(Οκτώβριος 1996)

 

Η σειρά παλαιότερων συνεντεύξεων του Γιώργου Δουατζή με ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, τις οποίες δημοσιεύει το Fractal, έχουν στόχο την καταγραφή της ζωής και των απόψεων προσωπικοτήτων που σημάδεψαν με το έργο τους το σύγχρονο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Η επαναδημοσίευσή τους σε ηλεκτρονική μορφή κάνει ευκολότερη την πρόσβαση σε ένα ενδιαφέρον υλικό με διαχρονική αξία.

 

 

«Μου αρέσει η αγκαλιά της νύχτας. Αισθάνομαι ασφαλής. Εκεί μπορείς να κρυφτείς πιο εύκολα». Να σκεφτείς πράγματα δύσκολα, πολύπλοκα. Για τους ανθρώπους,  τα σώματα, για τα κρυφά πράγματα μέσα μας. Εκεί κρύβω καλύτερα τις αγωνίες μου. Τον μεγάλο φόβο. Του θανάτου και του έρωτα».

 

Γιάννης Κοντός. Από τους ουσιαστικότερους εκπροσώπους της ελληνικής ποίησης της γενιάς του ’70. Η συνέντευξη αυτή έγινε τον Οκτώβριο του 1996 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Κ”. Ο Γιάννης Κοντός έφυγε οριστικά από τον κόσμο μας στις 21 Ιανουαρίου του 2015. Ο λόγος του κυλάει και παρασύρει σε εικόνες, μνήμες, σκέψεις κι αισθήματα.

 

«Δεν μπορεί να βγαίνεις στον κόσμο με ένα μεταξωτό ύφασμα πάνω στην ψυχή σου, που μπορεί να στο ξεσχίσουν ανά πάσα στιγμή. Χρειάζεται μία προφύλαξη. Μια κάλυψη. Είναι ένας ακόμα φόβος κι αυτός».

 

 

–          Γιατί «Δευτερόλεπτα του φόβου» ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου σας;

–          Ο φόβος είναι ένα αίσθημα που το έχουν όλα τα έμβια όντα, για την αναζήτηση  τροφής, συντρόφου, για την αλλαγή της ημέρας. Ο φόβος του τι θα έρθει.

 

–          Νιώθετε απειλή;

–          Νιώθω απειλή γενικότερη. Ο γυμνός άνθρωπος πάνω στη γη νιώθει απειλή. Από το άγνωστο σύμπαν καταρχήν. Είμαστε ένας κόκκος άμμου… Η απειλή συμφέρει τον καλλιτέχνη, για να δημιουργεί.

 

–          Με πατέρα στρατιωτικό, φαντάζομαι τις μετακινήσεις λόγω μεταθέσεων…

–          Ποτέ δεν ξεχνώ τα στρατόπεδα που πήγαινα μικρός, τους φαντάρους που έβλεπα, τις μηχανές των αυτοκινήτων, την οδήγηση, τον λαϊκό τρόπο ζωής τους, τις λαϊκές μουσικές με τα τραγούδια του Τσιτσάνη, τον Καραγκιόζη που παίζανε στα στρατόπεδα. Πάμπολλων ανθρώπων τα πρόσωπα στην επαρχία και στην Αθήνα, έμειναν μέσα μου και τα μετέτρεψα σε λογοτεχνία.

 

–          Οι πιο ευχάριστες αναμνήσεις;

–          Επειδή ήμουν μοναχοπαίδι έβρισκα χαρά στο να παίζω μόνος μου θέατρο, να υποδύομαι ρόλους. Ίσως εκεί να είναι και η καταβολή της αδυναμίας μου θέατρο. Μου έδινε χαρά να υποδύομαι. Το δεύτερο που έδινε χαρά ήταν το διάβασμα.

 

 

–          Γιατί σας αρέσει να υποδύεστε;

–          Κρύβω έτσι τα πολύ απλά αισθήματα μου. Της αγάπης, τα ανθρώπινα.

 

–          Δυσάρεστες αναμνήσεις;

–          Όταν δεν με παίζανε τα παιδιά. Είχα ένα παράπονο για την απόρριψη. Ίσως γιατί ως μοναχοπαίδι δεν είχα άλλους ανθρώπους δίπλα μου, αδέρφια.

