Fractal
Home / RE-FRACTAL / Καβάφης – Μπρόντσκι: Τόσο διαφορετικοί, τόσο όμοιοι
27/05/2015, 11:24 πμ

Καβάφης – Μπρόντσκι: Τόσο διαφορετικοί, τόσο όμοιοι

Πηγή: gr.rbth.com

 

ullstein_high_00919848_tass_673

 

 

Τους Καβάφη και Μπρόντσκι δεν μπορείς να τους κατατάξεις στην ίδια εποχή. Ηταν διαφορετικοί από απόψεως ποιητικού στυλ και γλώσσας. Αμφότεροι όμως συνυπάρχουν στο ενιαίο σύστημα της συνέχειας της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, και παρά τη χρονική απόσταση που τους χωρίζει, το έργο τους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί διαλογικό

 

Ιωσήφ Μπρόντσκι. Πηγή: Ullsteinbild / Vostock-Photo

 

Στις φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Ιωσήφ Μπρόντσκι αποτυπώνονται δυο εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι. Ο πρώτος είναι πάντοτε συγκεντρωμένος, ντυμένος με κοστούμι, με εκλεπτυσμένες και συγκρατημένες στάσεις του σώματος και αριστοκρατικό στυλ. Ο δεύτερος, βρίσκεται πάντα σε κίνηση, είναι εκφραστικός, συχνά κρατά τσιγάρο, σπάνια φορά κοστούμι, και το πάνω κουμπί του πουκαμίσου του είναι σχεδόν πάντα ξεκούμπωτο.

Τους χωρίζουν μερικές δεκαετίες, κάτι που δεν σημαίνει τίποτα στην παγκόσμια ιστορία, αλλά τους ενώνει «η ασταμάτητη νότα κενότητας απέναντι στη ζωή, ένα σημαντικό ανθρώπινο συναίσθημα, το οποίο ούτε πριν ούτε και μετά απ’ αυτόν δεν εμφανιζόταν με τόση συνέπεια», όπως αναγνώρισε ο Μπρόντσκι για τον έλληνα ποιητή.

Στον Μπρόντσκι άρεσε πάρα πολύ ο Καβάφης, κάτι που είχε πει επανειλημμένα στους φίλους του. Επίσης, όταν εργαζόταν στις ΗΠΑ, ο Μπρόντσκι, ο οποίος δεν σπούδασε ποτέ σε πανεπιστήμιο και γι’ αυτό δεν είχε το στυλ «του λέκτορα», ανέφερε μιλώντας στους φοιτητές εκείνο που του φαινόταν ως απαραίτητο. Και αυτός, ως ένας άνθρωπος που δεν γνώριζε την ελληνική γλώσσα, θεωρούσε υποχρεωτικό να κάνει γνωστό στο ακροατήριό του το έργο του μεγάλου Έλληνα.

 

Η “λογική” στην ποίηση

 


Κ.Π. Καβάφης. Πηγή: TASS

 

Ο Μπρόντσκι παράθετε συχνά στους φοιτητές για ανάλυση ποιήματα του Καβάφη. Τον έλκυε το «αντιποιητικό» ή «μη ποιητικό», όπως το αποκάλεσε ο Γεώργιος Σεφέρης, ύφος του έλληνα ποιητή. Θεωρούσε, ότι στο πεζό στυλ του Καβάφη κρύβεται η πηγή του πλούτου της ποίησής του. Και αναμφίβολα θαύμαζε το γεγονός ότι σε οποιοδήποτε ποίημα του σπουδαίου Έλληνα κυριαρχεί η λογική. «… Στους στίχους του δεν υπάρχουν συγκρίσεις και οτιδήποτε σχετικό. Για την ανάπτυξη του ποιήματος χρησιμοποιεί την καθαρή λογική», έλεγε στους φοιτητές, εξηγώντας τα μυστικά της δεξιοτεχνίας του Καβάφη.

Συνέβη έτσι, ώστε πολλοί στη Ρωσία γνώρισαν το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη χάρις στις μεταφράσεις του Ιωσήφ Μπρόντσκι. Για να το πούμε ακριβέστερα, όχι ακριβώς μεταφράσεις, αλλά επιμέλεια, κάτι το οποίο ανέφερε πολύ συχνά ο ίδιος ο Μπρόντσκι.

Η γνωριμία του Μπρόντσκι με την ποίηση του Καβάφη στάθηκε δυνατή χάρη στο φίλο του, Γκενάντι Σμάκοφ, μια αυθεντία της κλασσικής φιλολογίας, ο οποίος είχε μεταναστεύσει και αυτός στις ΗΠΑ το 1975. Ο Μπρόντσκι τον θεωρούσε ως έναν από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του, γεγονός που «έθετε τεράστιες βάσεις για εμπιστοσύνη».

 

Ο Σμάκοφ έκανε πάρα πολλές μεταφράσεις. Λόγω της εξαιρετικής του μόρφωσης, που περιελάμβανε τη γνώση διαφόρων ευρωπαϊκών γλωσσών, στη σύντομη ζωή του (πέθανε στα 48) μετέφρασε τους Βερλέν, Κοκτό, Ντάριο, Χόθορν και Χένρι Τζέιμς.

Όταν ο Σμάκοφ, ευρισκόμενος ήδη στις ΗΠΑ, αρρώστησε βαριά, ο Μπρόντσκι κλήθηκε να κάνει την επιμέλεια των μεταφράσεων του Καβάφη που είχε κάνει ο πρώτος. Ο Μπρόντσκι διηγείται: «Όταν (ο Σμάκοφ) αρρώστησε, του είπα, “Δώσε μου εκείνες τις μεταφράσεις σου του Καβάφη και θα δούμε τι μπορώ να κάνω πάνω σ’ αυτές”. Αποφάσισα να το κάνω, όχι μόνο για να προσφέρω χαρά στον Σμάκοφ, αλλά κυρίως για να τον κάνω λίγο να ξεχαστεί. Τελικά επιμελήθηκα είκοσι ποιήματα».

