Δοκίμιο: “Καλλιτέχνες και διανοούμενοι του Κόσμου…”

Της Ευαγγελίας Τυμπλαλέξη // *

Επειδή οι λαοί προτιμούν το μυθιστόρημα και όχι την Ιστορία…

Πλείστοι αυλοκόλακες-καλλιτέχνες συνεργούν στην καθιέρωση της φήμης-υστεροφημίας.

Με το πέρας των χρόνων το τερπνόν του Ηροδότου και το χρήσιμον του Θουκυδίδη δεν παρουσιάζουν κατά βάσιν διαφορές. Διαμέσου των Ιστοριογραφίας-Γραμμάτων-Τεχνών δηλώνονται σαν ισόκυρα πιστοποιητικά.

Η Τέχνη οφείλει να σηματοδοτεί την ατόφια γνώση διευρύνοντας τους ορίζοντες μέσω της εντρύφησης στα γεγονότα και πέρα απ’ τις βεβαιωμένες χρηστικές τους ιδιότητες-συσχετίσεις με ίδιον συμφέρον. Δυστυχώς πολλοί επιστήμονες-άνθρωποι των Γραμμάτων διατείνονται ιδεολογικούς προσανατολισμούς μεταχειριζόμενοι την προσφιλότητα, την οποία έχουν αποκτήσει σε ευρύ κοινό, ψιμυθιώνοντας την ασχήμια-ωραιοποιώντας τη βαρβαρότητα-ευτελίζοντας την αρετή.

Πολλοί λογοτέχνες ολκής συνέργησαν διαιωνίζοντας την κληρονομική ερμηνεία και τις παραχαράξεις. «Η πνευματική και η καλλιτεχνική αξία-η υψηλή ποιότητα των κειμένων, δεν συνακολουθούνται πάντοτε από ήθος-αρετή-αξιοπρέπεια» υποστηρίζει ο Κος Σιμόπουλος αναφερόμενος στην απεχθή-γλοιώδη στάση του Βολταίρου, ο οποίος με πλούσια ανταλλάγματα  εξυμνούσε τους τσάρους Πέτρο-Αικατερίνη, στην έρπουσα συμπεριφορά του Γκαίτε, ο οποίος διορίζεται μυστικοσύμβουλος του δούκα της Βαϊμάρης αναλαμβάνοντας τον στραγγαλισμό του ελεύθερου λόγου και της φίμωσης των πολιτών, αφού επέβαλε λογοκρισία σε εκπαιδευτικά ιδρύματα κι έλεγχο μαθημάτων στο Πανεπιστήμιο της Ιένας οργανώνοντας δίκτυο καταδοτών στους σπουδαστικούς πυρήνες. Ο ίδιος ο Γκαίτε ανέλαβε τη λογοκρισία του περιοδικού «Algemeine Literatur» εξαπολύοντας πυρρά ενάντια σε φιλοσόφους-καλλιτέχνες αντιφρονούντες, τη στιγμή που και ο ίδιος ανεχόταν τη λογοκρισία σε πονήματά του, περιεκόπη ένα απόσπασμα απ’ το κείμενό του «Έγκμοντ».

Οι υπηρετούντες τη μυθοπλαστία…

Οι μάστιγες, που ταλάνισαν την ανθρωπότητα ανά τους αιώνες, εντυπώνονται στη μνήμη των εθνών επικυρωμένοι από περιλάλητους και μη εξαιρετέους διανοούμενους-καλλιτέχνες, οι οποίοι αναλαμβάνουν τη διαιώνιση της αποσιώπησης των κακουργημάτων υμνολογώντας τις φρικαλεότητες.

