Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ένας πατέρας στα χρόνια της Επανάστασης
27/09/2017, 3:00 μμ

Ένας πατέρας στα χρόνια της Επανάστασης

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Κόκκινοι» του Καρλ Αντερόλντ, μτφ: Κώστας Κατσουλάρης, σελ. 392, Εκδ. Στερέωμα

 

Μιλώντας για αντίμαχες δυνάμεις στον κλειστό κύκλο μιας οικογένειας: πάντα θα υπάρχει ένας Οιδίποδας για κάθε Λάιο, αλλά κι ένας Ορέστης να πάρει εκδίκηση για τον πατρικό φόνο. Η σχέση πατέρα-γιου είναι εξ αντικειμένου δυναμική. Ορίζεται από εκδηλώσεις συγκεκαλυμμένης τρυφερότητας (πόσο δύσκολο είναι οι άνδρες να εκφέρουν τα συναισθήματά τους), διακριτικών βλεμμάτων, επώδυνου σθένους (και από τα δύο μέρη), για να προσγειωθεί στο έδαφος της αποδοχής όταν ο γιος θα περπατήσει, με τη σειρά του, στα παπούτσια του πατέρα, και, πλέον, θα μεταναστεύσει στην επικράτεια του ισχυρού έχοντας απέναντί του τον επόμενο κρίκο της ατέρμονης αλυσίδας, τον γιο του.

Στη λογοτεχνία, τα υποδείγματα αυτής της σχέσης είναι, αν μη τι άλλο, καθοριστικά. Και μόνο να σκεφτεί κανείς τη σχέση (ή τη μη-σχέση) που ανέπτυξε ο Κάφκα με τον πατέρα του, φτάνει για να κατανοήσει το πόσο έχει επηρεάσει πλείστους όσους συγγραφείς ο διχοτομικός τρόπος με τον οποίο τέθηκαν σε αντιπαράθεση με την πατρική φιγούρα.

Το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Αντερόλντ, ξεκινάει με μια ισχυρή πράξη αποκαθήλωσης του ειδώλου. Ο γιος που έγινε πατέρας πετάει με σφοδρότητα όλα τα απομεινάρια του πατέρα του που δεν βρίσκεται πλέον εν ζωή. Είναι μια πράξη εκδίκησης, καθαρμού και απογαλακτισμού, στην οποία προβαίνει ο γιος για να ξορκίσει το παρελθόν του. Μόνο που η μνήμη πάντα θα μιλάει και αμείλικτα θα ανασύρει στην επιφάνεια το παρελθόν. Η άλως των περασμένων πραγμάτων πάντα θα περιβάλλει τους ανθρώπους που θέλουν να της ξεφύγουν. Ακόμη και αν ο Καρλ πετάει τα παραφερνάλια του πατέρα του (μικροαντικείμενα, σημειώσεις, βιβλία), η αγέρωχη παρουσία του θα είναι παρούσα και ενεργή.

Όντως, η σχέση του Καρλ με τον πατέρα του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «τραυματική». Η βιαιότητα πάνω στην οποία δημιουργήθηκε δεν προήλθε από χειροδικίες, λακτίσματα και ύβρεις του ισχυρού πόλου προς τον αδύναμο. Μπορεί το σώμα να μην πληγώθηκε, αλλά δεν ισχύει το ίδιο και για την ψυχή. Ο πατέρας του, ηθοποιός που δύσκολα έβαζε νερό στο κρασί του, είχε τάξει τη ζωή του στον κομμουνισμό. Γι’ αυτόν τα πάντα ήταν πολιτική και μάλιστα στην πλέον πολωτική της μορφή. Μέθυσος, καβγατζής, αδιόρθωτα εμμονικός, συχνάκις βίαιος με τη γυναίκα του, είχε ταυτίσει τη ζωή του με την Επανάσταση, το προλεταριάτο, τα κομμουνιστικά καθεστώτα του Σιδηρούν Παραπετάσματος, με αποτέλεσμα η οικογένειά του να είναι υποχρεωμένη να ζει μέσα σε ένα περιβάλλον αυστηρής κανονικότητας.

