Fractal

Η κριτική αποτίμηση της Αναφοράς και ο παγκόσμιος αντίκτυπος

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Νίκος Καζαντζάκης «Αναφορά στον Γκρέκο», εκδ. «Καζαντζάκη», «Έθνος της Κυριακής»

 

assets_LARGE_t_420_54453171«Στο ίδιο επίπεδο με τον κόσμο των φυσικών στοιχείων και, πάνω απ’ όλα, ξέροντας σε κάθε πράγμα, σε κάθε τι που υπάρχει, να αναγνωρίζει το ιερό, όταν το συναντά, είχε, για ό,τι είναι ζωντανό, αυτή την ευλάβεια που υπήρξε ένα από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά -τα πολύ συχνά ξεχασμένα, για τα οποία ο Πεγκύ έγραψε εξαίσιες σελίδες- του αρχαίου παγανισμού… Ο Τόμας Μανν παραλλήλισε τον Καζαντζάκη με τους μεγάλους Έλληνες ποιητές τής αρχαιότητας, τους προγόνους του• είπε ότι το πνεύμα τού Ομήρου αναβίωσε σ’ αυτά τα βιβλία, που κοχλάζουν από εξαιρετική ζωτικότητα, που εγείρονται από ένα πανθεϊστικό συναίσθημα όπου όλη η φύση, μέχρι το ταπεινότερο φυτό τού λόφου, είναι καθαγιασμένη.» Γράφει ο Marcel Brion της Γαλλικής Ακαδημίας στη “Le Monde” με αφορμή την «Αναφορά στον Γκρέκο» του Νίκου Καζαντζάκη.

Το έργο – κλειδί για τη ζωή και το έργο του. Το βιβλίο σύνδεσμος με ό,τι σημαίνει ελληνικότητα για τον έλληνα δημιουργό. Το βιβλίο της ζωής του και το βιβλίο των βιβλίων του: «…Θα βρεις, λοιπόν, αναγνώστη, στις σελίδες ετούτες την κόκκινη γραμμή, καμωμένη από στάλες αίμα μου, που σημαδεύει την πορεία μου ανάμεσα στους ανθρώπους, στα πάθη και στις ιδέες… Τέσσερα στάθηκαν τ’ αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά μου, και το καθένα φέρνει ένα ιερό όνομα: Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας. Αυτή την αιματερή πορεία μου, από τη μια από τις μεγάλες αυτές ψυχές στην άλλη, τώρα που ο ήλιος βασιλεύει, μάχουμαι στο Οδοιπορικό μου ετούτο να σημαδέψω…”

“Κάτι περισσότερο και καλύτερο από αυτοβιογραφία, η Αναφορά στον Γκρέκο είναι λοιπόν η ιστορία ενός εσωτερικού οδοιπορικού, κάτω από το σημάδι τού Γκρέκο, γιατί αυτός ο ζωγράφος, Κρητικής καταγωγής, μας άφησε πλάσματα που διατρέχονται από φλόγα, που δεν είναι άλλο παρά φλόγα. Είναι, επίσης, η διαθήκη τού Καζαντζάκη, το ύστατο έργο του, όπου εξηγεί τη γένεση των μεγάλων έργων του -μυθιστορημάτων, θεατρικών, και πάνω απ’ όλα της “Οδύσειας”- και, με ακρίβεια, τη φιλοσοφική, ηθική ή θρησκευτική σημασία τους. Ακόμη, μας καθίσταται κατανοητός ο τρόπος με τον οποίον ο Καζαντζάκης χρησιμοποίησε κάποιες περιπέτειες των οποίων υπήρξε ο δράστης ή ο μάρτυρας, όπως επίσης και κάποια διαβάσματά του. Όλα ετούτα δίδουν το μέτρο αυτού τού σπουδαίου έργου, που είναι ταυτόχρονα λογοτεχνικό ντοκουμέντο και πνευματική εξομολόγηση ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς που γέννησε ποτέ η Ελλάδα.» Διαβάζουμε από τη γαλλική έκδοση Nikos Kazantzaki, “Lettre Au Greco”, Bilan d’une Vie, Plon, Paris 1961.

Και ο Πάτροκλος Σταύρου στην ελληνική έκδοση και στο επίμετρό του θα επιμείνει ακριβώς: «Το μέγα θέμα με την Αναφορά στον Γκρέκο δεν είναι μόνον τι αφηγείται, τι πλάθει, τι περιγράφει- ιστορία, μύθους, παραδόσεις, ιδέες, εξάρσεις και εκστάσεις, φιλοσοφικές θεωρίες, προορισμό και καταξίωση του ανθρώπου, πάλη και συμφιλίωση με τη θε(ι)ότητα, συναδέλφωση με τον άνθρωπο και την ανθρωπότητα, θέασή τους με τα μάτια της ψυχής, ένωση με όλα τα όντα, επικοινωνία με τα ένυλα και τα άυλα συστατικά και τις ορατές κι αόρατες συμπαντικές δυνάμεις. Το μέγα θέμα είναι πώς τα γράφει». Και «η γραφή του Καζαντζάκη είναι αριστοτεχνική, συναρπαστική, μεστή ύφους, ήθους και δυνάμεως, λυρική και επική και δωρική- διεισδύει στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου και προκαλεί ρίγη συγκινήσεως. Εδώ, καθώς και στις ιδέες του, στην όλη συγγραφή του, έγκειται η μυστηριακή πνευματική μεγαλοσύνη του. Η Αναφορά στον Γκρέκο είναι απόγειον ψυχής και καρδίας. Γι’ αυτό και κατά καιρούς επιλέγεται ως ένα από τα ωραιότερα βιβλία του κόσμου. Η Αναφορά στον Γκρέκο έχει μεταφραστεί και εκδοθεί σε πολλές ξένες γλώσσες, και υμνητικά σχόλια έχουν γι’ αυτήν διατυπωθεί».

