Fractal

Κωνσταντίνος Τζαμιώτης: “Ό,τι δεν σου κλέβει η Ιστορία, αργά ή γρήγορα θα στο κλέψει ο χρόνος”

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

 

tzamiotis_konstantinos

 

«Ανέκαθεν η ζωή ήταν ένας αγώνας αντοχής και διαχείρισης απωλειών. Και δε χρειάζεται να ζει κανείς σε εποχή γενικής πτώσης για να βγει χαμένος. Ό,τι δεν σου κλέβει η Ιστορία, αργά ή γρήγορα θα στο κλέψει ο χρόνος». Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης είχε ήδη γράψει τα βιβλία «Η συνάντηση», «Βαθύ πηγάδι», «Ο βαθμός δυσκολίας», «Παραβολή», «Η εφεύρεση της σκιάς» και είχε καθιερωθεί σαν μια από τις πιο ουσιαστικές και ενδιαφέρουσες συγγραφικές φωνές της εποχής. Όλοι οι ήρωές του είναι ηττημένοι κατά κάποιο τρόπο. Ανακαλύπτουν τα ουσιαστικά στην αντίφαση ώσπου εκδόθηκε πρόσφατα το καινούργιο του μυθιστόρημα «Η πόλη και η σιωπή». Το βιβλίο της κρίσης, για κάποιους. Για άλλους, ο καθρέφτης της εποχής. Αλλά για όλους, μια καινούργια πρόταση ζωής. Συζητήθηκε, αγαπήθηκε, μας γέμισε ελπίδες ότι, τελικά, ναι, μπορεί και να υπάρχει ένας άλλος τρόπος ζωής.

Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης, στο Fractal, λοιπόν: για την λογοτεχνία και για την κρίση, για την πόλη, τους ανθρώπους και τη σιωπή, για την γενναιότητα, την αλληλεγγύη και την συμπόνια, την εποχή.

 

-Κύριε Τζαμιώτη, τι έχει αλλάξει από 2001 και την «Συνάντηση» ως το 2013 και την «Πόλη και τη σιωπή»; Και τι έχει παραμείνει το ίδιο;

Οι περισσότεροι υποστηρίζουν πως έχουν αλλάξει τα πάντα κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Από την άλλη, μια ματιά στην επικαιρότητα αποδεικνύει πως όλα παραμένουν το ίδιο ρευστά και ψευδώς καινοφανή. Μέσα από τους χαρακτήρες των βιβλίων μου προσπαθώ να αποτυπώσω αυτήν την κυκλοθυμική διάθεση της Ιστορίας και τις επιπτώσεις της στις ανθρώπινες ζωές.

 

-Ποιες εμμονές παραμένουν ή αναδεικνύονται μέσα στον χρόνο; Αλήθεια είναι αυτό με τις συγγραφικές εμμονές;

Φαντάζομαι πως κάθε συγγραφέας κουβαλά πράγματα που τον ωθούν να γράψει. Βαρίδια που άλλοτε ηθελημένα, άλλοτε όχι, επιχειρεί να αποκρύψει ή να αποκαλύψει στα γραπτά του.

 

hpolik-Πότε και κάτω από ποιες συνθήκες γεννήθηκε «Η πόλη και η σιωπή»;

Άρχισε να γράφεται στα τέλη του 2009. Οι άνθρωποι αναστατωμένοι, φοβισμένοι με όσα ακούγονταν πως θα συμβούν στη χώρα και τις ζωές τους, έμοιαζαν με νευρικό κοπάδι που σπρώχνεται σε αναζήτηση λίγης ασφάλειας. Μια ολόκληρη κοινωνία που παλιότερα είχε έγνοια μονάχα για την απόκτηση αγαθών, εστίαζε τώρα στην επικείμενη απώλεια τους. Σκυμμένα κεφάλια, λιγοστά χαμόγελα και πολύς φόβος που σε λίγο καιρό θα γίνονταν οργή, αυτά έβλεπες όπου κι αν στρεφόσουν. Αναρωτήθηκα τι θα άλλαζε στις ζωές όλων αυτών αν δεν προέκυπτε η οικονομική κρίση. Δεν θυμόμουν να τα πηγαίνουμε και τόσο καλά πριν εμφανιστούν τα οικονομικά προβλήματα. Υπήρχαν τεράστια ελλείμματα σε ένα σωρό τομείς πολύ πριν εκλείψουν τα χρήματα. Και αποφάσισα να γράψω μια ιστορία για κάποιον που σχεδόν τον καταπίνει η ζωή, για κάποιον «που είχε και τώρα πια δεν έχει».

