Jo Nesbo: κι όμως υπήρξα δειλό παιδί κι έτρεμα το σκοτάδι!

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

«Ήμουν το είδος του παιδιού που το πρωί πήδαγε στη θάλασσα από την ψηλότερη εξέδρα αλλά το βράδυ έκλαιγε και έτρεμε το σκοτάδι». Μπήκε στο Μέγαρο σαν ροκ σταρ, έκανε για χάρη του κοινού του και καταχειροκροτήθηκε δυο εξόδους, ουρά σχημάτισαν οι «Nesbomaniacs» για να τον δουν, Παρασκευή απόγευμα 18 Σεπτέμβρη αψηφώντας τις εκλογές, περιμένοντας  υπομονετικά για να τους υπογράψει ένα αντίτυπο από τη «Νυχτερίδα», τον «Κοκκινολαίμη», τις «Κατσαρίδες», το «Αίμα στο χιόνι» ή από τον «Χιονάνθρωπο» που θα δούμε προσεχώς στο σινεμά, ο Τζο Νέσμπο (όπως συνηθίζουμε να τον λέμε με την αγγλική προφορά, Γιου Νέσμπε τον αποκαλούν στην πατρίδα του), είναι δικός μας άνθρωπος πια, στην Ελλάδα δεν έρχεται για πρώτη φορά. Με προορισμό του την Κάλυμνο, όπου «κάθε χρόνο συναντάει τους φίλους του για αναρρίχηση», μας επισκέπτεται από τα φοιτητικά χρόνια του. Κι όσο για τα ανατριχιαστικά βιβλία ενός δειλού παιδιού που «έκλεινε τα μάτια του κάποτε στις τρομακτικές σκηνές του σινεμά» για πολλούς από τους αναγνώστες «του νορβηγού πρίγκιπα του σασπένς» είναι «θρησκεία». Ως τον «Ελλρόυ της νέας εποχής» τον υποδέχθηκε ο Ελλρόυ. Τα βιβλία του, 25 εκατομμύρια αντίτυπα, έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες, για το χατίρι του Χάρε Χόλε του έχουν κτυπήσει πολλές καρδιές. Κι όμως, εκείνος για ποδοσφαιριστής ξεκίνησε, όπως μας είπε, και αν δεν είχε χτυπήσει, ποδοσφαιριστής θα ήταν σήμερα.

Η δεύτερη επιλογή του ήταν αυτή του ροκ στάρ, υπήρξε όπως συνηθίζει να λέει χαριτολογώντας όταν μιλά για το παρελθόν. Τότε που σπούδαζε οικονομικά το πρωί κι εργαζόταν σε εταιρίες. «Στήσαμε μια μπάντα με τον αδελφό μου αλλ’ είμαστε τραγικοί. Παίζαμε κάθε Σαββατοκύριακο σ’ ένα κλαμπ στο Όσλο. Και για να μην αποτρέψουμε τον κόσμο να έρχεται στο μαγαζί, κάθε εβδομάδα αλλάζαμε εμείς το όνομα της μπάντας!» Του άρεσε, όμως, να διαβάζει.  Και κάπως έτσι σ’ ένα αεροπορικό ταξίδι Όσλο-Σίδνεϊ το 1997 γεννήθηκε ο Χάρι Χόλε (από συνδυασμό ενός ποδοσφαιριστή και ενός αστυνομικού).

Για όλα μίλησε όσα ρωτήθηκε και στο Μέγαρο και στη συνέντευξη που προηγήθηκε ο Τζο Νέσμπο που θεωρείται ήδη «ο ροκ σταρ της αστυνομικής λογοτεχνίας»: «Όταν ήμουν μικρός, ήμουν ένα τρομαγμένο παιδί, ήμουν φοβητσιάρης. Σωματικά δυνατός αλλά πνευματικά και ψυχολογικά όχι και τόσο. Έτσι όποτε έπεφτε το σκοτάδι, άρχιζα να φοβάμαι. Δεν μπορούσα, ας πούμε, να δω ταινίες τρόμου. Θυμάμαι το πρώτο μου κορίτσι, μια μικροκαμωμένη κοπέλα. Στη μέση της προβολής γύρισε και με ρώτησε “Γιου, θέλεις στ’ αλήθεια να παρακολουθήσεις την ταινία;” είχα βάλει τα χέρια στο πρόσωπό μου, είχα καλύψει τα μάτια μου», θα θυμηθεί.

«Όταν άρχισα να γράφω για τον Χάρι, ήμουν βέβαιος ότι δεν είχε να κάνει καθόλου με μένα, με  τον εαυτό μου. Όμως χρειάζεται ο χρόνος για να συνειδητοποιήσεις, ως συγγραφέας, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Σήμερα, πηγαίνοντας πίσω στα μυθιστορήματά μου, διαπιστώνω πόσο οφθαλμοφανές είναι ότι έγραφα για τον εαυτό μου», για τον αλκοολικό ευαίσθητο ήρωά του θα παραδεχτεί.

