Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Για το Κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη
25/05/2016, 1:44 μμ

Για το Κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη

Γράφει η Βασιλική Β. Παππά //

 

zilwtes

 

Παρουσίαση βιβλίου του Κωνσταντίνου Π. Κωτσιόπουλου, Το Κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη (1342 – 1349). Ιστορική, Θεολογική και Κοινωνική διερεύνηση. Θεσσαλονίκη 1997 (διδακτορική διατριβή)

Από το τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εγκρίθηκε η υποβληθείσα Διδακτορική Διατριβή του Kοινωνιολόγου της θρησκείας Κωνσταντίνου Π. Κωτσιόπουλου, με τον τίτλο: Το Κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη (1342 – 1349), με τον υπότιτλο:  Ιστορική, Θεολογική και Κοινωνική διερεύνηση.

Στόχος της επιστημονικής αυτής μελέτης είναι η διαφώτιση του πολυσυζητημένου και παρεξηγημένου από πολλούς Κίνημα των Ζηλωτών της Θεσσαλονίκης παρουσιάζοντας πολλές πτυχές της ιστορίας της πόλης μέσα από τις πηγές και τα κείμενα της αντίστοιχης περιόδου. Όπως αναφέρει στο προλογικό του σημείωμα ο πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου π. Θεόδωρος Ζήσης «Μας έλειπε μία μελέτη η οποία βασισμένη στην ιστορική και θεολογική γραμματεία της εποχής, θα κατόπτευε με αντικειμενικότητα το ερευνητικό πεδίο χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις, οι οποίες έφθασαν μέχρι του σημείου να παραλληλίζουν την εξέγερση αυτή των Θεσσαλονικέων με αστικά αντιφεουδαρχικά κινήματα της Δύσεως, ακόμη και με την νεώτερη κομμουνιστική επανάσταση, αφού το κίνημα χαρακτηρίστηκε ως «Κομμούνα της Θεσσαλονίκης» (Πρόλογος σσ. 10-11).

Ο  κ. Κωτσιόπουλος, σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου «Μετά το πέρας των σπουδών μου στον Ιστορικό Κλάδο του Μεταπτυχιακού Τμήματος της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., μου δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσω αναλυτικότερα θέματα και προβλήματα της Βυζαντινής Ιστορικής, Κοινωνικής και Πατερικής Παραδόσεώς μας. Καρπός των ενδιαφερόντων μου αυτών υπήρξε η παρούσα σχετικά με το Κίνημα των Ζηλωτών μελέτη εξ’ απόψεως Ιστορικής, Θεολογικής και Κοινωνικής, η οποία αποτελεί και τη διδακτορική μου διατριβή». (Πρόλογος σ. 12).

Η εν λόγω μελέτη αφιερώνεται στους γονείς του συγγραφέα και διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Πρόκειται για ένα βιβλίο 300 σελίδων, σχήματος (14Χ21).

Περιεχόμενο του βιβλίου:

Μετά τους προλόγους ακολουθεί η Εισαγωγή της μελέτης (σ. 15 – 33) όπου προϊδεάζεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή σε διάφορα γεγονότα εξεγέρσεων στο χώρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Αναλυτικότερα: το πρώτο κεφάλαιο φέρει τον τίτλο: Η παρακμή και η κρίση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (σσ. 37 – 83). Οι εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις οι οποίες αποδυναμώνουν τον κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό ιστό του Βυζαντινού Κράτους με αποτέλεσμα την τελική πτώση της αυτοκρατορίας. Τον Μιχαήλ Η΄( 1321-1328) διαδέχεται στο θρόνο ο Ανδρόνικος Β΄( 1282-1328) ο οποίος επιδεικνύει εύνοια στους μεγάλους γαιοκτήμονες μειώνοντας έτσι τους οικονομικούς πόρους της αυτοκρατορίας και προκαλώντας οξύ οικονομικό πρόβλημα.  Μέσω του εμφυλίου πολέμου εκφράζονται δύο αντίπαλες κοινωνικές ομάδες, η αριστοκρατία και ο λαός. Το Βυζάντιο διανύει μια περίοδο ένδειας και εξαθλίωσης των κατώτερων κοινωνικών τάξεων. Από την αρχή η αριστοκρατία υποστηρίζει τον Ιωάννη Καντακουζηνό, μια ισχυρή πολιτική προσωπικότητα που χάρη στις διπλωματικές ενέργειές του το Βυζαντινό Κράτος επιδεικνύει επιτυχίες. Χαρακτηριστικό της πολιτικής του είναι η συνεργασία με τους Σελτζούκους Τούρκους. Χάρη σ’ αυτή τη συνεργασία η αυτοκρατορία ελευθερώνεται από την εκμετάλλευση των Γενουατών και ανακτά την οικονομική και ναυτική της ανεξαρτησία.