 

–          Τη στιγμή που γράφετε, τι συμβαίνει;

–          Έχω πλήρη συνείδηση. Μεγαλώνοντας ελέγχω το υλικό μου πάρα πολύ και δεν συμβαίνει τίποτα ιδιαίτερο. Γράφω.

 

–          Γιατί εκδίδετε βιβλία;

–          Διότι η λογοτεχνία είναι πλατφόρμα επικοινωνίας με τους άλλους. Είναι ανάγκη εσωτερική να επικοινωνώ με τους τρίτους.

 

–          Τι συμβαίνει με τη δημοσίευση ενός βιβλίου;

–          Πριν γίνει, ζω με το βιβλίο. Όταν δημοσιευτεί, δεν με ενδιαφέρει πλέον. Το δημόσιο ξεγύμνωμα με κάθε βιβλίο μου, έχει γίνει συνήθεια.

 

–          Μήπως ανάγκη;

–          Απόλυτη ανάγκη. Δεν ζω διαφορετικά.

 

 

–          Κάθε τέλος, μια νέα αρχή;

–          Ναι. Γι αυτό είμαι αισιόδοξα λυπημένος. Και λατρεύω το χιούμορ.

 

–          Ανταγωνισμός με τους ομότεχνους;

–          Δεν υπάρχει. Όπως και η ζήλια. Ίσως είναι πολύ εγωιστικό αυτό, αλλά δεν ζηλεύω κανέναν στην Ποίηση και τη λογοτεχνία.

 

–          Υπονοείτε ότι νιώθετε πιο πάνω από τους άλλους.

–          Ας μη το συζητήσουμε αυτό (γέλια). Πρώτος εγώ το είπα εγωιστικό.

 

–          Τρόπος ζωής;

–          Βγαίνω από το σπίτι μια – δυο φορές την εβδομάδα. Έχω προγραμματισμό. Κάθομαι ήσυχα, πάρα πολύ ήρεμα και σκέφτομαι τις καλές στιγμές. Όταν σκέφτομαι τις άσχημες στιγμές, βάζω μουσική.

 

–          Αγαπάτε την τάξη;

–          Έχω τακτοποιήσει από τις κινήσεις μου, ως τα αισθήματά μου. Παρόλη την ασπίδα όμως που φτιάχνω, τραυματίζομαι καθημερινά από πολλά πράγματα.

 

–          Το ότι κάνετε κάτι που το κάνουν λίγοι, σας δίνει ψήγματα οίησης, έπαρσης έναντι των άλλων;

–          Μικρότερος, μέχρι τα τριάντα, είχα μια ιδιαίτερη περηφάνια ότι ξεχωρίζω. Τώρα νιώθω ότι είμαι κάποιος που γράφει και είναι σαν όλους τους άλλους ανθρώπους. Είμαι το μοντέλο του καθημερινού καλλιτέχνη.

 

 

–          Από πότε γράφετε;

–          Ενσυνείδητα από δεκαεπτά ετών. Επηρεασμένος από Ελύτη, Σεφέρη και Λόρκα. Σταθμός για την πορεία μου είναι η γνωριμία με πολλούς λογοτέχνες. Το 1971 με βοήθησε πάρα πολύ ο Τάκης Σινόπουλος. Γνώρισα και με βοήθησαν πολύ τους Αλέκο Αργυρίου, Αλέξανδρο Κοτζιά και Στρατή Τσίρκα.

 

–          Στα βιβλία σας «Ευγενή μέταλλα» για αυτούς δεν γράφετε;

–          Ναι για τους σημαντικότατους ανθρώπους που γνώρισα μέχρι και το 1980. Έκανα επίσης φιλίες με εικαστικούς και έτσι έγραψα για ζωγράφους. Είμαι εικαστικός ποιητής. Με σεμνότητα λέω, ότι συνεχίζω αυτό που έκαναν ο Ελύτης και ο Σαχτούρης. Ο Ελύτης θυμίζω ότι το 1946 έγραφε στην Καθημερινή κριτική εικαστικών. Ο Σαχτούρης είναι επίσης εικαστικός, με πολύ χρώμα στα έργα του.