Αρχαιότητα: Τον Δ’ αιώνα, κατά τον οποίο η Δημοκρατία βρίσκεται στον κολοφώνα της, πολλοί διανοούμενοι στρέφονται προς τα τυραννικά καθεστώτα, κάτι που προοιωνίζεται την εγκαθίδρυση των πολιτευμάτων βίας και θηριωδιών που ακολούθησαν για τα επόμενα δυόμιση χιλιάδες χρόνια. Ο Ξενοφών, μισθοφόρος και στρατιωτικός ακόλουθος του Κύρου, τον οποίο υμνολογεί κι εγκωμιάζει αποβλέποντας σε πλουτισμό και αξιώματα. Διασύρει την Αθήνα ισχυριζόμενος πως έλαβε συγκαταβατικό χρησμό, ώστε να σπεύσει στο πλευρό των εχθρών και ανταμείβεται απ’ τους Λακεδαιμόνιους συνεργάτες του με μία πολυτελή έπαυλη στη Σκιλλούντα της Ήλιδος. Κι ενώ ο Πλάτων στην Πολιτεία αναζητεί έναν «ηγεμόνα φιλόσοφο», ο Ξενοφών προτιμά ένα στρατιωτικό με «φιλοσοφική κατάρτιση». Στα ίδια χνάρια ακολουθεί ο Πίνδαρος, επιφανής Ποιητής που αφιερώνει διθυραμβικές ωδές σε τυράννους της εποχής, Ιέρωνας-Θήρωνας. Στο έργο του ο Πλάτων απορρίπτει το δημοκρατικό πολίτευμα όπως και αυτά της τιμοκρατίας-ολιγαρχίας-τυραννίδας για να αναδείξει με τον συλλογισμό του την αριστοκρατία ως φωτισμένη απολυταρχία, υποστηρίζοντας πως απ’ την πλήρη ελευθερία απορρέει η αγριότερη δουλεία.

Φιλομοναρχικός υπήρξε και ο Αριστοτέλης, με έργο σελασφόρο για τις επόμενες γενιές τόσο σε ποιότητα όσο και σε εμβέλεια. Οι διασυνδέσεις του ωστόσο με τις Αυλές Μοναρχών μεταφέρονται στο έργο σαν ψήγματα υπονομευτικά για τη Δημοκρατία, ενστερνιζόμενος πάνω απ’ όλα την μακεδονική κυριαρχία στον ελλαδικό χώρο. Ο ρήτορας Ισοκράτης, ολιγαρχικών φρονημάτων και κενόδοξος, ανέπτυσσε σχέσεις με τυράννους του ελληνικού αλλά και δυτικού κόσμου προς άγραν οικονομικών ανταλλαγμάτων, γράφοντας παραινετικούς λόγους. Διακατεχόταν απ’ το πάθος του ιμπεριαλισμού και αναδεικνύεται τυφλό φερέφωνο του Φιλίππου κατά το αιμοσταγές εγχείρημα της εκθεμελίωσης της αυτονομίας των πόλεων-κρατών.

Καλλισθένης-Λύσιππος-Ανάξαρχος-Απελλής και πλείστοι άλλοι συγκροτούν την κουστωδία των «Αλεξανδροκολάκων». Στο ίδιο μήκος κύματος εκπέμπουν οι υμνητικές μυθοπλαστικές ψευδολογίες για τους κληρονόμους του, τα βασίλεια των Πτολεμαίων-Αντιγονιδών-Σελευκιδών-Ατταλιδών, κατά τη θητεία των οποίων αλληλοσπαραγμοί και αχρειότητες συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό και οι μορφές των μοναρχών θεοποιούνται.

Ρωμαϊκή ηγεμονία: Το κλίμα τρομοκρατίας και δουλοπρέπειας, που δημιουργεί η «θεά Ρώμη», εκθειάζεται με ανέγερση επιβλητικών μνημείων και λατρευτικούς παιάνες από καλλιτέχνες-ιστορικούς. Η ποιήτρια Μελινώ απ’ τη Λέσβο εξεικονίζει τη Ρώμη σαν Αμαζόνα-Άνασσα, ο Οράτιος αποκαλεί τον Πομπήιο «Ποσειδώνιο Ηγεμόνα», με τις πιο τερατώδεις εξυμνήσεις να αφορούν στον Καίσαρα, μέγιστο σφαγέα και εκδουλωτή λαών.

Η αποθέωση του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, οι οποίοι απεικονίζονται σε νομίσματα σαν Έρως και Αφροδίτη αντίστοιχα. Ο Κικέρων είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ της μοναρχικής εξουσίας υποστηρίζοντας πως ο θρίαμβος ενός κράτους κρηπιδώνεται στην υπακοή των πολιτών και τη διάθεσή τους να μιμούνται τη συμπεριφορά των αυθεντών και ο Βιργίλιος δεν διστάζει να διατυπώσει για τον Αύγουστο πως προορίζεται για την ουράνια κατοικία, ενώ συχνό ήταν το φαινόμενο διορισμού ρητόρων-συγγραφέων ως πρεσβευτές των Ρωμαίων αυτοκρατόρων σε πόλεις της Ανατολής.