Για τον Καρλ (ναι, πήρε το όνομά του από τον Καρλ Μαρξ) και την αδελφή του, η παιδική ηλικία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από εργώδης προεργασία να μπουν ιδεολογικά οχυρωμένοι στον κόσμο των μεγάλων. Εζησαν σαν μικρομέγαλα, αναγκασμένα να διαβάζουν τους κλασικούς, βιβλία ιδεολογικά «καθαρά», να αρνούνται τα εκφυλιστικά παράγωγα του αστισμού, να μην συνάπτουν σχέσεις με ανθρώπους που δεν τάσσονταν υπέρ του λαϊκού κινήματος. Τι αμυχές άφησαν αυτοί οι κανονιστικοί περιορισμοί στον Καρλ; Ουκ ολίγες! Ο Καρλ έμαθε να ζει μια δεύτερη ζωή, να παίζει την γάτα με το ποντίκι με τον πατέρα του, να δημιουργήσει ένα κέλυφος για να αποκρούσει τις επιθέσεις του. Με το που μπήκε στον κόσμο των μεγάλων, κατάλαβε πως η είσοδος του στην κοιλάδα των δακρύων δεν θα είχε επιστροφή. Για τον μικρό Καρλ, οι Κόκκινοι ήταν οι κομμουνιστές, αλλά και οι Ινδιάνοι τους οποίους, κρυφά, κέρδιζε με τους καουμπόηδές του. Μια ζωή διχασμένη, λοβοτομημένη, συναισθηματικά μισερή.

 

Carl Aderhold

 

Το μυθιστόρημα δεν περιορίζεται μόνο στη σχέση του πατέρα με τον γιο, ο Αντερόλντ αναπτύσσει το μαχητικό ένστικτο των απογόνων του περνώντας από γενιά σε γενιά για να καταδείξει την «κατάρα των Αντερόλντ» που ήρθαν από την Γερμανία και μέσα από διάφορες στροφές της Ιστορίας, αλλά και της ιστορίας τους, έφτασαν να ζουν στη Γαλλία γεμάτοι ακατασίγαστες ανησυχίες.

Επιπλέον, τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’60 και του ’70 περνούν από τις σελίδες του βιβλίου με τη δύναμη ηλεκτρικής εκκένωσης. Ο πατέρας να διαρρηγνύει τα ιμάτιά του για τον περιώνυμο Μάη του ’68 και τον γιο να προσπαθεί να κάνει τη δική του επανάσταση. Όταν θα πέσει το Τείχος του Βερολίνου και η μια μετά την άλλη, οι χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού θα εκπέσουν με γδούπο, ο πατέρας του θα χαθεί μέσα στο τέναγος της άνοιας. Ο γιος αναγκάζεται να θυμάται και ο πατέρας τείνει προς την αμνησία. Το θύμα είναι πάντα καταδικασμένο να μην ξεχνάει, ενώ ο θύτης έχει το δικαίωμα της λήθης.

Όταν ο Καρλ θα περάσει στην αντίπερα όχθη, όταν δηλαδή θα γίνει πατέρας, και αναπόδραστα θα συγκρουστεί με τον γιο του, τότε θα κατανοήσει το χάσμα που η ίδια η ζωή δημιουργεί ανάμεσα στον γεννήτορα και το δημιούργημά του. Ο δεδηλωμένος πατερναλισμός του ιδεολόγου-πατέρα, στην περίπτωση του Καρλ θα εξελιχθεί σε μια μορφή ενοχικού συνδρόμου και μιας αδήριτης ανάγκης να μην καταστρέψει το παρελθόν του, δίχως, όμως, να του προσδώσει τη δύναμη να εξουσιάζει το μέλλον. Το μυθιστόρημα έχει την οξύτητα που χρειάζεται για να καταδείξει την τελετουργία της πατρικής εξουσίας. Καίτοι είναι απολογητικό, ξεφεύγει από τη στενωπό της προσωπικής ιστορίας. Είναι προφανές πως σαν τον Καρλ έχουν υπάρξει και άλλα παιδιά που έπεσαν θύματα των ιδεολογικών εμμονών των γονιών τους κουβαλώντας «αμαρτήματα» που δεν τους αναλογούσαν και δεν τα επιδίωκαν.

Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Κώστα Κατσουλάρη.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top