 

-Είναι ένα μυθιστόρημα για την κρίση; Ένα βιβλίο που προτείνει έναν άλλον τρόπο ζωής;

Η Πόλη και η Σιωπή είναι ένα βιβλίο για ένα συνηθισμένο άνθρωπο που αντιδρά ασυνήθιστα. Είναι επίσης ένα μυθιστόρημα που μιλά για την προσωπική ευθύνη, το αίσθημα αλληλεγγύης, την ελευθερία των επιλογών, τη γενναιοδωρία, αλλά και τη θεαματική έλλειψή τους στον σημερινό τρόπο ζωής που ευθύνεται για τα δραματικά αδιέξοδα, τις χαμηλές προσδοκίες και τον κυνισμό του μαζικού ανθρώπου των σύγχρονων πόλεων.

 

-Γιατί ειδικά ταξιτζής ο ήρωάς σας; Τον σφυγμό της πόλης τον αισθάνεται καλύτερα κάποιος οδηγώντας όλη τη μέρα ταξί;

Νομίζω πως ήταν εύστοχη επιλογή. Ο οδηγός ταξί αποτελεί ένα είδος αστικού νομά που υποχρεούται (καθώς έχει και δεν έχει δική του βούληση) να μετακινείται ακολουθώντας τα χνάρια των άλλων. Κατά κάποιο τρόπο, είναι απόλυτα εκτεθειμένος στις διαθέσεις της πόλης και ταυτόχρονα ως δημόσια παρουσία τις συν-διαμορφώνει. Ενίοτε μάλιστα, είναι σε θέση και να τις οσφραίνεται πριν ακόμη εκδηλωθούν, πράγμα που υπό προϋποθέσεις τον καθιστά επαρκή ψυχογράφο της.

 

-Ξεκινάτε αμέσως με ένα μεγάλο ηθικό δίλημμα: ένας άνθρωπος πνιγμένος στα χρέη, βρίσκει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό μέσα σε ένα ταξί. Τις αντιδράσεις του τις γνωρίζατε από την αρχή;

Γνώριζα ασφαλώς ποια θα είναι η επιλογή του κεντρικού ήρωα, το ενδιαφέρον μου ωστόσο σχετίζεται περισσότερο με την ανάγκη κατανόησης των εσωτερικών διεργασιών που ωθούν κάποιον να πάει με τόσο θεαματικό τρόπο κόντρα στα συμφέροντά του. Γιατί η Πόλη και η Σιωπή είναι κυρίως η προσωπική περιπέτεια κάποιου που άθελα του σχεδόν, διαφοροποιείται από το κυρίαρχο μοντέλο, αντιπαρατίθεται στον κοινωνικό παραλογισμό και την αναλγησία, επιμένει να πράττει το σωστό και φυσικά το πληρώνει ακριβά.

 

-Δηλαδή είχατε αποφασίσει να γράψετε ένα μυθιστόρημα για το Καλό, εξαρχής;

Η αρχική απόφαση συνοψιζόταν στην δημιουργία ενός χαρακτήρα που ενώ δεν είναι απαραίτητα καλύτερος από άλλους, την κρίσιμη στιγμή επιλέγει το σωστό.