Βυζάντιο: Οι Επίσκοποι εξαγοράζονται ασύστολα απ’ τον Κωνσταντίνο και κατ’ εφαπτομένη η Εκκλησία ελέγχεται πλήρως, κάτι που οδηγεί σε διαφθορά τρομακτικών διαστάσεων κατά τον Μεσαίωνα. Παρόλο που η διδασκαλία του Ιησού αντιτασσόταν στην πολιτιστική παράδοση, που καλλιεργούσε η εκκλησιαστική εξουσία, πολλοί απ’ τους αποστόλους εναρμονίζονταν με το απολυταρχικό πολίτευμα, με κορυφαίο τον απόστολο Παύλο να καλεί τους χριστιανούς σε προσευχή για τους παράγοντες της εξουσίας και τις γυναίκες σε υποταγή στους άνδρες. Μόνη εξαίρεση ο Ιωάννης, ο οποίος απεικονίζει τη Ρώμη ως «πόρνην μεγάλην» καθισμένη πάνω σε «θηρίον κόκκινον» με επτά κεφαλές και δέκα κέρατα.

Αναγέννηση: Ο Λουδοβίκος ο ΙΔ΄ περιτριγυρίζεται από πλείστους αυλοκόλακες. Ο ποιητής Chateaubriand τον συγκρίνει με τον Ναπολέοντα, ο Pascal τον αποκαλεί «λάμψη της θεότητας», και ο La Fontaine δοξολογεί στους μύθους του τους αυτοκράτορες γενικότερα. Ο Βολταίρος αποτελεί  μία διάνοια, η οποία προσφέρεις λαμπρό πνευματικό έργο σαν παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές αλλά η συμπεριφορά και  το ήθος του αποδεικνύονται ενίοτε αμαυρωμένα. Φτάνει στο έσχατο σημείο να αποκαλεί τον Φρειδερίκο «Σολομώντα του Βορρά» ενώ αφιερώνει ύμνο στην Αικατερίνη   προσφωνώντας την «Αμαζόνα» και «Σεμίραμι του Βορρά». Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Diderot επιδεικνύοντας δουλοφροσύνη μεγίστη ενώ ο λόγιος και πολιτικός Montesquieu στο έργο του «Παρατηρήσεις για τα αίτια του μεγαλείου και της παρακμής των Ρωμαίων» διατείνεται πως οι επιτυχίες οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην προσωπική αξία των αυτοκρατόρων παρακάμπτοντας εντελώς την συνεισφορά πολεμιστών και λαού.

Στη Δύση γενικότερα φαίνεται να επικρατεί μία άτυπη συμφωνία μεταξύ μοναρχίας και διανοούμενων αυλοκολάκων. Ο υποκριτικός και πλαστογραφημένος εθνικισμός κυριαρχεί. Ο Hegel ενθουσιάζεται τόσο με τη νίκη του Ναπολέοντα στην Ιένα, που τον αποκαλεί «ψυχή του κόσμου» και ο Καντ τάσσεται υπέρ της ισοτιμίας των μελών μίας κοινωνίας την ίδια στιγμή που αποκλείει τον αυτοκράτορα απ’ το μέτρο σύγκρισης, αφού «δεν είναι μέλος της κοινότητας αλλά ο  δημιουργός της».

Υμνολόγοι φασισμού: Η άνοδος του φασισμού στην Ιταλία και τη Γερμανία πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επιστρατεύει αρωγούς στην προσπάθεια εξάπλωσής του. Ο Marinetti στην Ιταλία, θαυμαστής του Μουσολίνι, τον εκθειάζει αποκαλώντας τον «εθνικό ήρωα»! Αναλόγως και ο Αμερικανός ποιητής Ezra Pound, ο οποίος προβαίνει σε διθυράμβους υπό την προοπτική μιας αναμενόμενης Αναγέννησης δια μέσω του φασιστικού κινήματος. Επικουρικό ρόλο παίζουν ο ποιητής Giuseppe Ungaretti-ο φιλόσοφος Benedetto Croce-ο συγγραφέας Thomas Mann, ο οποίος ισχυρίζεται πως «…ο  γερμανικός λαός δεν συμπαθεί τη Δημοκρατία και νιώθει την ανάγκη ενός μοναρχικού καθεστώτος». Τα πανεπιστήμια του Γ’ Ράιχ δεν πρόβαλαν αντίσταση στην ολέθρια εισβολή του φασισμού. Απ’ τους καθηγητές άλλοι εγκολπώθηκαν τους βανδαλισμούς και τις ατιμωτικές πράξεις του καθεστώτος ενώ άλλοι προτίμησαν απλώς τη συναινετική σιωπή. Ο Άγγλος διανοούμενος David Bodanis παρομοιάζει τις λαϊκές τάξεις με «…βακτήρια και βάκιλλους» τη στιγμή που ο H.G. Wells θεωρεί τους έγχρωμους λαούς «…κατώτερα πλάσματα σε σύγκριση με τους λευκούς στο πνεύμα και στη δραστηριότητα» ενώ τις γυναίκες «…παράσιτα  και  φοβητσιάρικα  ματαιόδοξες».