Από την άλλη ο Αλέξιος Απόκαυκος και η αντιβασιλεία της Κωνσταντινούπολης προσεγγίζουν τις λαϊκές δυνάμεις εξασφαλίζοντας τη συνδρομή τους σε μια εποχή που οι κοινωνικές αντιθέσεις είχαν ενταθεί με την οικονομική κρίση. Ξεσηκώνει το λαό και τον Οκτώβριο του 1341 σημειώνονται ταραχές εναντίον της τοπικής αριστοκρατίας, σε πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης. Το εξεγερμένο πλήθος καταστρέφει και δημεύει περιουσίες των αριστοκρατών παίρνοντας την εξουσία στα χέρια του. Οι Ζηλωτές εγκαθιδρύουν στη Θεσσαλονίκη ένα καθεστώς ιδιόμορφο για τα δεδομένα της εποχής. Ένα καθεστώς που προέβλεπε τη λαϊκή συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πόλης και διήρκεσε επτά χρόνια (1342-1349).Η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης αποδέχεται τις εξελίξεις αναγνωρίζοντας το κίνημα των Ζηλωτών και εγκαθιστά στη Θεσσαλονίκη ως διοικητή το γιο του Απόκαυκου Ιωάννη. Ωστόσο, η εξουσία ασκείται από τον αρχηγό του κόμματος των Ζηλωτών.

Στο δεύτερο κεφάλαιο: Κοινωνική θεώρηση του κινήματος των Ζηλωτών και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας της εποχής, (σσ. 87 – 133) ο συγγραφέας εξετάζει κοινωνιολογικά το κίνημα των Ζηλωτών, παρουσιάζει τις κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις στην ύστερη αυτοκρατορία, τις σχέσεις πόλεων και αγροτικών κοινοτήτων, τη σχέση των Ζηλωτών με τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής τους. Ο κ. Κωτσιόπουλος χαρακτηριστικά επισημαίνει, ότι το κίνημα των Ζηλωτών δεν πρέπει να εκληφθεί ως μια προσπάθεια επαναστατικής μεταβολής των άδικων δομών της Βυζαντινής κοινωνίας. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι στο Βυζάντιο υπήρχαν ισχυρές πολιτικές και εκκλησιαστικές δυνάμεις οι οποίες λόγω του αυξημένου κύρους τους ανελάμβαναν να ενώσουν τα διεστώτα, ενώ λόγω της ειρηνοποιού και φιλάνθρωπης διάθεσής τους κατόρθωναν να επηρεάζουν ανασχετικά τις όποιες επαναστατικές εξελίξεις.

Στο τρίτο κεφάλαιο με τίτλο Αποτίμηση του κινήματος των Ζηλωτών, (σσ. 137 – 199) πραγματοποιείται αποτίμηση του  κινήματος και παρουσιάζονται οι σύγχρονες και οι κατοπινότερες απόψεις των θεολόγων λογίων και ερευνητών.

Το τέταρτο κεφάλαιο της μελέτης κλείνει με τη Θεολογική θεώρηση της εμφύλιας διαμάχης (σσ. 203 – 243), μέσα από την Αγία Γραφή.

Ο συγγραφέας επιθέτει ως συμπλήρωμα της μελέτης του κι ένα Παράρτημα. Στο παράρτημα αυτό παρατίθενται πατερικά κείμενα από τις πηγές για την ομόνοια και την ειρήνη. Το πρώτο αποτελεί ομιλία του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, «Περί της προς αλλήλους ειρήνης» και το δεύτερο απόσπασμα από το αγιολογικό έργο του Αγίου Φιλόθεου Κόκκινου, «Λόγος εις άγιον Γρηγόριον Παλαμάν».

Ακολουθεί ένας εκτενής κατάλογος βιβλιογραφίας (τριάντα δύο σελίδες) με πηγές, ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα βιβλία κάθε είδους που αποτέλεσαν την πηγή και τη βάση της έρευνας του συγγραφέα του βιβλίου. Πρόκειται για βιβλία και έντυπα κάθε είδους, που μαρτυρούν τη σοβαρότητα της έρευνας και την επίπονη εργασία για τη συγκέντρωση του υλικού και για τη σύνθεση του βιβλίου.

 

kotsΛίγα λόγια για το συγγραφέα

Ο αναπληρωτής καθηγητής Κωνσταντίνος Κωτσιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα και διαμένει στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Θεσσαλονίκης όπου και πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές του σπουδές. Το 1985 αναγορεύεται διδάκτορας του ίδιου τμήματος. Ο κ. Κωτσιόπουλος για πολλά χρόνια από το (1987-2003) ανήκε στο δυναμικό του Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης προετοιμάζοντας για την κοινωνία πολίτες καλλιεργημένους, ευαίσθητους και δημιουργικούς, ικανούς να συνεχίσουν τον πολιτισμό και να προσφέρουν στον συνάνθρωπό τους. Από το 2003 διδάσκει στο τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα κινούνται στο χώρο της Κοινωνιολογίας της θρησκείας και του Χριστιανισμού. Έχει δημοσιεύσει συνολικά επτά μονογραφίες και τριάντα άρθρα, ενώ έχει συνεργαστεί ως λημματογράφος στη Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια. Επίσης, έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και έχει δώσει πολλές διαλέξεις στην Ελλάδα.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top