 

-Πώς μπορεί κάποιος να διαφυλάξει τα τιμαλφή του σε μια εποχή γενικής πτώσης;

Δεν μπορεί. Ανέκαθεν η ζωή ήταν ένας αγώνας αντοχής και διαχείρισης απωλειών. Και δε χρειάζεται να ζει κανείς σε εποχή γενικής πτώσης για να βγει χαμένος. Ό,τι δεν σου κλέβει η Ιστορία, αργά ή γρήγορα θα στο κλέψει ο χρόνος. Αλλά αυτή, η σταδιακή ή η βίαιη απογύμνωση από κάθε βεβαιότητα, είναι ίσως η μοναδική μας ευκαιρία να σκύψουμε πάνω από τα πραγματικά σημαντικά ζητήματα και να προσπαθήσουμε να γίνουμε λίγο σοφότεροι.

 

-Τι διαθέτει η ήττα που χάνει κάποιος στη νίκη;

Οι ήττες σχεδόν πάντοτε επιβάλλουν την ανάγκη για αλλαγές, οι νίκες από την άλλη προτάσσουν την ανάγκη για σταθερότητα. Δεν γνωρίζω κανέναν που να μην βρέθηκε και στις δυο αυτές καταστάσεις. Εν ολίγοις, αυτό που σήμερα μοιάζει με απώλεια, αύριο ίσως αποδειχθεί καθαρό κέρδος.

 

-Τι είναι εκείνο που σας φοβίζει πιο πολύ σ’ αυτήν εδώ την εποχή;

Το γεγονός πως ενώ υπόσχεται με τρόπο πειστικό να μας πάει μπροστά, μας γυρίζει όλο και πιο πίσω. Μακάρι να διαψευστώ, μα έχω την εντύπωση πως πρόκειται να ζήσουμε σε πραγματικά «ενδιαφέροντες καιρούς».

 

-Τι θεωρείτε γενναιότητα και τι επανάσταση στις μέρες μας;

Τον ανήσυχο άνθρωπο. Αυτόν που συνεχίζει να σκέφτεται αντί να ερμηνεύει βολικά, που διατηρεί την ικανότητα της αμφισβήτησης, που ξεβολεύεται προσπαθώντας να μπει στη θέση του Άλλου. Αυτόν που κρατά επαφή με το «εγώ» του ακόμη και όταν διοχετεύει την έγνοιά του όλη στο «εμείς»· αυτός μόνο είναι πραγματικά γενναίος και ικανός να αισθάνεται επαναστατημένος.

 

-Η Αθήνα είναι μια αφιλόξενη πόλη; Έχει γίνει μια πόλη επικίνδυνη, σκληρή, μοναχική;

Οι πόλεις είναι οι άνθρωποι της. Δεν έχουμε στοιχεία που να αποδεικνύουν πως η Αθήνα διαθέτει περισσότερους επικίνδυνους, σκληρούς ή μοναχικούς ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη μεγαλούπολη. Της λείπει ωστόσο ο χαρακτήρας. Και η έλλειψη χαρακτήρα για μια πόλη είναι σοβαρό ελάττωμα· την καθιστά πιο ευάλωτη σε αναποδιές σαν αυτές που μας ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια.

 

-Φοβηθήκατε καθόλου το ότι ο ήρωάς σας, ως το απόλυτο καλό, θα είναι αντιεμπορικός, βαρετός; Οι αρνητικοί ήρωες υποτίθεται ενδιαφέρουν τους αναγνώστες.

Δεν θα έλεγα πως ο κεντρικός ήρωας, ο Αργύρης Τρίκορφος αντιπροσωπεύει το απόλυτο καλό. Ίσα-ίσα, το παρελθόν του τον τοποθετεί αβίαστα με τους πολλούς. Έπειτα, η μέχρι τώρα πορεία του βιβλίου μαρτυρά πως ένας θετικός ήρωας δεν είναι απαραίτητα έξω από τα ενδιαφέροντα των αναγνωστών.

 

-Είχατε εκπλήξεις γράφοντάς το;

Κάθε βιβλίο κρύβει εκπλήξεις. Ευτυχώς. Ειδάλλως η όποια γοητεία της συγγραφής θα εξαντλούνταν τη στιγμή της αρχικής σύλληψης και το υπόλοιπο θα αποτελούσε μια μηχανιστική διαδικασία.