Αποκαλύπτοντας ότι «ως φόρος τιμής στο αμερικανικό νουάρ δημιουργήθηκε ο Ουλφ Γιόχανσεν» στο νέο μυθιστορηματικό του δίπτυχο («Αίμα στο χιόνι» και «Περισσότερο αίμα»), γραμμένος πρωτοπρόσωπα εφόσον ο συγγραφέας επέλεξε να αφηγηθεί «την ιστορία ενός δολοφόνου». Εξάλλου, δεν τα φοβάται τα δύσκολα και έχει αποδειχθεί. Ο «Κοκκινολαίμης» που θα έσωσε σε μια Κιβωτό βιβλίων γιατί, όπως είπε «βασίζεται στην ιστορία του πατέρα µου, που στον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο πολέµησε εθελοντής στο πλευρό των Γερµανών στο Ανατολικό Μέτωπο, κοντά στο Λένινγκραντ. Το έµαθα όταν ήµουν 15 ετών. Σοκαρίστηκα, δεν ήθελα να το πιστέψω. Έχασα τη γη κάτω από τα πόδια µου». Στην πορεία συμφιλιώθηκε εντάσσοντάς τα όλα στην εποχή, «ήταν 18 ετών και έπρεπε να επιλέξει ανάµεσα στον Στάλιν και τον Χίτλερ. ∆ιάλεξε τον δεύτερο. Θεώρησε ότι οι Σοβιετικοί απειλούσαν περισσότερο την πατρίδα του από τους Γερµανούς. Για να καταλάβεις την ιστορία, πρέπει να δεις τα γεγονότα µε τη µατιά των ανθρώπων που τα έζησαν Όχι, δεν ντρέποµαι για τον πατέρα µου. Όµως τον λυπάµαι για τη λάθος απόφασή του και το «βάρος» που έπρεπε να κουβαλάει εξαιτίας της στην υπόλοιπή του ζωή».Το ότι επιλέγει από τον Σαίξπηρ να γράψει για τον Μάκβεθ, όμως, ή ο αριστουργηματικός «Γιος» μπορεί να μην είχαν καν συμβεί ή γραφτεί αν ήταν αλλιώς η ζωή. Εξάλλου το αναγνωρίζει «η αστυνομική λογοτεχνία είναι σήμερα υποχρεωμένη να μιλήσει για σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα». Όσο για τις επιρροές του ας μη τις αναζητήσετε στους αστυνομικούς συγγραφείς. Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ ήταν, ο Κνουτ Χάμσουν, ο Ναμπόκοφ, ο Ντοστογιέφσκι και ο Μπουκόφσκι.

O τρόπος που γράφει «Αρχίζω με κάποιες σκηνές και με περιγραφές των χαρακτήρων χωρίς να ξεχνώ τους διαλόγους, στο πρόχειρο» θα μας πει. «Εν συνεχεία καταστρώνω μια περίληψη που θα μου χρησιμεύσει ως σκελετός της πλοκής. Πάνω σ’ αυτό το υλικό θα στηρίξω κατόπιν ολόκληρο το βιβλίο, αλλά η διαδικασία του πρόχειρου μπορεί να μου πάρει από έξι μήνες μέχρι ενάμιση χρόνο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, η ιστορία μου έχει προετοιμαστεί σωστά και όταν ολοκληρώνεται μπορώ να ενθαρρύνω τους αναγνώστες να την εμπιστευτούν γιατί έχει πολλά και σημαντικά να τους πει. Όταν γυρίζει μια ταινία ο σκηνοθέτης έχει στη διάθεσή του διάφορα πράγματα: εικόνες, ήχο, σενάριο. Ο συγγραφέας έχει μόνο τον λόγο του και πρέπει να σκηνοθετήσει τον εαυτό του. Όσο για τον λόγο, οφείλει να αφαιρεί και όχι να προσθέτει».

Ο τόπος είναι ο τόπος του: «Στα περισσότερα βιβλία μου γράφω για το Όσλο, που πριν από 30 χρόνια ήταν υπεράνω πάσης υποψίας. Σήμερα το Όσλο είναι μια από τις χειρότερες πόλεις της Ευρώπης κι εγώ προτιμώ τα σκοτεινά του κομμάτια, τα οποία κάνω ακόμα πιο σκοτεινά και μπερδεμένα. Υπάρχουν γειτονιές του Όσλο εντελώς άγνωστες για τον περισσότερο κόσμο. Αυτές οι γειτονιές πρωταγωνιστούν στα μυθιστορήματά μου», θα πει. Και όσον αφορά «γενικότερα για τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία»: «Οι αστυνομικοί συγγραφείς της Σκανδιναβίας είναι υποχρεωμένοι στις ημέρες μας να μιλήσουν για σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, κάτι που παλιότερα ανήκε στις αρμοδιότητες της μη αστυνομικής λογοτεχνίας», θα παραδεχτεί. «Πολλά σκανδιναβικά μυθιστορήματα καταπιάνονται με τα προβλήματα που άλλαξαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών τις κοινωνίες μας. Ένα από τα σημαντικότερα είναι η μετανάστευση και η συνακόλουθη κοινωνική ανομοιογένεια, που ξεκίνησαν ήδη από το 1970. Με την πάροδο των ετών, η κατάσταση οξύνθηκε και τίποτε δεν έχει λυθεί μέχρι τώρα. Αν, όμως, με ρωτήσετε πιστεύω πως η Νορβηγία έχει εκ των πραγμάτων ανοίξει τις πύλες της στον κόσμο και είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την πολυφωνία και την πολυπολιτισμικότητα».

