Fractal

«ΚΑΝΑΔΑΣ» του Ρίτσαρντ Φορντ, εκδ. Πατάκη

Γράφει ο Βαγγέλης Γραμματικόπουλος // *

 

kanadas_ffΠώς θα ήταν αν έβαζες τον εαυτό σου στη θέση ενός νεαρού εφήβου τη χρονική στιγμή που οι γονείς του διαπράττουν ένοπλη ληστεία σε τράπεζα και συλλαμβάνονται; Πώς θα ήταν αν ένα γεγονός, το οποίο δεν προκάλεσες εσύ, στιγμάτιζε τη ζωή σου μια για πάντα και σε ανάγκαζε να εξοριστείς μακριά, σε έναν τόπο αποξένωσης και μοναξιάς, όπου θα αναγκαζόσουν να εγκαταλείψεις τα νεανικά σου όνειρα και τον ως τότε τρόπο ζωής σου; Πώς θα ήταν αν θα έπρεπε να αρχίσεις από την αρχή στο άγνωστο; Τις περισσότερες φορές οι απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα βρίσκονται μόνο στα μυθιστορήματα.

Το παραπάνω σενάριο εκτυλίσσεται στο τελευταίο βιβλίο του Ρίσαρντ Φόρντ -ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αμερικανούς συγγραφείς– με το όνομα Καναδάς (εκδόσεις Πατάκη, Δεκέμβριος 2014, σε πολύ εύστοχη μετάφραση του Θωμά Σκάσση). Τα εξαιρετικά δείγματα γραφής του Φόρντ μπορεί κανείς να διακρίνει στα προηγούμενα μυθιστορήματα του, Ο ΑθλητικογράφοςΗμέρα Ανεξαρτησίας και  Η χώρα όπως είναι.

Αφηγητής της ιστορίας είναι ο ηλικιωμένος Ντελ Πάρσονς που διηγείται τα γεγονότα που συνέβησαν στον ίδιο από την άνοιξη έως το φθινόπωρο του 1960, και τα οποία άλλαξαν ολοκληρωτικά τη ζωή του. Έχοντας εγκατασταθεί με τους γονείς του, Μπεβ και Νίβα, και την δίδυμη αδερφή του, Μπέρνερ, σε μια ασήμαντη κωμόπολη της Μοντάνα, το Γκρέιτ Φόλς, ο έφηβος Ντελ προσπαθεί να βρει ένα σημείο αναφοράς του εαυτού του. Ο πατέρας του, πρώην υπαξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, άντρας όμορφος, κοινωνικός, με ροπή προς την απάτη, βρίσκεται ξαφνικά χρεωμένος μετά την αποτυχία μιας κομπίνας που στήνει. Παρά τις έκδηλες διαφορές που έχουν με τη σύζυγό του Νίβα, μια μικροκαμωμένη, μορφωμένη και δύστροπη Εβραία, αποφασίζουν από κοινού να προβούν στην απονενοημένη ληστεία μιας τράπεζας. Όταν όμως εντοπίζονται από την αστυνομία και μεταφέρονται στη φυλακή, τα δύο αδέρφια απομένουν ξαφνικά μόνα τους. Η Μπέρνερ, πιο ανήσυχη, αυθόρμητη και ατίθαση, θα επιχειρήσει από τη μεριά της να αναζητήσει μόνη της την τύχη της εγκαταλείποντας τον Ντελ, τον οποίο θα περισώσει μια οικογενειακή φίλη και θα τον φυγαδεύσει στον Καναδά, όπου θα μπορέσει να ζήσει μακριά από τις συνέπειες του εγκλήματος των γονιών του.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου διαδραματίζεται στο Σασκάτσουαν του Καναδά. Στην απομονωμένη αυτή περιοχή ο Ντελ τίθεται υπό την προστασία του μυστηριώδους Αμερικανού Άρθουρ Ρέμλινγκερ και εργάζεται ως υποτακτικός του στο ξενοδοχείο που διατηρεί και στο κυνήγι αγριόχηνας που οργανώνει με τη βοήθεια του ιδιόρρυθμου Μετί-Ινδιάνου Τσάρλι Κουόρτερς. Αγωνίζεται να αγκιστρωθεί στο παρόν, λησμονώντας το θλιβερό παρελθόν και μεταθέτοντας το αβέβαιο μέλλον του. Η εκτίμηση, ο θαυμασμός και οι προσδοκίες που τρέφει ο νεαρός Ντελ στο πρόσωπο του Ρέμλινγκερ θα ματαιωθούν με επώδυνο τρόπο, όταν φανερωθεί ότι ο τελευταίος κρατάει το αγόρι κοντά του για να εξυπηρετήσει τους άκρως ιδιοτελείς και διεφθαρμένους σκοπούς του. Ο επίλογος θα δοθεί με δύο δολοφονίες, ενώ ο απόηχος όλων αυτών των καταλυτικών για την ψυχοσύνθεση του ώριμου πλέον αφηγητή γεγονότων διαφαίνεται αρκετές δεκαετίες αργότερα στην τελευταία συνάντηση του πρωταγωνιστή με την ετοιμοθάνατη δίδυμη αδερφή του.

