Η Αλίκη στο καζάνι των θαυμάτων
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //
«Καζάνι» της Μαρίας Α. Ιωάννου, Εκδ. Νεφέλη, σελ. 144
Από το 2011, με την ευφάνταστη «Γιγαντιαία πτώση μιας βλεφαρίδας» μάς είχαν δοθεί οι χάρτες για το ποιος είναι ο «κόσμος» που ήθελε να κινηθεί η πρωτοεμφανιζόμενη –τότε- Μαρία Α. Ιωάννου.
Το «Καζάνι», η δεύτερη συλλογή διηγημάτων της, έρχεται να επιβεβαιώσει τα σύνορα αυτής της επικράτειας που δεν έχει δομηθεί για να έχει… όρια. Στο πρώτο της βιβλίο, το πλέγμα των ιστοριών συντίθεται από παραβολικές γραμμές, συντονισμένες παραδοξότητες και βαθύχρωμες εστίες παραλόγου. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και τίποτα δεν φαίνεται όπως ακριβώς είναι. Η Ιωάννου κινείται σε έναν ενδιάμεσο, ρευστό χώρο και χρόνο. Οι φιγούρες που παρουσιάζει λειτουργούν εξωλεκτικά, λες και θηλυκώνουν μια δυνητική ποιότητα του εαυτού τους. Οι γραμμές των ιστοριών άλλοτε είναι τραχιές κι άλλοτε θολές, εξπρεσιονιστικές, εκθετικές. Αν όλα τούτα συνθέτουν μια «χώρα θαυμάτων», τότε οι ήρωές της είναι σαν πολλαπλά είδωλα μιας κάποιας Αλίκης.
Το αυτό συμβαίνει και σε αυτή τη συλλογή διηγημάτων. Διηγημάτων; Οι ιστορίες της Ιωάννου μοιάζουν σαν λεκτικές εγκαταστάσεις. Δεν ακολουθούν ένα σταθερό μοτίβο «αρχής, μέσης, τέλους». Ποτέ δεν ξέρεις από πού και πώς άρχεται η διήγηση, τι διαμορφώνεται στο ενδιάμεσο και αν το τέλος, πράγματι, υφίσταται. Τα αρχέτυπα των προσώπων υπερνικούν την υλική τους υπόσταση, γίνονται κάτι άλλο, δίχως όμως να χάνουν την απτική σχέση με τα πράγματα. Δεν είναι πλάσματα του νου, δεν είναι φασματικές υπάρξεις, δεν είναι καν φαντάσματα. Ωστόσο, δεν είναι και καθορισμένοι, πεπερασμένοι οργανισμοί που τίποτα δεν κρούει τον πυρήνα τους. Κοινώς: η αιτιοκρατία πάει περίπατο.
Αντιθέτως, επειδή είναι τρεμάμενες υπάρξεις, μεταιχμιακές, ο πρώτος που υφίσταται επίθεση είναι ο εσώτατος κορμός τους. Είναι τσακισμένες, χαλασμένες οντότητες. Είναι άνθρωποι που ο σοβάς τους τρίβεται και πέφτει. Άνθρωποι με ένα ρόπαλο στο χέρι που ετοιμάζονται να επιτεθούν στον εαυτό τους. Άνθρωποι-κάκτοι που αποφεύγουν ο ένας τον άλλον για να μην καρφωθούν, αλλά είναι καταδικασμένοι στο τέλος να αγκαλιαστούν. Πλάσματα που ζουν μέσα σε ένα ψυγείο, βίαια, συνδιαλεγόμενα με τρύπες που γεννούν άλλες τρύπες που δεν κλείνουν, που μοιάζουν με αδέσποτους σκύλους της πόλης (ή και το αντίθετο), που αγκαλιάζουν φοινικιές μέσα στην άγρια μοναξιά τους. Δεσμευμένες με τη σάρκα τους που δεν μπορούν να αποχωριστούν και βαθιά μέσα τους πνίγονται. Ακόμη και βιβλία που διψάνε να διαβαστούν οι λέξεις τους, που θέλουν να υπάρξουν διά της ανάγνωσης.
Μαρία Α. Ιωάννου
Όλες αυτές οι μορφές είναι μια πυραμίδα από ελλείψεις, από κάτι που χάνεται στάγδην και δίχως τελειωμό. Υφέρπει στον κόσμο τους κάτι άλογο, ασυνήθιστο, απροσάρμοστο, μη καθορισμένο από την κοινή λογική. Η Ιωάννου δεν θέλει ούτε να τους κάνει αγαπητούς αυτούς τους ήρωες, ούτε να τους ντύσει με πολύχρωμο ντύμα για να τους κάνει καρικατούρες, αλλά ούτε και να τους εκλογικεύσει. Τους αφήνει έκθετους να πλεύσουν στα ανειρήνευτα νερά της ζωής τους. Θα έλεγε κανείς πως οι ιστορίες γράφονται εν προόδω, αναπτύσσονται από τους ήρωες και όχι από τη συγγραφέα, η οποία λειτουργεί ωσάν υποδοχέας και αντηχείο των δικών τους βουλήσεων.
