Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η Ποιητική του Βαλερύ
17/04/2018, 10:49 μμ

Η Ποιητική του Βαλερύ

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Πωλ Βαλερύ «Ποίηση και αφηρημένη σκέψη ή καθαρή ποίηση», Μετάφραση: Χριστόφορος Λιοντάκης, εκδ. Πλέθρον

 

H Τέχνη της ποίησης «ίσως συντονίζει τους πιο πολλούς παράγοντες και ανεξάρτητους φορείς: τον ήχο, το νόημα, το πραγματικό και το φανταστικό, τη λογική, τη σύνταξη, τη διπλή ανακάλυψη του βάθους και της μορφής, κι όλα αυτά με τη βοήθεια ενός μέσου[…]την κοινή γλώσσα, από την οποία πρόκειται να ανασύρουμε, την καθαρή φωνή, ιδανική και άξια για μια χωρίς αδυναμίες επικοινωνία[…]μια επικοινωνία η οποία δεν θα θραύει τη φευγαλέα σφαίρα του ποιητικού σύμπαντος, την ιδέα κάποιου εγώ, άπειρα ανώτερου από το εγώ μου».

Η μικρή αυτή παράγραφος από το δοκίμιο του Γάλλου Συμβολιστή ποιητή Paul Valery Ποίηση και αφηρημένη σκέψη ή καθαρή ποίηση (επιμέλεια Α. Ζήρας, μετάφραση Χριστόφορος Λιοντάκης, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 1980) είναι ο διαχρονικός και παγκόσμιος ορισμός της ποίησης. Στο μικρό αυτό βιβλίο, μόλις 96 σελίδων, περιλαμβάνονται τα μαθήματα για την Ποιητική, τα οποία έκανε ο Βαλερύ ως καθηγητής του College de France με τη μορφή διαλέξεων κατά το χρονικό διάστημα 1937-1945.  Αν και το έργο έμεινε ημιτελές, ωστόσο ο Γάλλος ποιητής και στοχαστής πρόλαβε να ερευνήσει την εσωτερική δημιουργία της δημιουργίας, σε αντίθεση με άλλους ερευνητές, οι οποίοι στράφηκαν στην ανάλυση των μορφών της ποίησης.

Η ερμηνεία και η παρουσίαση του παρόντος δοκιμίου είναι αδύνατον να γίνει χωρίς τη χρήση της γλώσσας του ποιητή. Η λεκτική και μορφική τελειότητα του γραπτού του λόγου υποχρεώνει τόσο τον αναγνώστη όσο και τον βιβλιοκριτικό στην απλή επανάληψη και αποστήθιση των προσεγμένων επιλογών λέξεων, εκφράσεων και νοημάτων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περιγραφή της θαυμαστής ιδιότητας της ποίησης: «Το ποίημα δεν πεθαίνει επειδή έζησε. Δημιουργείται ειδικά για ν’ αναγεννάται από τις στάχτες του και ξαναγίνεται εσαεί ότι υπήρξε». Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχει μια «αρμονική ανταλλαγή ανάμεσα στην έκφραση και την εντύπωση» δημιουργώντας ένα «ποιητικό εκκρεμές», το οποίο «προχωρεί από την αίσθηση προς κάποια ιδέα ή κάποιο αίσθημα, επανέρχεται σε μια ανάμνηση της αίσθησης και τείνει στην καθαρή πράξη, η οποία θα αναδημιουργούσε αυτή την αίσθηση». Αυτή η αιώρηση γίνεται «ανάμεσα στη Φωνή και τη Σκέψη, στη Σκέψη και τη Φωνή, στην Παρουσία και την Απουσία». Με τον τρόπο αυτό, δημιουργείται το «αδιάσπαστο του ήχου και του νοήματος», το οποίο προσδίδει την αξία στο ποίημα. Αυτή η ποιητική αναγέννηση έρχεται σε αντίθεση με την ομιλία, η οποία μόλις εκδηλωθεί «δεν υπάρχει πια διότι αντικαταστάθηκε από την έννοιά της».

Όσον αφορά την ΕΜΠΝΕΥΣΗ το ποιητικό υποκείμενο οφείλει να γνωρίζει τον σκληρό νόμο της λογοτεχνίας, «ότι αξίζει μόνο για τον έναν δεν αξίζει τίποτε». Ο Βαλερύ αναλύει και άλλες έννοιες, όπως τη διαφορά της Πρόζας από την Ποίηση, με τη βοήθεια της βάδισης και του χορού. Το βάδισμα, όπως και η πρόζα, έχει συγκεκριμένο στόχο, ένα πεπερασμένο όριο. «Ο χορός δεν οδηγεί πουθενά», δεν έχει στόχο, αλλά «διεγείρεται και διέπεται από ακουστικούς ρυθμούς». Έτσι, η διαφορά της Πρόζας από την Ποίηση είναι οι ψυχικοί και πνευματικοί συνειρμοί που δημιουργούνται στους αναγνώστες.

 

Paul Valery

 

«Η Ποίηση είναι μια τέχνη της γλώσσας». Το ποιητικό σύμπαν σε αντιδιαστολή με το μουσικό σύμπαν, το οποίο έχει ξεχωρίσει τον κόσμο των ήχων από τον κόσμο των θορύβων, χρησιμοποιεί τη δημόσια γλώσσα. Αυτή «τη στιγμιαία συνεύρεση  ενός ήχου και μιας έννοιας, που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους». Ο ποιητής προσπαθεί με αυτό το γλωσσικό υλικό να ταιριάξει «τον ήχο με το νόημα, την αρμονία και την μουσική περίοδο», καθώς και «ποικίλες αισθητικές και νοητικές καταστάσεις» σε συνάρτηση πάντα με τους «συμβατικούς κανόνες».

Είναι φανερό ότι ο Πωλ Βαλερύ περιγράφει το ταξίδι της σύνθεσης και της δημιουργίας του ποιητικού έργου χωρίς να ασχολείται με το ποίημα καθεαυτό, δηλαδή περιγράφει το ταξίδι κι όχι την κατάληξη στην «Ιθάκη της ποιητικής δημιουργίας». Άλλωστε, ο ίδιος πιστεύει ότι «απόλυτη ποίηση» είναι «η εξερεύνηση όλου του χώρου της ευαισθησίας μας, η οποία κυβερνάται από τη γλώσσα».

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top