Ιωάννα Μπαμπέτα: «Σκαρφαλώνοντας λέξεις όπως μιαν ανεμόσκαλα»

Συνέντευξη στην Έλενα Νταβλαμάνου //

«Λέξη σαν µύγα» από την Ιωάννα Μπαμπέτα, ένα βιβλίο-εργαλείο, μια όμορφη και διδακτική ιστορία για τους μικρούς μας φίλους που μαθαίνουν να διαχειρίζονται τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να συµπεριφέρονται όταν ακούνε κακές λέξεις στο σχολείο, στο σπίτι ή στον κοινωνικό τους περίγυρο.

Με αφορμή το νέο της βιβλίο «Λέξη σαν μύγα» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μίνωας, συνομιλούμε σήμερα  με την Ιωάννα Μπαμπέτα, μια συγγραφέα που έχει ξεχωρίσει, διακριθεί, βραβευτεί και κυρίως έχει κερδίσει το κοινό της με την ευαισθησία, τη φρεσκάδα, το χιούμορ και την πρωτοτυπία των βιβλίων της για παιδιά.

-Κυρία Μπαμπέτα, πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με την παιδική λογοτεχνία;

Διάβαζα παιδικά βιβλία συνεχώς. Δεν σταμάτησα ακόμα κι όταν ενηλικιώθηκα. Μου έφτιαχναν τη διάθεση και με γύριζαν πίσω. Στα χρόνια όπου όλα είναι πιθανά. Από πάντα όμως ήταν όνειρο μου να γράψω κι εγώ. Έγραφα βέβαια αλλά όχι σοβαρά. Απλά και μόνο για δική μου ευχαρίστηση. Μέχρι που έκανα ένα σεμινάριο με τον αγαπημένο μου κο Χρήστο Μπουλώτη, στο ΕΚΕΒΙ. Εκείνος μου είπε πως μπορώ κι εγώ τον πίστεψα. Ίσως τελικά το μόνο που χρειάζεται είναι να πιστέψει κάποιος σε σένα για να πιστέψεις κι εσύ. Ήμουν πολύ τυχερή!

-Πόσο εύκολο είναι να γράφει κανείς ένα παιδικό βιβλίο;

Το να γράφεις οτιδήποτε, είναι δύσκολο. Από τη στιγμή που γράφεις όχι μόνο για σένα αλλά και για τους αναγνώστες είναι πολλά αυτά που πρέπει να σκεφτείς. Το παιδικό κοινό έχει την ιδιαιτερότητα πως βαριέται πολύ εύκολα και πως δεν εντυπωσιάζεται από τις γνώσεις σου ή την ευχέρεια στο λόγο. Ποτέ δεν θα πει ένα παιδί πως αυτό το βιβλίο είναι καλογραμμένο. Θα πει απλά πως του άρεσε ή δεν του άρεσε. Κι αυτό δεν είναι τόσο απλό όσο ίσως ακούγεται. Οπότε πρέπει προτού ξεκινήσεις να γράφεις να σκεφτείς τέσσερα ερωτήματα:

Τι θέλεις να πεις; Γιατί θέλεις να το πεις; Πώς θα το πεις; Ποιον ενδιαφέρει;

Αν μπορείς να τα απαντήσεις τότε είναι κι η στιγμή να ξεκινήσεις.

Τα παιδικά βιβλία γράφονται από ενήλικες. Ένα καλό παιδικό βιβλίο μπορεί να γραφτεί μόνο από έναν ενήλικα που κρύβει μια μηχανή του χρόνου στο μυαλό του και μπορεί να επιστρέφει σε εκείνες τις ηλικίες.

-Η «Λέξη σαν μύγα» είναι το νέο σας βιβλίο. Ποια ήταν η έμπνευσή σας για να γράψετε αυτήν την ιστορία; Πείτε μας λίγα λόγια γι’ αυτή.

Αγαπώ τις λέξεις. Θεωρώ πως έχουν μεγάλη δύναμη. Ο Σεφέρης είχε πει: «Σκαρφαλώνοντας λέξεις όπως μιαν ανεμόσκαλα». Οι λέξεις μπορούν να σε… ανεβάσουν αλλά και να σε… κατεβάσουν. Είναι λοιπόν κάποιες λέξεις ενοχλητικές, όπως ενοχλητικές είναι και οι μύγες. Τις διώχνεις με το χέρι αλλά αυτές όλο κι έρχονται και βουίζουν γύρω από το κεφάλι σου. Έτσι λοιπόν σκέφτηκα το «Λέξη σαν μύγα». Ένα αγόρι ακούει στο Νηπιαγωγείο μια κακιά λέξη. Η λέξη αυτή σαν μύγα βουίζει γύρω του. Στο σχολείο γίνεται χαμός. Η μία λέξη γεννά κι άλλες κι έτσι στο προαύλιο λέξεις σαν μύγες πετούν πάνω από τα κεφάλια των παιδιών. Τσακωμοί, φωνές και κλάματα. Στην αρχή οι μεγάλοι μαλώνουν τα παιδιά. Όμως οι μύγες όλο και πληθαίνουν. Μέχρι που αποφασίζουν πως η αδιαφορία είναι η λύση. Τότε οι μύγες χάνουν τη δύναμή τους και φτερουγίζουν αδύναμα έξω από το παράθυρο.