 

–          Μεγάλοι δάσκαλοι; 

–          Εκτός των Σινόπουλου, Σαχτούρη, Σεφέρη, αγάπησα όλη τη γενιά του τριάντα. Τον Ρίτσο, τον Εμπειρίκο και άλλους. Μεγάλωσα με αυτή τη γενιά. Έτσι μπήκα στο μοντερνισμό και είμαι φανατικός του.

 

–          Γίνεται ελλειπτικότερη η δουλειά σας με τα χρόνια.

–          Είναι η φόρμα που μου πάει. Άλλωστε είμαι και προληπτικός, από φόβο. Αποφεύγω τα ζυγά. Είμαι των μονών αριθμών. Περπατάω στα ίδια πεζοδρόμια δεκαετίες τώρα και μετράω τα μονά πλακάκια. Τρία, πέντε, επτά…

 

–          Ποια η εικόνα που έχετε για την σύγχρονη ελληνική Ποίηση;

–          Τα τελευταία τριάντα χρόνια γίνανε πολλά πράγματα από τη νεότερη γενιά. Παρόλη την έξαρση της παραλογοτεχνίας τα τελευταία χρόνια, βγήκαν πολλοί νέοι ποιητές.

 

–          Τι θα πείτε στον νέο ποιητή;

–          Εάν βεβαιωθεί ότι θα είναι τρόπος ζωής του το γράψιμο, ότι δεν θα μπορεί να κοιμηθεί χωρίς αυτό, να συνεχίσει.

 

 

–          Να συμβαδίζει η ζωή του, με τις αξίες που προβάλλονται στο έργο του;

–          Δεν νομίζω ότι είναι τόσο αυστηρά τα πράγματα, τύπου Λιστ ή Σικελιανού, όπου η όψη, τα οικονομικά, τα ερωτικά, έδειχναν πώς ζει, ο δημιουργός. Με ενδιαφέρει το πορτρέτο του καθημερινού ανθρώπου. Άλλη ξεχωριστή περίπτωση ήταν ο Πάουντ. Δεν θα τον διαβάσουμε, επειδή έγειρε το μυαλό του κάποια στιγμή;

 

–          Χάνονται οι πραγματικές αξίες;

–          Ποτέ ένας καλλιτέχνης δεν χάνεται σε όποιο χώρο κι αν δουλεύει, αν είναι ιδιαίτερη προσωπικότητα, με καλή καλλιτεχνική πρόταση. Αυτά που λένε περί οργανωμένων ομάδων και κυκλωμάτων δεν ισχύουν. Τα περί κλίκας τα λένε οι παραλογοτέχνες.

 

–          Οι οποίοι ανθίζουν τελευταία…

–          Βγαίνουν πολλά βιβλία που δεν τα θεωρώ λογοτεχνία. Η σοβαρή λογοτεχνία θα επιζήσει.

 

–          Θα μιλάμε μετά πενήντα χρόνια, για τη γενιά του ‘70;

–          Αυτά που λένε διάφοροι, ότι θα μείνει το έργο τους, τα ακούω βερεσέ. Στην ελληνιστική περίοδο, υπήρχαν εκατοντάδες υμνογράφοι, ποιητές. Κι έμεινε μόνο ο Ρωμανός ο Μελωδός.  Δίνω όριο,  σκληρότατο, τριάντα – σαράντα χρόνια μετά το θάνατο ενός καλού λογοτέχνη να υπάρχει κάτι δικό του σε μια ανθολογία.

 

–          Το μεγάλο σας όνειρο;

–          Χωρίς να απορρίπτω την προηγούμενη ζωή μου, θέλω να ζω όπως ζω τα τελευταία χρόνια. Νιώθω μια ωριμότητα, σε συνδυασμό με μια ιδιαίτερη παιδικότητα. Έχω έμμονή στην παιδικότητα, στη χαρά του απρόοπτου. Βλέπω πράγματα για πρώτη φορά, ενώ τα έχω δει χιλιάδες φορές.

