Fractal
Home / Εντέχνως / Εντέχνως: Τα κείμενα για το Πάσχα μένουν…
27/04/2016, 1:17 μμ

Εντέχνως: Τα κείμενα για το Πάσχα μένουν…

Γράφει η Ιουστίνη Φραγκούλη- Αργύρη //

 

Μέρες Πασχαλιάς μακριά από την πατρίδα, με τον πατέρα μου απόντα εφεξής, και ο νους γυρίζει στις πασχαλιάτικες αφηγήσεις των Ελλήνων κλασσικών συγγραφέων.

easter-y

 

Αποσπάσματα από τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Γεώργιου Μωραϊτίδη, του Ανδρέα Καρκαβίτσα και του Ζαχαρία Παπαντωνίου κυκλοφορούσαν στα αναγνωστικά του δημοτικού και του γυμνασίου, εμπνέοντάς μας μέρες άγιες, χιλιόχρωμες και ποτισμένες με άρωμα ορθοδοξίας.

Βέβαια, ο πατέρας μας τις ελάχιστες ώρες του απογεύματος, ανάμεσα από τις ακολουθίες, την εξομολόγηση και τις υποχρεώσεις του στην εκκλησία τη Μεγάλη Εβδομάδα, μας διάβαζε τα διηγήματα των μεγάλων συγγραφέων και προπάντων του αγαπημένου του Παπαδιαμάντη.

Είναι φανερό ότι τα Πασχαλινά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι καθηλωτικά, καθώς πηγάζουν από την άκρως βιωματική του σχέση με την εκκλησιαστική και θρησκευτική παράδοση της Σκιάθου του.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης αφιερώνει στην Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση 12 διηγήματα και 10 άρθρα του. Είναι κυρίως εμπνευσμένα από την αγάπη του για την εκκλησιαστική ιστορία αλλά και τις παραδόσεις του νησιού του και όπως περιγράφει παραστατικά στο Λαμπριάτικος Ψάλτη: «Τὸ ἐπ’  ἐμοί, ἐνόσῳ ζῷ καὶ ἀναπνέω καὶ σωφρονῶ, δὲν θὰ παύσω πάντοτε, ἰδίως δὲ κατὰ τὰς πανεκλάμπρους ταύτας ἡμέρας, νὰ ὑμνῶ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, νὰ περιγράφω μετ᾿ ἔρωτος τὴν φύσιν καὶ νὰ ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια ἑλληνικὰ ἤθη»[1].

Στο διήγημα Παιδική Πασχαλιά, ο Παπαδιαμάντης αναφέρεται στο Έθιμο των Καλάντων της Μεγάλης Πέμπτης, που τηρείται μέχρι στις μέρες μας στη Σκιάθο. Μετά τη Θεία Λειτουργία τα παιδιά, αφού στολίσουν έναν «ὑψηλὸν καλάμινον σταυρὸν» με «μὲ ρόδα εὐώδη καὶ μὲ μήκωνας κατακοκκίνους, μὲ δενδρολίβανον καὶ μὲ ποικιλόχροα ἀγριολούλουδα, μὲ τὸν ἀποσπασθέντα ἀπὸ τ᾿ Ὀχτωήχι χάρτινον Ἐσταυρωμένον εἰς τὸ μέσον τοῦ σταυροῦ, καὶ μὲ ἐρυθρὸν μανδήλιον κυματίζον»[2] θα τραγουδήσουν σε όλα τα σπίτια της Σκιάθου τα πένθιμα Κάλαντα, το προανάκρουσμα του Πάθους και της Αναστάσεως του Χριστού.

Οι υποδεχόμενοι στα σπίτια τα παιδιά τα φιλεύουν για τον κόπο τους δίνοντάς τους και «ἀνὰ δυὸ ἀρτιβαφὴ αὐγὰ»… «κόκκινα, καὶ τί εὐτυχία! τί νίκη!»[3].

Την ίδια στιγμή κάθε σπίτι και κάθε οικογένεια κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες για το Πάσχα. Οι γυναίκες βάφουν τα αυγά «μὲ ῥιζάρι, κιννάβαρι καὶ ὄξος» και ζυμώνουν τις «κουλοῦρες μετ᾿ αὐγῶν διὰ τὸν σύζυγον» και «διὰ τὴν πενθεράν της, δι᾿ ἐαυτήν, διὰ τὲς κουμπάρες, ὡς καὶ μικρὲς «κοκῶνες» για τα παιδιά τους αλλά και «διὰ τ᾿ ἀνεδεξίμια της καὶ διὰ τὰ πτωχὰ παιδιὰ τῆς γειτονιᾶς.»

Έτσι και τη Θειά Σοφούλα στο διήγημα «Η τελευταία βαπτιστική», την βλέπουμε ανασφουγγωμένη να ζυμώνει μόνη της «ἐν συνόλω»… «ἑβδομήκοντα καὶ πλέον κοκκώναις, δηλ. παιδικὰς κουλούρας διὰ τοὺς βαπτιστικούς, διὰ τοὺς ἐγγονοὺς καὶ τὰ δισέγγονα»[4]. Όλα πρέπει να είναι έτοιμα ώστε οι πιστοί απερίσπαστοι να μπορέσουν να μετάσχουν από το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στα  Άχραντα Πάθη του Χριστού.