Όσο για την ακροδεξιά και την μετανάστευση στη νορβηγική κοινωνία: «Στη δεκαετία του 1990 το νεοναζιστικό κίνημα ήταν πιο δυνατό απ’ ό,τι είναι σήμερα, νομίζω. Είναι σε πτώση ο νεοναζισμός στη Νορβηγία, αυτό έδειξαν και οι πρόσφατες τοπικές εκλογές, έπεσαν τα ποσοστά τους σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Και αυτό παρά την σχετικά πρόσφατη σφαγή στην Ουτόγια από τον ακροδεξιότατο Μπρέιβικ. Η πράξη του δεν σχετίζεται, ας πούμε, με κάποια κοινωνική τάση, ακριβώς το αντίθετο, η πράξη του έμοιαζε με έναν κεραυνό που έπεσε από καθαρό ουρανό» θα πει. Για να προσθέσει ότι «τα πλεονεκτήματα της μετανάστευσης στη Νορβηγία έχουν υπερκαλύψει τα μειονεκτήματα του φαινομένου» και ότι πλέον «το Όσλο έχει γίνει μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα και ανοιχτή πόλη».

Και για τον ήρωά του τον Χάρι Χόλε «όχι, όταν πεθάνει δεν θα αναστηθεί».

Για την ώρα ένας Χάρι Χόλε ακόμα σίγουρα θα γεννηθεί.

Οι υπόλοιποι Χάρι Χόλε βρίσκονται στο Μεταίχμιο: «Η νυχτερίδα», «Οι κατσαρίδες», «Ο κοκκινολαίμης», «Νέμεσις», «Το αστέρι του διαβόλου», «Ο λυτρωτής», «Ο χιονάνθρωπος», «Η λεοπάρδαλη», «Ο φαντομάς» και «Αστυνομία». Είναι όλοι εκεί.

Μαζί με τα παιδικά του με ήρωα τον Δόκτορα Παρδαλό, τους «Κυνηγούς κεφαλών», τον «Γιο» και ο δίπτυχο «Αίμα στο χιόνι» και «Περισσότερο αίμα» που θα κυκλοφορήσει προσεχώς.

Ποιος είναι; Είπαμε:

Γεννημένος στις 29 Μαρτίου 1960, στο Όσλο, ο Τζο Νέσμπο σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε ως δημοσιογράφος, αλλά και ως μουσικός. Το 1997, κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα, με τίτλο «The Bat Man», το οποίο ήταν και το πρώτο της σειράς με πρωταγωνιστή τον ντετέκτιβ Χάρι Χόλε. Διάσημος σήμερα όσο και ο καλτ ντετέκτιβ του, βλέπει τα βιβλία του να υπερβαίνουν σε πωλήσεις τα 25.000.000 αντίτυπα παγκοσμίως και να εκδίδονται σε περισσότερες από 40 χώρες.
Είναι ο πιο επιτυχημένος συγγραφέας αστυνομικού μυθιστορήματος στη Νορβηγία και κάτοχος ενός εντυπωσιακού ρεκόρ στη Μεγάλη Βρετανία: το 2011, οι πωλήσεις των βιβλίων του ξεπέρασαν τα 717.000 αντίτυπα, πράγμα που σημαίνει ότι, ανά 27 δευτερόλεπτα, πουλιόταν ένα βιβλίο του! Το ρεκόρ αυτό τον κατατάσσει στη δεύτερη θέση της λίστας των πιο ευπώλητων συγγραφέων στη Μ. Βρετανία, δηλαδή ο Νέσμπο ξεπερνά τον Σουηδό Στιγκ Λάρσον και έχει μπροστά του μόνο τον Αμερικανό Τζέιμς Πάτερσον. Σε όλη την Ευρώπη, τα βιβλία του φιγουράρουν στην κορυφή της λίστας των μπεστ σέλερ, ενώ στην Ιρλανδία, τα μυθιστορήματά του βρίσκονται στην πρώτη θέση των πωλήσεων.
Έχει τιμηθεί με τα πιο έγκυρα βραβεία (Riverton Prize -1997, The Glass Key -1998), καθώς και με τις υψηλότερες διακρίσεις στη χώρα του. Το μυθιστόρημά του, «Νέμεσις», ήταν υποψήφιο για το βραβείο Edgar Allan Poe (2010). Επίσης, υπήρξε υποψήφιος τρεις φορές για το βραβείο των Νορβηγών Βιβλιοπωλών, το οποίο έχει ήδη κερδίσει δύο φορές μέχρι σήμερα: το 2000, για τον «Κοκκινολαίμη» (το τρίτο της σειράς Χόλε) και το 2007, για τον «Χιονάνθρωπο».

Για την ώρα, αυτά.