 

–          Τι είναι ο χρόνος;

–          Άμμος που τη βάζεις στην κλεψύδρα και τρέχει. Χρώμα που ξεφτίζει σιγά – σιγά, που έρχεται με δύναμη πάνω σου και σε χτυπάει στο κεφάλι.

 

–          Θέλω το μυστικό τώρα. Γιατί μονίμως φοράτε κασκόλ;

–          Από το 1966, δεν το αποχωρίζομαι ποτέ. Νεαρός τότε παρακολούθησα στο Εθνικό Θέατρο τον Ιβάνωφ του Τσέχωφ με τον Δημήτρη Χορν, σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά. Ο Χορν φορούσε κασκόλ. Η ατμόσφαιρα του έργου και ο ήρωας, μου έδωσαν το έναυσμα.

 

 

Από το βιβλίο «Δευτερόλεπτα του φόβου»

 

Μια γραμμούλα είναι ο ορίζοντας.

Μετά, τι γκρεμός, Θεέ μου!

 

Το παλιό ρούχο έχει τη χάρη του.

Κρύβει παγίδες.

Ξέρει πολλά.

 

Νύχτα βγήκανε οι λέξεις στους δρόμους

 

Ο τρύπιος ουρανός.

Τα τρύπια δίχτυα του Θεού

-για να περνάνε τα ψάρια ελεύθερα.

 

Τα πλυμένα ρούχα.

Τα ξεχασμένα σχήματα.

Τα τσαλακωμένα λόγια.

 

Το μπαλωμένο ρούχο

έχει κάτι από την αιωνιότητα του εφήμερου.

 

Όταν ανεβαίνει η στάθμη του νερού,

η αγάπη μου σκουπιδάκι φτάνει στον ουρανό.

 

 

Στιγμές…

 

–          Μπροστά στο λευκό χαρτί;

–          Μοναξιά, τρυφερότητα, αγωνία κι άλλα πολλά. Μεταφυσική. Ερωτικό συναίσθημα πληρότητας.

–          Απόρριψη;

–          Αυτή με κάνει να μην τσακώνομαι, να μη χάνω τους ανθρώπους. Ενώ είμαι μοναχικό άτομο, δεν θέλω να χάνω τους ανθρώπους. Είμαι άνθρωπος της ισορροπίας.

–          Αναγνώριση;

–          Με κολακεύει να μου λένε, μιλάμε για σας, έχω διαβάσει τα βιβλία σας. Αυτό σημαίνει ότι έχουν μπει υποδορίως στη φόδρα του ποιήματος.

–          Παιδικότητα;

–          Μια ανασφάλεια. Ανάγκη να με αγαπάνε. Καταφυγή στην αθωότητα.  

–          Φιλία;

–          Μεγάλη ασφάλεια. Εξομολογητική διάθεση. Πολλές φορές, θεωρώ τη φιλία ισόποση του έρωτα.

–          Έρωτας;

–          Το άλφα και το ωμέγα. Σε βοηθάει να ζήσεις.

–          Αφή;

–          Καταλήγει στη σχέση της αγάπης και του έρωτα. Η αφή του ανθρώπινου σώματος είναι κάτι θεϊκό. Δεν θα ξεχάσω ποτέ, την αίσθηση της αφής των χειλιών του πατέρα μου, όταν με φιλούσε στο μέτωπο, για να δει αν έχω πυρετό.

–          Συναναστροφές;

–          Ως νέος ποιητής ήθελα να συναναστραφώ ανθρώπους, να παίξω, να τσακωθώ. Τώρα κάνω οικονομία χρόνου. Βγαίνω δύσκολα. Φυλάγομαι.

 

 

* Βιογραφικό: https://el.wikipedia.org/wiki/Γιάννης_Κοντός

 

 

 

 

* Ο Γιώργος Δουατζής  (www.douatzis.gr) γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε κοινωνιολογία-οικονομία, βιοπορίστηκε ως δημοσιογράφος, ασχολείται κυρίως με την Ποίηση. Έχει εκδώσει είκοσι τέσσερα βιβλία και μετείχε σε τέσσερα συλλογικά. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, ρωσικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, τσεχικά.