Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η γιορτή της ζωής
09/01/2019, 9:10 πμ

Η γιορτή της ζωής

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Αρχοντούλα Διαβάτη «Κινητή γιορτή», εκδ. Νησίδες

 

Εάν επρόκειτο για αμιγή διηγηματογραφία, θα ισχυριζόμασταν πως η Αρχοντούλα Διαβάτη με το νέο της βιβλίο «Κινητή γιορτή», από τις εκδόσεις «Νησίδες», επιχειρεί το ασύνηθες είδος του κύκλου διηγημάτων. Σε παρόμοιες συλλογές, όπως παράδειγμα στο Τέλος της μικρής μας πόλης, του Δημήτρη Χατζή, τη συνοχή εξασφαλίζει ένας τόπος ή ένα πρόσωπο κοινό σε όλα τα διηγήματα, αλλά και το πρόσωπο του αφηγητή, που λειτουργεί ως ένα είδος ξεναγού σε αυτή.

Η Αρχοντούλα Διαβάτη, όμως, με κέντρο τα καθημερινά κυρίως θέματα, αλλά και σημαντικά ζητήματα της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης, της πόλης όπου γεννήθηκε και ζει, ξεφεύγει από το συγκεκριμένο «σχήμα» του διηγήματος. Συνενώνοντας κείμενα δημοσιευμένα κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά, δημιουργεί μια υβριδική και πολύτροπη συλλογή με έργα που, με μορφή δοκιμίου, αυτοβιογραφίας ή διηγήματος (short story), μας ξεναγούν στους φιλοσοφικούς και αισθητικούς της προβληματισμούς.

Πρόκειται για τριάντα τέσσερα κείμενα τα οποία με τις συνεχείς εναλλαγές της οπτικής γωνίας και του χρόνου αφήγησης αποκτούν το χαρακτήρα πολυεπίπεδης ανάλυσης και μετατρέπουν τη συγγραφέα σε ευαίσθητο παλμογράφο της κοινωνίας μας. Οι ιστορίες παρουσιάζουν αξιόλογες λογοτεχνικές αξιώσεις και αξιοποιούν νεωτερικούς αφηγηματικούς τρόπους.

Θεματοποιείται η καθημερινότητα κυρίως. Με τρόπο μικροσκοπικό διερευνάται η διαμόρφωση της ταυτότητας των υποκειμένων μέσα στις συγκυρίες που τα προσδιορίζουν. Ο προβληματισμός λαμβάνει υπόψη ιδιαιτερότητες κοινωνικές, κυρίως του γυναικείου φύλου, αλλά και των κωφαλάλων, των παιδιών, των ηλικιωμένων, των ανθρώπων της μέσης ηλικίας. Επιλέγεται ο ρεαλισμός που σε σπάνιες περιπτώσεις αγγίζει τα όρια της ηθογραφίας.

Η «αντιλογοτεχνική διάθεση» ορισμένων κειμένων τα φέρνει κοντύτερα στο είδος του χρονικού ή της μαρτυρίας. Το στοιχείο λειτουργεί ως τεκμήριο αυθεντικότητας και γίνεται όχημα για κριτική διάθεση απέναντι στα γεγονότα που περιγράφονται. Η «αντιλογοτεχνικότητα» όμως αυτή δεν αφορά το σύνολο του έργου. Αντιθέτως. Ο αναγνώστης απολαμβάνει ιδιαίτερα λυρικά και με υψηλή λογοτεχνικότητα κείμενα.