Το «Καζάνι» διαμορφώνει πλέον μια προσωπική γραφή και γλώσσα στην Ιωάννου. Το βάθος των ιστοριών, όπως και η οπτική, μοιάζουν με εκείνο των ιστοριών της «Βλεφαρίδας» με τις υφολογικές ομοιότητες να είναι περισσότερες από τις διαφοροποιήσεις. Τούτο σημαίνει ότι έχει κατακτηθεί πλέον αυτή η ελλειπτική και διαλείπουσα γραφή συνδυασμένη με μια εκκεντρική εικονοποιία που θυμίζει Ιονέσκο, Αραμπάλ, Μπέκετ και Κάφκα δίχως την εκζήτηση της μίμησης. Θεωρητικά, στο τρίτο βιβλίο, όταν και όποτε έρθει αυτό, θα περιμένει κανείς να δει μια διαφορετική οπτική, μια άλλη γωνία θέασης, ένα σπάσιμο της συνθήκης. Μέχρι τότε, όμως, αυτή η «χώρα» υπάρχει, καίτοι έχει ασαφή και μη εκλογικευμένα όρια και συντεταγμένες. Φαίνεται, όμως πως αυτή είναι και η ιδρυτική της πράξη: να υπάρχει με μια απεικονιστική προοπτική και λιγότερο ως μια άλλη εκδοχή της πραγματικότητας. Η αχρονικότητα, η διαταραγμένη αίσθηση του χώρου, αν και σε αρκετά σημεία διαφαίνονται στοιχεία και μέρη της Κύπρου, και η αμεταμφίεστη λάμψη ενός παραλόγου, είναι στοιχεία που η Ιωάννου διατηρεί και σε τούτη τη συλλογή. Και πράττει καλώς.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ο θάνατος ποτέ δεν βάζει τέλος
23/04/2024, 9:51 μμ -
Παρακείμενα: «Ωδή στην ηρωική παράδοση και ταυτόχρονα καταδίκη»
23/04/2024, 9:50 μμ -
Ο ‘δράκος’ κοιτούσε τη λίμνη
23/04/2024, 9:48 μμ -
Η αλχημιστική φαντασία της Μπουραζοπούλου
23/04/2024, 9:47 μμ -
Ο Δημήτρης Νόλλας συνεχίζει
23/04/2024, 9:45 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Το Ωσαννά μου πέρασε από ένα απέραντο χάσμα αμφιβολίας
Γράφει η Ελένη Γκίκα // «Οι δαιμονισμένοι» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου, Εκδ. Ίνδικτος, σελ. 1261 Δεν είναι μόνο τα πολιτικά ζητήματα που απασχολούν τον Ντοστογιέφσκι στους διαχρονικούς «Δαιμονισμένους» του, αλλά και η ερωτική εξάρτηση, η αυτοκαταστροφή,
Περισσότερα -
Μια ταπεινή, ιστορική ημέρα!
Του Νίκου Τσούλια // – Γεια σας, Χρόνια Πολλά, Χριστός Ανέστη – Χρόνια Πολλά… – Επιτέλους! – Ναι, πράγματι επιτέλους… Τι να σας φέρω; Πρωινό της 3ης Μαΐου 2021. Ναι είναι ημέρα ιστορική, ας είναι
Περισσότερα -
«Είμαστε αλάνια…» Ρεμπέτικες κομπανίες νέων στο πάλκο του Μεγάρου Μουσικής
Τα νέα παιδιά που αγαπούν το ρεμπέτικο, που τραγουδούν και παίζουν στους πεζόδρομους, στις πλατείες και στις συντροφιές, μας αποδεικνύουν ότι το ζωντανό λαϊκό τραγούδι δεν μπορεί να αντικατασταθεί ούτε από την «έντεχνη» επεξεργασία του ούτε από τα υποκατάστατά
Περισσότερα -
Ορισμός και Εκφάνσεις της “Αμαρτίας” στην Αμαρτωλή Πόλη του Μάνου Κοντολέων
Γράφει η Μάριον Χωρεάνθη // Μάνος Κοντολέων «Αμαρτωλή πόλη», εκδ. Πατάκη, σελ. 388 Πώς μπορεί μια πόλη να είναι “αμαρτωλή”; Άραγε η “αμαρτία” που τη βαρύνει πηγάζει από το σύνολο των μελών της, ή μονάχα από μέρος του;
Περισσότερα -
✔ Νίνα Κουλετάκη: «H ζωή είναι πολύ πιο ευφάνταστη κι απρόβλεπτη από την τέχνη»
Συνέντευξη στην Χρυσάνθη Ιακώβου // Η συγγραφέας Νίνα Κουλετάκη μιλά για το νέο της βιβλίο “Φόνισσες” (Εκδόσεις Κύφαντα, 2019), στο οποίο έχει καταγράψει εγκλήματα που διαπράχτηκαν από γυναίκες, και εξηγεί γιατί αρέσει στον κόσμο να παρακολουθεί και να διαβάζει “σκοτεινές” ιστορίες. –Κυρία Κουλετάκη,
Περισσότερα -
Το ζεστό βλέμμα των σκύλων
Γράφει o Κώστας Α.Τραχανάς // Αλεχάντρο Παλόμας «Ένας σκύλος», Μετάφραση: Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου, Εκδόσεις Opera 2022, σελ. 357 Η οικογένεια είναι ένα «διηνεκές» από ναυάγια που σηματοδοτούν οι θάνατοι και οι γεννήσεις. Ανάμεσα σ’ αυτά τα ναυάγια, ο χρόνος
Περισσότερα -
Πανελλαδικές εξετάσεις: διαχρονικό παράθυρο για το μέλλον των μαθητών!
Του Νίκου Τσούλια // Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει άλλος θεσμός στην ελληνική πολιτεία που να είναι τόσο διαχρονικός και ιστορικός – όλα να αλλάζουν γύρω του και αυτός να μένει σταθερός – και ταυτόχρονα να αμφισβητείται
Περισσότερα