Ιδιαίτερο χρώμα έχει η ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής. Μετά την Ακολουθία των Ωρών, του Εσπερινού και της Αποκαθήλωσης, οι πιστοί θα ασπαστούν το Επιτάφιο, που από νωρίς το πρωί οι νέες του νησιού έχουν στολίσει, και τα μικρά παιδιά αφού κάνουν «τρεῖς γονυκλισίας πρὸ τοῦ ἀνθοστεφοὺς κουβουκλίου» θα ασπαστούν «τὸν μυρόπνοουν Ἐπιτάφιον, τὸ ἀργυρόχρυσον Εὐαγγέλιον μὲ τ᾿ ἀγγελούδια, καὶ τὸν Σταυρὸν μὲ τ᾿ ἀνθρωπάκια καὶ τὶς Παναγίτσες» και θα περάσουν τρεις φορές κάτω από τον «ὑψηλόν, μεγαλοπρεπῆ Ἐπιτάφιον»[5]. Οι καμπάνες των ναών κτυπούν πένθιμα όλη την ημέρα μέχρι τη δύση του ηλίου, και αρκετοί πιστοί παραμένουν στην Εκκλησία θέλοντας να ξενυχτίσουν τον Χριστό, μιας και σύμφωνα με το αρχαίο Έθιμο, η Ακολουθία του Επιταφίου ξεκινά όρθρου βαθέως, στη μία μετά τα μεσάνυκτα, με την περιφορά του Επιταφίου να γίνεται από τις 4:00π.μ. έως τις 5:15π.μ. Η περιφορά γίνεται «ὑπὸ τὸ ἀμαυρωθὲν φέγγος τῆς φθινούσης σελήνης, ἐνῷ ἡ αὐγὴ» λάμπει «ροδίνη καὶ ξανθή, προπέμποντες τὸν Ἐπιτάφιον ἀγλαόφωτον μὲ σειρὰς λαμπάδων. Καὶ ἡ αὔρα πραεῖα» κινεί «ἠρέμα τοὺς πυρσούς, χωρὶς νὰ τοὺς σβύνῃ, καὶ ἡ ἄνοιξις» πέμπει «τὰ ἐκλεκτότερα ἀρώματά της εἰς τὸν Παθόντα καὶ Ταφέντα, σαν να συμψάλλει και αυτή ‘‘«ὦ γλυκύ μου ἔαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον”! καὶ ἡ θάλασσα φλοισβίζουσα καὶ μορμύρουσα παρὰ τὸν αἱγιαλὸν» επαναλαμβάνει «οἴμοι! γλυκύτατε Ἰησοῦ!»

Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, εξάδελφος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη γράφει επίσης αφηγηματικά και σε βάθος ταυτόχρονα για τις ημέρες του Πάσχα, τονίζοντας τον κοσμικό χαρακτήρα της παράδοσης αλλά ταυτόχρονα ομφαλοσκοπώντας περί τα μηνύματα του Αγίου Πάθους και της Αναστάσιμης χαράς. Ο Μωραϊτίδης είναι ο επιστήμονας, ο λεπτολόγος, ο παρατηρητής, ο θρησκευτικός μαχητής, η τραγωδία του βρίσκεται παρούσα σε κάθε του κίνηση. Η καρδιά του είναι ασήκωτη από έγνοιες. Κινείται πάντα από τον έρωτα τού απόλυτου. Ίσως λιγότερο προικισμένος από τον Παπαδιαμάντη και σαφώς λιγότερο ιδιόρρυθμος στην γλώσσα του απεικονίζει το Πάσχα σαφώς επηρεασμένος από τον ξάδελφό του και την περιρρέουσα του νησιού του ατμόσφαιρα.

Οι μεταγενέστεροι, ο διηγηματογράφος Καρκαβίτσας και ο ποιητής Ζαχαρίας Παπαντωνίου, έγραψαν λιγότερα διηγήματα αυτού του είδους, όπως τα «Πειράγματα» του πρώτου και «Η αδελφή του νυμφίου» του δεύτερου που χαρακτηρίζονται από γλαφυρότητα, περιγραφικότητα και ωραία γραφή. Υπολείπονται ωστόσο σε βάθος και ερμηνευτικότητα ως προς τα μηνύματα που πηγάζουν από τις γραφές και τις προεκτάσεις του θείου Δράματος και της πολυπόθητης Ανάστασης. Είναι απλά εμπνευσμένοι από την επετειακή διάσταση του Πάσχα όπως προκύπτει ως σημείο αναφοράς της πολιτισμικής τους καταγωγής.

Παρότι σήμερα δεν γράφονται θρησκευτικά/ επετειακά διηγήματα, η καρδιά μου χτυπάει δυνατά κάθε φορά που γυρίζω στις σελίδες της αναγνωστικής μου ιστορίας αναθυμούμενη τους μεγάλους και ανεπανάληπτους συγγραφείς του Ελληνικού Πάσχα!

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top