 

assets_LARGE_t_420_54272484a

 

Οι σημαντικότερες μεταφράσεις της:

  • Nikos Kazantzaki, Lettre au Greco. Souvenirs de ma vie, μετάφραση στα γαλλικά Michel Saunier, Παρίσι: εκδ. Club des éditeurs 1960. Παρίσι: εκδ. Plon 1961. [Με τίτλο Lettre au Greco. Βilan d’une vie:] Παρίσι: εκδ. Plon 1967, 1975, 1983, 1988, 1991, 1997, 2000

  •  Nikos Kazantzaki, Carta a Grego, μετάφραση στα πορτογαλικά Armando Pereira da Silva, Armando da Silva Carvalho, Λισαβόνα: εκδ. Ulisseia 1961

  • Niko Kazantzakis, Carta al Greco. Recuerdos de mi vida, μετάφραση στα ισπανικά Delfín Leocadio Garasa, Μπουένος Άιρες: εκδ. C. Lohlé 1963, 1964, 1967, 1982. Μπουένος Άιρες: εκδ. Lohlé-Lumen 1995

  • Nikos Kazantzakis, Rechenschaft vor El Greco, μετάφραση στα γερμανικά Isidora Rosenthal-Kamarinea, Βερολίνο/Grunewald: εκδ. Herbig 1964. Μόναχο: εκδ. Herbig 1970. Μόναχο/Ντάρμσταντ: εκδ. Herbig 1978. Αμβούργο: εκδ. Rowohlt 1980, 1982, 1983, 1986, 1988, 1989. Βερολίνο: εκδ. Volk und Welt 1983. Φραγκφούρτη/Βερολίνο: εκδ. Ullstein 1990, 1993, 1995

  • Nikos Kazantzakis, Report to Greco. The autobiography of the author of The Last Temptation of Christ, μετάφραση στα αγγλικά Peter Bien, Νέα Υόρκη: Simon and Schuster 1965. Bantam Books 1966, 1971

  • Nikos Kazantzakis, Report to Greco. The autobiography of the author of The Last Temptation of Christ, μετάφραση στα αγγλικά Peter Bien, Λονδίνο: Faber and Faber 1965, 1973, 1974, 1977

  • Nikos Kazantzakis, Tilinteko El Grecolle, μετάφραση στα φινλανδικά Aarno Peromies, Ελσίνκι: εκδ. Tammi 1966

  • Nikos Kazancakis, El Greco’ya mektuplar, μετάφραση στα τουρκικά Ahmet Angin, Ισταμπούλ: εκδ. Ε Yayinlari 1975, 1995. Ισταμπούλ: Can 2003

  •  Nikos Kazantzakis, Hlášení El Grecovi, μετάφραση στα τσεχικά Jana R. Friesová, Božena Protopapasová. Μετάφραση στίχων Miloš Tomasco. Επίλογος Růžena Dostálová, Πράγα: εκδ. Odeon 1982

  • N. Kazantzakis, O viata in scrisori, μετάφραση στα ρουμανικά, Βουκουρέστι: εκδ. Univers 1983

  • Nikos Kazantzakis, Guzarish bih khaki Yunan, μετάφραση στα περσικά Salih Husayni, Τεχεράνη: Nilufar 1984, 1988

  • Nikos Kazantzakis, Raport catre El Greco, μετάφραση στα ρουμανικά Alexandra Medrea-Danciu, Βουκουρέστι: εκδ. Universe 1986

  • Μετάφραση στα κινέζικα Weicheng Zhu, Ταϊπέι: εκδ. Guang fu shu ju gu fen you xian gong si 1989

  • Nikos Kazantzakis, El Greco e lo sguardo cretese, μετάφραση Giovanni Bonavia, Ρώμη: εκδ. Biblioteca del vascello 1994

  • Nikos Kazantzakis, Verantwoording aan El Greco, μετάφραση στα ολλανδικά Jos Schoonen, Χρόνινγκεν: Styx 1997

  •  Nikos Kazantzakis, Čar grške pokrajine: izbor popotnih spominov iz dela Obračun pred El Grecom, μετάφραση στα σλοβενικά, Λιουμπλιάνα: εκδ. Cankarjeva 2002

 

Δημοσιεύθηκε στο Έθνος

 

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top