 

-Έχετε σπουδάσει κινηματογράφο, έχετε ασχοληθεί με τη διαφήμιση, υπήρξατε ως πολύ νεαρός και καλός ποδοσφαιριστής έτσι δεν είναι; Τι βρήκατε στη λογοτεχνία που σας έκανε να στραφείτε πια εντελώς σ’ αυτήν;

Από τον κινηματογράφο μαθαίνει κανείς να μοιράζεται τα όνειρα του. Από τη διαφήμιση διδάσκεται τη συμπύκνωση. Από το ποδόσφαιρο την σημασία της ατομικότητας στο πλαίσιο μιας ομαδικής προσπάθειας. Από τα έντυπα, γιατί πέρασα χρόνια εργαζόμενος σε περιοδικά, διδάσκεσαι την εποχή σου. Με τη λογοτεχνία αποκτάς την πιο χρήσιμη δεξιότητα: πώς να αποκλίνεις διαρκώς από τους στόχους σου χωρίς να χάνεις ποτέ το δρόμο σου.

 

-Η λογοτεχνία, είναι κάτι απ’ όπου μπορεί κάποιος να κρατηθεί;

Υπό προϋποθέσεις ναι. Στις μέρες μας ωστόσο η σχεδόν ναρκωτική επίδραση της βιομηχανίας του θεάματος, τμήμα της οποίας αποτελεί και η ψυχαγωγική λογοτεχνία, απομακρύνει όλο και περισσότερους από την καλή λογοτεχνία. Που σημειωτέον δεν διαθέτει εύκολες λύσεις, δεν προσφέρεται για δεκανίκι και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά που μας αναλογεί.

 

-Μπορεί να προσφέρει κάτι η λογοτεχνία, η τέχνη, γενικότερα, μέσα σε όλη αυτή την κρίση;

Όχι πολλά και σίγουρα όχι άμεσα. Η τέχνη μπορεί ενίοτε να λειτουργεί παρηγορητικά, μα ο πραγματικός της ρόλος είναι να αναποδογυρίζει βεβαιότητες και να ωθεί σε πράξεις.

 

-«Κι όμως τα πράγματα […] πρώτα θα χειροτέρευαν και μετά θα καλυτέρευαν πάλι» Έχουν αρχίσει να καλυτερεύουν πάλι;

Δεν θα το έλεγα. Για την ακρίβεια νομίζω πως ο κύκλος της χειροτέρευσης αργεί ακόμη να κλείσει.

 

tzamiotis-Η σιωπή μπορεί ενίοτε να είναι και εγκληματική; Κι αυτό το περίφημο «η σιωπή είναι χρυσός», είναι κάτι που μπορεί να ισχύει ή να μην ισχύει αναλόγως με την εποχή;

Ο νομοθέτης είναι ξεκάθαρος: η αποσιώπηση ισοδυναμεί με συνέργεια.

 

-Πώς μπορεί, μέσα από μια κατακερματισμένη εποχή, να κρατήσει κανείς την εσωτερική συνοχή του;

Το μυστικό είναι να μην είναι κανείς άνθρωπος της εποχής του. Ειδικά μιας εποχής σαν τη δική μας.

 

-Τι κερδίσατε εσείς προσωπικά γράφοντας αυτό ειδικά το βιβλίο; Για να το πω πιο καθαρά, διαβάζοντάς το αισθάνθηκα να γίνομαι έστω και ελάχιστα πιο… καλή.

Τολμώ να πω πως κατά κάποιο τρόπο μου συνέβη το ίδιο. Αισθάνομαι πως αυτά τα τέσσερα χρόνια συνύπαρξης με τον κεντρικό ήρωα, τον Αργύρη Τρίκορφο, με μετατόπισαν σημαντικά.

 

[μέρος της συνέντευξης δημοσιεύθηκε στο Έθνος της Κυριακής]

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top