Η Αρχοντούλα Διαβάτη σκύβει στη ζωή όπως αυτή διαμορφώνεται στο παρασκήνιο. Τα έργα της συνιστούν σύγχρονη ανθρωπογεωγραφία, ιδιαίτερα της πόλης της Θεσσαλονίκης και από τη σκοπιά του σκεπτόμενου παρατηρητή. Λαμβάνει ως αφηγηματικό κέντρο μια κινηματογραφική ταινία, μια συνέντευξη, μια κριτική, ένα βιβλίο, ένα γεγονός, ένα ζήτημα, και εγκολπώνει μικρές περαστικές ασήμαντες ιστορίες που παγιδεύουν αθέατες όψεις της καθημερινής ζωής. Η ιδιαιτερότητα των πεζογραφημάτων της βρίσκεται στο γεγονός ότι διηθεί το συλλογικό μέσα στο προσωπικό αναδεικνύοντας από το ασήμαντο, το καθημερινό και το ακατάγραπτο, ένα πλήθος σημασιών με ευρύτερη εμβέλεια.

Μέσα από τον προσωπικό λόγο, τον καλά δουλεμένο και άρρηκτα δομημένο, αναδύεται η πραγματικότητα με τις οικογενειακές μέριμνες, τα αναγνώσματα, τους φίλους, τους θανάτους, τους συγγενείς. Κομμάτια βίου που ενορχηστρώνονται δημιουργώντας μια «κινητή γιορτή», τον κύκλο της ζωής με τις παλίρροιες, την «ευλογημένη ρουτίνα». Τον πρωτεύοντα ρόλο παίζει η αυθεντική ζωή με τις αντιηρωικές της όψεις και τα παραλειπόμενα των καθοριστικών γεγονότων της χώρας μας (π. χ. η επιβολή της δικτατορίας) και της πόλης της Θεσσαλονίκης (π. χ. ο σεισμός).

Το σκηνικό της Θεσσαλονίκης κάνει την πόλη διαρκώς παρούσα και προσδίδει ενότητα στα κείμενα. Οι δρόμοι, οι πλατείες, οι ποιητές της, τα σπίτια, τα λεωφορεία της, αποκτούν φωνή και μας μιλούν για την ιστορία και τον πολιτισμό της. Η γραφή βιωματική, με εικόνες που αναπλάθουν το πρόσωπό της.

Απόγευμα Παρασκευής στο 58, μια σύγχρονη κιβωτό, κι όλα τα πλάσματα του Θεού δειγματισμένα. Φιλιππινέζες με τα μαύρα στιλπνά τους μαλλιά, τα άσπρα δόντια, μικροκαμωμένες και φίνες, αλλά κουρασμένες, πολύ κουρασμένες, που επιστρέφουν από τη δουλειά, και νεαροί γεμάτοι αδρεναλίνη που κατεβαίνουν για το φροντιστήριο και γελάνε δυνατά και διηγούνται ασταμάτητα κατορθώματα φανταστικά ή αληθινά, και εργάτες και νεαρά κορίτσια του γυμνασίου βαμμένα έντονα δυο δυο ή και παρέες μεγαλύτερες για το στέκι τους μπρος στη Μητρόπολη, για καφέ στο Ποσειδώνιο ή στις καφετέριες της παραλίας, ή για σινεμά στο ΟΝΤΕΟΝ. Κατακλυσμός. Στην Αγίας Σοφίας ή το πολύ πολύ στην Αριστοτέλους το λεωφορείο έχει αδειάσει. 

Ο ψυχισμός του σύγχρονου ανθρώπου, η μοναξιά, ο θάνατος, η αρρώστια, ο κόσμος που φεύγει αμετάκλητα καθώς αλλάζουν οι συνθήκες, τα παιδικά παιχνίδια του παλιού καιρού όταν τα παιδιά έπαιζαν ελεύθερα στις γειτονιές, τα κοινωνικά δίκτυα, οι χωρισμοί, ο έρωτας, τα άγχη· αλλά και η ελπίδα, η χαρά που προσφέρουν οι φίλοι, τα μικρά και ασήμαντα καθημερινά πράγματα που υποτιμούμε, όμως συνθέτουν την ομορφιά της ζωής. Όλα προσεγγίζονται με απαλή, ευαίσθητη ματιά, de profundis. Οι λογοτεχνικοί ήρωες αντιμετωπίζονται με διακριτικότητα, με ευγένεια (π. χ. ο κύριος Ρομά).

