0010348_195a

 

Δομικά ο Ακρίβος και πάλι κεντάει. Απεικονίζει μια εποχή, τη μεταβατική, από τον εμφύλιο στην μεταπολίτευση, εποχή που και πάλι δεν στερήθηκε θυμάτων. Οι λέξεις είναι οι κλωστές του, η πένα η βελόνα του. Ανάμεσα στα δικά του αυθεντικά κείμενα-επιστολές ο συγγραφέας παρεμβάλλει κείμενα προφορικού ή γραπτού λόγου, δείγματα ηθών, τάσεων, αντιλήψεων, κοινωνικών και πολιτιστικών απεικονίσεων της αλήθειας. Πρόκειται για κείμενα δημοσιογραφικού λόγου ή δημοσιογραφικής παραγωγής, διαφημίσεις, κόμικς, αγγελίες, προσωπικές ή μη, συμβουλές αισθηματικών, αθλητικών παιγνίων κλπ. Το διάνθισμα του βιβλίου με αυτά τα κείμενα βοηθάει τον αναγνώστη, που δεν έχει ζήσει στην εποχή εκείνη, να την βιώσει μέσα από τη λογοτεχνική γραφή, αλλά κι εκείνον που την έζησε, και που ίσως δεν την θυμάται, να την επαναφέρει στη μνήμη του. Αναβίωση λοιπόν της ιστορίας μέσα από την λογοτεχνία και για τις δύο ηλικιακές ομάδες αναγνωστών.

Η μνήμη αυτή, ρεαλιστική ή επινοημένη είναι απαραίτητη, προκειμένου να αντιπαλέψει τη λήθη που σε κάθε εποχή μαστίζει τον Έλληνα, ο οποίος πάντα κινδυνεύει να υποπέσει στα ίδια ολέθρια λάθη. Εξάλλου η διχόνοια είναι μία αντι-«αρετή», την οποία ο λαός μας γνωρίζει ιστορικά από την αρχαιότητα.

Πρόκειται για ένα βιβλίο, όπως και κάθε βιβλίο του Ακρίβου, διαφορετικό από τα άλλα του. Και μιας και τώρα ξέρουμε ποια βιβλία ακολούθησαν αυτό το βιβλίο του αλλά και ποια προηγήθηκαν αυτού, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι ο Ακρίβος με την τόσο ξεχωριστή γραφή του διαφοροποιείται και από τον ίδιο του τον λογοτεχνικό εαυτό σε κάθε έργο του.

Περιμένοντας το επόμενο…

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top