Ισότητα και στις καρδιοπάθειες

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

Τα εμφράγματα απειλούν πλέον όλο και νεότερες ηλικίες, ενώ έχουν σχεδόν εξισωθεί, ανάμεσα στα δυο φύλα. Τι συμβαίνει τελικά; Πόσο ο σύγχρονος τρόπος ζωής αυξάνει τις καρδιαγγειακές παθήσεις  στις γυναίκες και πως  μπορούμε να περιορίσουμε τους παράγοντες που μας εκθέτουν σε κίνδυνο;

Δίνει τον παλμό της ζωής στο σώμα μας με ακρίβεια ελβετικού ρολογιού. Ο λόγος για την καρδιά, που έχει μέγεθος μεγάλης γροθιάς, ζυγίζει 300-400 γραμμάρια και χτυπάει περίπου 100.000 φορές την ημέρα, δηλαδή 3.000.000 φορές το μήνα. Η καρδιά  είναι ένα ζωτικό και ευαίσθητο όργανο που συμπάσχει μαζί μας και όταν κάτι δεν πάει καλά, μας στέλνει προειδοποιητικά μηνύματα. Το έμφραγμα και η στηθάγχη (από τις πιο συχνές εκδηλώσεις της στεφανιαίας νόσου), αποτελούν τελευταία αντικείμενο επισταμένης έρευνας, λόγο της δραματικής εξάπλωσής τους σε νέες ηλικίες (35-40 ετών). Όπως μάλιστα αποκαλύπτουν τα πρόσφατα στοιχεία για τη χώρα μας: ενώ πριν από 20 -25 χρόνια, η αναλογία στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν 5 άνδρες για κάθε γυναίκα, σήμερα  η αναλογία αυτή μειώθηκε στους τρεις άνδρες ανά μία γυναίκα. Και το σημαντικότερο, στις ηλικίες άνω των 50 οι αριθμοί ανδρών και γυναικών έχουν σχεδόν εξισωθεί κλείνοντας την «ψαλίδα» στη διαφορά, ανάμεσα στα δυο φύλα. Σημαντικό επίσης είναι ότι οι γυναίκες νεότερης ηλικίας, αγνοούν τους κινδύνους ακόμη και όταν παρουσιάζονται κάποια πρόδρομα καρδιαγγειακά συμπτώματα, δεν επισκέπτονται το γιατρό, καθώς λαθεμένα πιστεύουν ότι είναι άτρωτες λόγω των οιστρογόνων, λένε οι ερευνητές. Aς δούμε όμως ποιοι είναι οι παράγοντες που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο στις γυναίκες γενικότερα και πως μπορούμε να τους αποτρέψουμε;

Οι επιπτώσεις από τον σύγχρονο τρόπο ζωής

Tο γεγονός ότι σήμερα, το έμφραγμα εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες από ό,τι παλαιότερα οφείλεται κατά κύριο λόγο  στον τρόπο διαβίωσης, καθώς τώρα πλέον οι γυναίκες μπαίνουν στον στίβο της ζωής με τους προδιαθεσικούς παράγοντες του άνδρα (κάπνισμα, επαγγελματικός ανταγωνισμός, άγχος, καθιστική ζωή κλπ). Μπορεί λοιπόν – σύμφωνα με τις στατιστικές- τα εμφράγματα να είναι 3 φορές συχνότερα στους άνδρες, αλλά περισσότερες γυναίκες χάνουν τη ζωή τους από έμφραγμα, ίσως  επειδή  έχουν πιο λεπτεπίλεπτο αγγειακό σύστημα σε σύγκριση με τους άνδρες και ο αυλός των στεφανιαίων αρτηριών τους είναι κατά 1-2 χιλιοστά μικρότερος. Επιπλέον, σήμερα οι καρδιολόγοι τονίζουν ότι οι ορμόνες δεν αρκούν πλέον για να προστατεύσουν την καρδιά των νέων γυναικών από τις επιπτώσεις του στρες και του καπνίσματος, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται όλο και συχνότερα εμφράγματα σε γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας (των 38-40 ετών).  Άλλωστε όπως απέδειξε μεγάλη αμερικανική έρευνα, που διεξήχθη από το Εθνικό Κέντρο Στατιστικών Υγείας (National Center for Health Statistics): Μια γυναίκα κινδυνεύει 10 φορές περισσότερο να πεθάνει από καρδιαγγειακή νόσο παρά από τον καρκίνο του μαστού και όμως η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών (46%)  πιστεύει ότι ο καρκίνος είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ζωή  τους.