Πρωτοστατεί η εικόνα, ενώ η γραφή χωρίς εξάρσεις, με τις μικρές λυρικές ανάσες της, θυμίζει φωτογραφικά στιγμιότυπα, μικρά ενσταντανέ ζωής με άρωμα εξομολόγησης, για τον πρώτο διορισμό, τη θεία Βασιλική, τις εκδρομές με την οικογένεια, τα παιδιά.  Εξάλλου η συγγραφέας, όταν δεν μιλά εκ μέρους μιας περσόνας, χρησιμοποιεί τα αρχικά του ονόματος και του επιθέτου της, όπως στο ευφυές σε σύλληψη γράμμα της προς τους λογοτεχνικούς ήρωες του  μυθιστορήματος του Τζον Λόντον «Το σιδερένιο τακούνι», όπου πραγματεύεται τη σχέση μυθοπλασίας και πραγματικότητας.

 

Αρχοντούλα Διαβάτη

 

Το βιβλίο της Αρχοντούλας Διαβάτη «Κινητή γιορτή» από λογοτεχνικής απόψεως αναδεικνύει τον πρωτεύοντα ρόλο που παίζει η αυθεντική ζωή στην καταξίωση της γραφής. Για τον αναγνώστη συνιστά πλούτο πνευματικό, γιατί διαθέτει πολυφωνία και λόγο ουσιαστικό. Παράλληλα, είναι ένα βαθιά ανθρώπινο και αισιόδοξο έργο· ένας πίνακας με ανοιχτό ένα παράθυρο μπροστά στη θάλασσα. Μια πλατιά λεωφόρος με φοίνικες που έρχεται να υμνήσει τη ζωή, καθώς το παρόν ενώνεται συνέχεια με το παρελθόν σε μια ασταμάτητη διελκυστίνδα που αποδεικνύει πως η επανάληψη, ο κύκλος της ζωής, είναι η γιορτή.

Η ρόδα του χρόνου γυρνάει πάνω κάτω φέρνοντας αγάπη ανάμεσα σε λύπες, ματαιώσεις κι απώλειες. Κατορθώματα και φίλους κι αγαπημένους και παιδιά – μια οικογένεια νέα – και αναμνήσεις κερδισμένες χρόνο τον χρόνο και τέλος φτάνουμε εδώ, και η σημερινή ρουτίνα που ευχόμαστε να ανανεωθεί και πάλι είναι η αγκαλιά των φιλενάδων φορτωμένη δώρα και ιδέες, το ημερολόγιο των Ζαπατίστας, πράγματα και βιβλία αφιερωμένα εξαιρετικά,  και σχέδια σπουδαία ή καθημερινά, στη συμφωνημένη συνάντηση στο καφέ στο κέντρο. Μια παλίρροια οι φίλοι έρχονται τώρα τις γιορτές με αστεία και ιστορίες και τη μικρή τους φιλοσοφία για τα προβλήματα, ένας παρηγορητικός ανθρώπινος αέρας. Η Αγγελική, η Λένα ή η Ευδοκία, η Δωροθέα, η Ξακουστή, η Χρύσα. Κύκλοι οι φιλίες, είναι αυτοί τα Χριστούγεννα, και εύχεσαι η ευλογημένη ρουτίνα, που πάει να εδραιωθεί χρόνο τον χρόνο, να επαναληφθεί και φέτος. Απερισκεψία η νεανική μας απέχθεια για την επανάληψη και τους κύκλους της ζωής, που είναι η γιορτή. 

Καλωσορίζοντας νέους ανθρώπους και νέες προκλήσεις με μόνο ανάχωμα τον εαυτό μας, όπως λένε οι φιλενάδες μου που όλο και εγκαταλείπουν τις συλλογικότητες που απορροφούσαν όλο τους τον χρόνο παλιότερα, να καρφιτσώνουμε σημαιάκια αγάπης και συμμετοχής, καθώς προχωράμε, όσο κρατάει η γιορτή της ζωής.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top