Το αποτέλεσμα δεν ήταν τόσο επιμέλεια, παρά μια νέα εκδοχή της αρχικής μετάφρασης, γι’ αυτό και πολλοί μελετητές υποστήριξαν την άποψη ότι οι μεταφράσεις ανήκουν στον Μπρόντσκι. Ο ίδιος ωστόσο, ως άνθρωπος που εκτιμούσε ιδιαίτερα το αίσθημα της φιλίας, επέμενε ώστε οι μεταφράσεις να μην εκδοθούν με το όνομά του, αλλά με αυτό του Σμάκοφ, καθώς και με τη σημείωση ότι «η επιμέλεια έγινε από τον Ι. Μπρόντσκι».

 

Ο ανεπανάληπτος Καβάφης

Όπως και να έχει, ένα άλλο σημαντικό σημείο είναι ότι ο Μπρόντσκι ενδιαφερόταν για τον Καβάφη την εποχή της ποιητικής του ωρίμανσης, όταν βρισκόταν ήδη στη Ρωσία. Ο Μπρόντσκι, ο οποίος γνώριζε θαυμάσια την παγκόσμια λογοτεχνία, είχε τον δικό του ιδιότυπο κατάλογο ποιητών, τους οποίους τοποθέτησε με την εξής σειρά: Την πρώτη θέση μοιράζονταν ο Ουίστεν Χιου Όντεν και η Μαρία Τσβετάεβα, ακολουθούσαν ο Κωνσταντίνος Καβάφης και ο Ρόμπερτ Φροστ, η τρίτη θέση ανήκε στον Μπορίς Παστερνάκ, στην Άννα Αχμάτοβα, στον Όσιπ Μαντελστάμ και στον Ράινερ Μαρία Ρίλκε.

Ο Μπρόντσκι είχε αναφερθεί πολλές φορές στην αξία που είχε για το ίδιο το έργο του Καβάφη, ωστόσο, απέφευγε να μιλά για επιρροή της ποίησης του επιφανούς Έλληνα στο δικό του έργο. Εξηγώντας γιατί μια τέτοια επιρροή δεν υπήρξε, ο βραβευμένος με Νόμπελ ποιητής γράφει: «Αν τον βρίσκουν (τον Καβάφη) στα ποιήματά μου, αυτό είναι για μένα ένα από τα καλύτερα κομπλιμέντα. Ωστόσο, δεν θεωρώ ότι η επίδρασή του ήταν τόσο σημαντική… Είναι αδύνατο να βρίσκεσαι υπό την επιρροή του Καβάφη. Μπορείς να τον αγαπάς, αλλά να τον χρησιμοποιείς σαν πρότυπο είναι αδύνατο, επειδή είναι ανεπανάληπτος».

 

Ιωσήφ Μπρόντσκι: Ο μεγαλύτερος ποιητής της γενιάς του

Ο Ιωσήφ Μπρόντσκι γεννήθηκε στο Λένινγκραντ στις 24 Μαΐου, 1940. Εγκαταλείπει το σχολείο σε ηλικία δεκαπέντε χρόνων πιάνοντας διάφορες δουλειές , σε νεκροτομείο, σε ελαιοτριβείο, σε λεβητοστάσιο πλοίου, ακόμη και σε μια γεωλογική αποστολή. Αυτή την περίοδο ο Μπρόντσκι μαθαίνει αγγλικά και πολωνικά, και αρχίζει να γράφει ποίηση. Αυτοεξορίζεται από τη Σοβιετική Ένωση το 1972, μετά από 18 μήνες καταναγκαστική εργασία στη Βόρεια Ρωσία, στο πλαίσιο πενταετούς ποινής. Σύμφωνα με τον Μπρόντσκι η λογοτεχνία άλλαξε ολοσχερώς τη ζωή του. «Ήμουν ένας φυσιολογικός σοβιετικός νέος», είπε κάποτε. «Θα μπορούσα να είχα γίνει άνθρωπος του συστήματος, αλλά κάτι μου ανέτρεψε αυτή την εικόνα, γιατί όπως λέει κι ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι στις σημειώσεις από το υπόγειο, συνειδητοποίησα ποιος είμαι. Ότι είμαι κακός».

Ο Μπρόντσκι τιμάται ως ο μεγαλύτερος Ρώσος ποιητής της γενιάς του. Έχει συγγράψει εννέα τόμους ποιημάτων, και αρκετές συλλογές δοκιμίων. Το 1987 βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ενώ το πρώτο του βιβλίο ποίησης εμφανίζεται μεταφρασμένο στα αγγλικά το 1973.

Από το 1991 έως το 1992 τιμάται ως ο νομπελίστας ποιητής των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ διδάσκει για 15 χρόνια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και στο Mount Holyoke College. Το 1993, σε συνεργασία με τον Andrew Carroll ιδρύουν τη μη κερδοσκοπική οργάνωση American Poetry & Literacy Project , με στόχο την εξάπλωση της ποίησης στην αμερικανική κουλτούρα ως «πανταχού παρούσα», ή σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Μπρόντσκι – να γίνει σαν τη φύση που μας περιβάλλει, και από την οποία εμπνεόμαστε, να είναι παρούσα από τα βενζινάδικα μέχρι και μέσα στα αυτοκίνητα. Ο Ιωσήφ Μπρόντσκι πέθανε στις 28 Ιανουαρίου του 1996, από καρδιακή προσβολή στο διαμέρισμά του στο Μπρούκλιν.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top