Ενδομητρίωση και στεφανιαία νόσος βαδίζουν χέρι  –χέρι!

Μια συχνή γυναικολογική πάθηση όπως η ενδομητρίωση έχει μπει τελευταία στο μικροσκόπιο, καθώς μετά από μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και του Νοσοκομείου Brigham and Women της Βοστώνης, διαπιστώθηκε ότι γυναίκες με ενδομητρίωση, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιόπαθεια.   Ουσιαστικά είναι η πρώτη μελέτη που θεμελιώνει τη σχέση ανάμεσα στην ενδομητρίωση και στη στεφανιαία νόσο, ενώ όπως  υποστηρίζουν οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρ.Φαν Μου, ανέλυσαν στοιχεία για περίπου 11.900 γυναίκες με χειρουργικά διαγνωσμένη ενδομητρίωση. «Στα 20 χρόνια που διήρκεσε η μελέτη, διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν 1,4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να χρειασθούν επέμβαση για άνοιγμα μπλοκαρισμένων αρτηριών, 1,5 φορές για έμφραγμα και 1,9 φορές για εκδήλωση στηθάγχης, σε σχέση με τις γυναίκες που δε αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα». Για τις γυναίκες κάτω των 40 ετών, ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερος, συγκεκριμένα τριπλάσιος για στένωση αρτηριών, έμφραγμα ή στηθάγχη, σε σχέση με τις συνομήλικές τους χωρίς ενδομητρίωση. Οι ερευνητές ανέφεραν ότι η χειρουργική θεραπεία της ενδομητρίωσης (η αφαίρεση της μήτρας ή των ωοθηκών) μπορεί εν μέρει να ευθύνεται για τον αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο λόγω της πρόωρης εμμηνόπαυσης).

Γιατί η πρόωρη εμμηνόπαυση απειλεί την καρδιά   

H πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν την ηλικία των 46 ετών) μπορεί ενδεχομένως να δημιουργεί  διπλάσιο κίνδυνο για καρδιοπάθεια και εγκεφαλικό επεισόδιο, αποκαλύπτει πρόσφατη έρευνα του Johns Hopkins University στη Βαλτιμόρη, στην οποία συμμετείχαν περισσότερες από 2.500 γυναίκες. Όπως δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας, Dhananjay Vaidya: «Παράλληλα με τη μείωση των οιστρογόνων, ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα της εμμηνόπαυσης, είναι ότι πολλές γυναίκες παίρνουν βάρος, κυρίως στην κοιλιά. Έτσι, κλέβουν την πρωτιά από τους άνδρες όσον αφορά την εκδήλωση σακχαρώδους διαβήτη, ενός από τους κυριότερους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου. Επιπλέον, συχνά έχουν υπέρταση και «τσιμπημένη»  χοληστερίνη, παράγοντες οι  οποίοι σταδιακά εμποδίζουν την ομαλή ροή του αίματος, απειλώντας σοβαρά την υγεία της καρδιάς και των αγγείων. Επίσης το κάπνισμα (για όσες καπνίζουν), αυξάνει την πιθανότητα δημιουργίας θρόμβων στο αίμα με αποτέλεσμα την απόφραξη των αγγείων, που μπορεί να οδηγήσει τις γυναίκες σε έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο».