 

Ρίτσαρντ Φορντ

Ρίτσαρντ Φορντ

 

Ο Φόρντ επιλέγει να συγγράψει ένα εκτενές σε μέγεθος μυθιστόρημα (554 σελίδες) βασισμένο στα συγκλονιστικά γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή ενός νεαρού αγοριού. Η γοητεία της αφήγησης, εντούτοις, δεν έγκειται στο σασπένς και στο απρόοπτο, καθώς ο συγγραφέας σπεύδει να μας αποκαλύψει από τις πρώτες κιόλας αράδες τα βασικά γεγονότα-σταθμούς της ιστορίας (: Θα μιλήσω πρώτα για τη ληστεία που διέπραξαν οι γονείς μας. Στη συνέχεια για τους φόνους που έγιναν αργότερα.). Από την άλλη, δεν έχουμε να κάνουμε ούτε με έναν καταιγιστικό ρυθμό γεγονότων που παρασύρει τον αναγνώστη με την ταχύτητά του. Αντιθέτως, στο επίκεντρο του μυθιστορήματος βρίσκεται η εσωτερική εστίαση από την πλευρά του αφηγητή Ντελ, μέσα από το πρίσμα του οποίου γίνονται δεκτά όλα τα προαναφερθέντα πρόσωπα και συμβάντα υποκείμενα σε ενδελεχή επεξεργασία (σκέψεις, κίνητρα, συναισθήματα). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η  αφήγηση και οι μακροσκελείς παράγραφοι να καταλαμβάνουν την μερίδα του λέοντος και οι διάλογοι να παραγκωνίζονται.

Ο Καναδάς εκπληρώνει την ουσιώδη ανάγκη του λεπτολόγου αφηγητή να αντλήσει σημασίες και νοήματα από τα εξόχως σημαντικά σημεία της ζωής του, καθώς τα διηγείται διαμέσου του αντίκτυπου που είχαν στον εφηβικό ψυχισμό του. Αποτελεί μια άκρως ενδιαφέρουσα θέαση της ζωής που συνδυάζει τόσο την εκ του σύνεγγυς προσέγγιση μέσα από τον προσωπικό μικρόκοσμο της στιγμής, όσο και και τη συνολική θεώρησή της από ασφαλή απόσταση χρόνια αργότερα. Αυτή η οπτική, εν τέλει, αποτελεί το πιο καθηλωτικό στοιχείο του μυθιστορήματος κατατάσσοντάς το ανάμεσα στα ποιοτικότερα δείγματα της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας. Ο Φόρντ αποδεικνύει για ακόμα μια φορά την ικανότητά του να αποδίδει με απλότητα και ρεαλισμό (κύριος εκπρόσωπος άλλωστε του βρώμικου ρεαλισμού) συναρπαστικές ιστορίες, δημιουργώντας με καλλιτεχνική ακρίβεια πανέμορφα λογοτεχνικά ψηφιδωτά που θυμίζουν κάτι από σπουδαίους προκατόχους του, όπως ο Φώκνερ και ο Στάϊνμπεκ.

Απόσπασμα: ο δρόμος του γυρισμού στο παρελθόν κλείνει και δεν μπορείς να τον ακολουθήσεις, και ο τρόπος με τον οποίον ένιωθε κάποιος ότι υπήρχε είναι πολύ διαφορετικός από το πώς νιώθει σήμερα. Μα και ο ίδιος ο χρόνος αλλάζει: οι ώρες της μέρας και νύχτας κυλούν τόσο αλλόκοτα· πρώτα γρήγορα, μετά σχεδόν καθόλου. Μετά, το μέλλον γίνεται συγκεχυμένο και αδιαπέραστο όσο και το παρελθόν. Και αυτό που παθαίνει ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση είναι να παραλύει· αιχμαλωτίζεται σε ένα μακρόσυρτο, αδιάκοπο και αφόρητο παρόν. (σ. 166)

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top