Μουσικοί: Διάφορες συνθέσεις με ύφος πολεμοχαρές συμβάλλουν στη διαστροφή της ψυχολογίας των λαών. Η μουσική καθίσταται ενίοτε βασικό όπλο στα χέρια της εξουσίας. Ο Μπετόβεν με την περίφημη «Ηρωική», η οποία αφιερώνεται στις σφαγές του Ναπολέοντα. Ο μουσικοσυνθέτης Casar Franck συνθέτει «πατριωτικά  άσματα» για κατακτητικούς πολέμους.

Το 1973, ο Χιλιανός μουσικός και τραγουδιστής Victor Jara, αντιφασίστας, συλλαμβάνεται απ’ το δικτατορικό καθεστώς του Πινοσέτ, οδηγείται στην αρένα του Σαντιάγο, όπου οι βασανιστές συντρίβουν τα δυο του χέρια για να μην χρησιμοποιήσει πια μουσικά όργανα, στη συνέχεια εκτελείται.

Τα απολυταρχικά ιδεολογήματα χρησιμοποιούν τη μουσική προς καλλιέργεια του θράσους και του στρατιωτικού πνεύματος βίας κι απανθρωπιάς. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια εκ δυτικοποιείται συστηματικά η μουσική ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα ο λαός να αποκόπτεται απ’ τις παραδοσιακές του ρίζες.

Οι πλαστογράφοι της Ιστορίας

Η ιστορική συνείδηση ποικίλλει ανάλογα με τους λαούς και τις εποχές. Συχνά καλλιεργείται μία νοσταλγία για το παρελθόν με την επισήμανση εντυπωσιακών γεγονότων-προσωπικοτήτων προς εθνική αυταρέσκεια κι ικανοποίηση. Απ’ την Αρχαιότητα η ιστορία διαμορφώνεται  υπό τον έλεγχο της εξουσίας, η οποία δύναται να καθοδηγεί αστόχαστους συγγραφείς-διανοούμενους-μουσικούς. Όσο οι λαοί αρέσκονται με πρόσχημα την εθνικοφροσύνη, οι αναίσχυντοι εξωραϊσμοί θα συνεχίζουν να βρίσκουν έδαφος.

Η ιστορία συνιστά πρωταρχική εστία ορθού προσανατολισμού και δυνατοτήτων ερμηνείας. Αν αφαιρεθεί η εν λόγω επιλογή, ακόμη και η επιστημονική έρευνα σέρνεται σε άγονα χωράφια. Οι αυτοκρατορίες πολυεθνικών και τα μονοπωλιακά συμφέροντα έχουν προετοιμάσει τον μετασχηματισμό των ανεξάρτητων εθνών σε επαρχίες-εξαρτήματα των μεγιστάνων. Τα προβλήματα που απασχολούν σήμερα πιεστικά την ανθρωπότητα, γιγαντώνονται. Η κινητοποίηση του πνευματικού κόσμου είναι επιτακτική, όσο ποτέ άλλοτε.

Οι Νταβατζήδες της Τέχνης

Δυστυχώς στις ημέρες μας φιμώνονται αρκετές αντικειμενικές φωνές, ενώ στον αντίποδα προωθούνται με εξοργιστικό τρόπο προσανατολισμένες σκέψεις-ιδέες-αναλύσεις. Σε αυτό το ειδεχθές έγκλημα συνεπικουρούν Ιδρύματα Γραμμάτων-βιβλιοπωλεία-ιστότοποι-σύλλογοι-φιλολογικές οργανώσεις.

Με γνώμονα την αδελφοσύνη των λαών, ο κάθε εκπρόσωπος της Τέχνης-της Διανόησης-της Επιστήμης οφείλει να αναλάβει την ευθύνη του έργου του…

* Το γυροσκόπιο αντίληψης της Ευαγγελίας Τυμπλαλέξη οδυνάται για τα κακώς κείμενα στον Πλανήτη. Νιώθει να πάλλεται σε χώρο μαγνητικά απομονωμένο και η πυξίδα έχει χαθεί.