Επαγγελματικό στρες και καρδιά, η ολέθρια σχέση

Ο κίνδυνος ενός εμφράγματος μπορεί να διπλασιαστεί, αν συνδυάζεται και με έντονο επαγγελματικό στρες, λένε οι  επιστήμονες, που τα τελευταία χρόνια  στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάτφορντ (ΗΠΑ),  έχουν εντοπίσει έναν ειδικό ψυχολογικό τύπο ανθρώπου, ιδιαίτερα ευπρόσβλητο στις καρδιοπάθειες, τον οποίο ονομάζουν «τύπο Α» (συναντάται με την ίδια συχνότητα σε άνδρες και γυναίκες καριέρας). Ο «τύπος Α», που διακατέχεται από έντονο στρες, εμφανίζει μια υπερβολική και αδικαιολόγητη βιασύνη (μονίμως αισθάνεται ότι δεν έχει αρκετό χρόνο να ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις του) και επίσης μονίμως σπρώχνεται από μια εσωτερική ανάγκη να τρέχει, ακόμα και όταν δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος για κάτι τέτοιο. Η  αγχώδης συμπεριφορά του, εκδηλώνεται και στον τρόπο που επικοινωνεί με τους άλλους: μιλάει γρήγορα, συχνά επιθετικά, απαντάει χωρίς να περιμένει να τελειώσει ο συνομιλητής τη φράση του. Στο φαγητό είναι εξ ίσου ανυπόμονος: τρώει γρήγορα, καταπίνοντας την τροφή σχεδόν αμάσητη. Στην εργασία του θέτει στον εαυτό του ορισμένους υψηλούς στόχους και αγωνίζεται ως μανιακός να τους πραγματοποιήσει. Όμως, ακόμα και όταν πετύχει το στόχο, δεν μένει ικανοποιημένος, γιατί στο μεταξύ, έχει βάλει  άλλους  μεγαλύτερους. Ο άνδρας ή η γυναίκα που ανήκουν στον ψυχολογικό «τύπο Α», συνήθως αγνοούν τις συμβουλές των φίλων και των συγγενών, να επιβραδύνουν τον ρυθμό τους. Έτσι, πολύ συχνά στα άτομα αυτά βάζει κάποια στιγμή φραγμό το πρώτο έμφραγμα! Το οποίο λειτουργεί βασικά ως σήμα προειδοποίησης, λένε οι ειδικοί .

Γυναικείο και αντρικό έμφραγμα…

Τα «σημάδια» που κάνουν τη διαφορά

Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, η διαφορά μεταξύ ενός… ανδρικού και ενός γυναικείου εμφράγματος είναι, ότι στην περίπτωση των γυναικών τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η δύσπνοια, η ναυτία και ο εμετός με έντονο πόνο στην πλάτη ή τo σαγόνι, ενώ στους άντρες κυριαρχεί η δυσφορία στο κέντρο του θώρακα. Σε πολλές περιπτώσεις γυναικών μάλιστα, έχει παρατηρηθεί έντονος πόνος στο στομάχι.  «Οι γυναίκες, όμως, που παρουσιάζουν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου αντιμετωπίζουν περισσότερες επιπλοκές, μεταξύ των οποίων αιμορραγία, εγκεφαλικά επεισόδια και θανάτους, οι οποίοι είναι διπλάσιοι στις γυναίκες ηλικίας άνω των 50 ετών συγκριτικά με άνδρες ίδιας ηλικίας», σύμφωνα με τους  ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Στατιστικών Υγείας (National Center for Health Statistics). Από μελέτη επίσης της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, φαίνεται ότι οι γυναίκες που έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, έχουν καθυστερημένη προσέλευση στο νοσοκομείο σε σχέση με τους άνδρες ασθενείς.

Τα 12 βήματα για γερή καρδιά

Σχετικές οδηγίες που έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία επισημαίνουν  ότι στα προβλήματα καρδιάς, η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη. Για να προλάβετε λοιπόν τον κίνδυνο:

• Διατηρήστε το βάρος σας σε «ιδανικά» επίπεδα.
• Αυξήστε στο διαιτολόγιό σας τα ψάρια (3 φορές την εβδομάδα) τα φρούτα και τα λαχανικά (5 μερίδες την ημέρα).
• Περιορίστε την κατανάλωση λιπαρών (ζωικά λίπη).
• Μειώστε το αλάτι (6 γραμ, την ημέρα)
• Ελαττώστε και αν είναι δυνατόν κόψτε το κάπνισμα.
• Αγαπήστε την άσκηση (βάδισμα, ελαφρύ τρέξιμο, κολύμπι, ποδήλατο κλπ).
• Ελέγχετε συχνά την πίεσή σας .
• Κάντε κάθε χρόνο έναν καρδιολογικό έλεγχο, εάν έχετε συμπληρώσει τα 40 και συγκεντρώνετε πολλούς παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου (κάπνισμα, υπέρταση, υψηλή χοληστερίνη, αυξημένο βάρος).
• Μετράτε την περίμετρο της μέσης σας και επισκεφτείτε τον γιατρό σας (για την εκτίμηση του συνολικού καρδιαγγειακού σας κινδύνου) εάν η περίμετρος είναι μεγαλύτερη από 102 εκ για τους άνδρες και 88 εκ για τις γυναίκες ή αν έχετε παθολογικές τιμές αρτηριακής πίεσης, λιπιδίων ή σακχάρου αίματος.
• Συγκρατείτε τα νεύρα και το εργασιακό άγχος. Όταν οργίζεστε, αυξάνεται η έκκριση των ορμονών του στρες (κατεχολαμίνες), οι οποίες αναγκάζουν την καρδιά να λειτουργεί σε γρήγορους ρυθμούς που την εξαντλούν.
• Δώστε προσοχή σε συμπτώματα όπως κάψιμο ή πόνο στο στήθος μετά από κόπωση ή στο ανέβασμα μιας σκάλας, ακόμα και αν διαρκούν ελάχιστα λεπτά.
• Να θυμάστε η έγκαιρη αναγνώριση της στεφανιαίας νόσου, μας επιτρέπει να αναστρέψουμε εγκαίρως τους προδιαθεσικούς παράγοντες (κάπνισμα, χοληστερίνη, υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία κτλ.) αλλά και να επέμβουμε θεραπευτικά πολύ πριν φθάσουμε σε μη αναστρέψιμη βλάβη του μυοκαρδίου (έμφραγμα, ανεύρυσμα ή διάταση της καρδιάς).

Τι είναι η στεφανιαία νόσος;

Γενικά, «στεφανιαία νόσος», ονομάζεται κάθε ασθένεια που προσβάλει τις  στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς. Ωστόσο, στο 98%  των περιπτώσεων, η στεφανιαία νόσος  οφείλεται στην σταδιακή δημιουργία αθηρωματικής πλάκας (συσσώρευση λιπαρών ουσιών), στο εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών. Η αθηρωματική πλάκα, η οποία προκαλεί βαθμιαία στένωση του αυλού των στεφανιαίων αρτηριών, έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της ποσότητας του αίματος  που φτάνει στο μυοκάρδιο και την πρόκληση ενός χαρακτηριστικού πόνου στο θώρακα (στέρνο) που λέγεται στηθάγχη. Επίσης, εάν ένας θρόμβος αίματος σχηματιστεί σε κάποιο σημείο της στενωμένης αρτηρίας, αυτό μπορεί δημιουργήσει απόφραξη στην αρτηρία, με επακόλουθο το έμφραγμα του μυοκαρδίου.

INFO

Oι τελευταίες εξελίξεις γύρω από την «Καινοτομία στην καρδιαγγειακή ιατρική» συζητήθηκαν πρόσφατα στο διεθνές, ετήσιο συνέδριο Heart, Vessels & Stroke, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Όπως δήλωσε ο κ. Παναγιώτης Βάρδας, καθηγητής Καρδιολογίας πανεπιστημίου Κρήτης και πρώην πρόεδρος Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, γίνονται συνεχώς άλματα προόδου στην καρδιολογία και την επεμβατική καρδιολογία που μάλιστα οδηγούν προς την ψηφιακή εποχή αντιμετώπισης πολλών ασθενών. Μεταξύ άλλων, στο συνέδριο που πήραν μέρος διακεκριμένοι ξένοι ομιλητές, συζητήθηκαν θέματα όπως: τα στεντ νέου τύπου (τα λεγόμενα βιοαπορροφήσιμα), οι νέες τεχνικές αντικατάστασης αορτικών βαλβίδων, καθώς και οι τελευταίες μέθοδοι  αντιμετώπισης εγκεφαλικών επεισοδίων Ωστόσο, όπως αποκάλυψε ο κ. Κωνσταντίνος Βέμμος, παθολόγος, τ. Διευθυντής ΕΣΥ (υπεύθυνος Μονάδας Οξέων Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων, Νοσοκομείο “Αλεξάνδρα”),  μόνο ελάχιστα νοσοκομεία στην χώρα διαθέτουν Μονάδα Εγκεφαλικών και μόνο σε λίγες περιπτώσεις γίνεται θρομβόλυση στους ασθενείς με αποτέλεσμα να χάνονται ετησίως τουλάχιστον 1000 ασθενείς που θα μπορούσαν να σωθούν.