-Βρεθήκατε ποτέ, ως μητέρα, μπροστά σε ανάλογο περιστατικό με τα παιδιά σας; Ποια ήταν η αντίδρασή σας;

Όλοι οι γονείς έχουν βρεθεί σε αυτή τη θέση. Είμαι άνθρωπος της συζήτησης όμως. Όταν συνέβη συζήτησα κι εξήγησα. Ευτυχώς δεν χρειάστηκε να προμηθευτώ μυγοσκοτώστρες.

-Τιμωρία ή αδιαφορία; Ποια η άποψή σας για τις δυο «αντιδράσεις» σε πιθανή άσχημη συμπεριφορά;

Εξαρτάται από την ηλικία. Στα μικρά παιδιά που απλώς αντιγράφουν συμπεριφορές χωρίς να καταλαβαίνουν τη σημασία τους, αρκεί η εξήγηση και η αδιαφορία. Χάνουν οι κακές λέξεις τη δύναμή τους όταν αδιαφορούμε κι έτσι τα παιδιά σταδιακά τις ξεχνούν.

Με τα μεγαλύτερα παιδιά είναι διαφορετικά τα πράγματα. Πιο σύνθετα. Είναι πολύ ενοχλητικό και δυσάρεστο να βλέπω παιδιά των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού αλλά και εφήβους να χρησιμοποιούν λέξεις – μύγες συνεχώς. Σε κάθε τους πρόταση. Εκεί πια ούτε η αδιαφορία αλλά ούτε κι η τιμωρία έχουν αποτέλεσμα. Όλα πρέπει να γίνονται από νωρίς. Η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση.

-Πώς μπορούμε, γονείς και εκπαιδευτικοί, να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αποφύγουν αρνητικές συμπεριφορές; Πώς μπορούμε να τα ενισχύσουμε ώστε να αποκτήσουν μια ισχυρή προσωπικότητα χωρίς να παρασύρονται, μιμούμενα αρνητικά πρότυπα;

Θεωρώ πως είναι αρκετά απλό. Αρκεί να δώσουμε εμείς, οι γονείς, το καλό παράδειγμα. Η ζωή μας, η καθημερινότητά μας, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα προβλήματά μας, που συναναστρεφόμαστε με τους ανθρώπους γύρω μας είναι το καλύτερο μάθημα για τα παιδιά. Αν εμείς πρώτα είμαστε ισορροπημένοι και δεν παρασυρόμαστε τότε γινόμαστε το ιδανικότερο πρότυπο για τα παιδιά μας. Πρέπει λοιπόν πρώτα να δουλέψουμε εμείς τους εαυτούς μας για να μπορέσουμε να κάνουμε παιδιά ανθεκτικά. Ανθρώπους που να πατάνε καλά στα πόδια τους και να πορεύονται στη ζωή με αξιοπρέπεια και χαμόγελο.

-Τα βιβλία σας έχουν ένα μοναδικό τρόπο να περνούν σπουδαία μηνύματα που αφορούν τις σχέσεις των μικρών παιδιών με τους γονείς, με το πώς αντιλαμβάνονται τα πράγματα γύρω τους, να μαθαίνουν με ευχάριστο τρόπο απλούς κανόνες συμπεριφοράς. Τελικά, η λογοτεχνία για παιδιά πρέπει να τέρπει ή να διδάσκει;

Η λογοτεχνία πρέπει να τέρπει. Το διάβασμα είναι ευχαρίστηση, είναι ταξίδι, είναι παρηγοριά, είναι αγκαλιά. Αν βέβαια μέσα από κάποια ιστορία μας καταφέρουμε να περάσουμε έμμεσα κι ένα μήνυμα, αυτό είναι πολύ καλό. Χωρίς όμως επιμύθιο, χωρίς συμπεράσματα στο τέλος, χωρίς να κουνήσουμε το δάχτυλο μπροστά στο παιδί.

Αν κάποιος μου πει πως τα βιβλία μου είναι διδακτικά στεναχωριέμαι. Είναι το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσα να ακούσω. Θέλω τα βιβλία μου να είναι διασκεδαστικά ή συγκινητικά. Αυτό μου αρκεί.

-Μικροί και μεγάλοι αναγνώστες ανυπομονούμε για το επόμενο βιβλίο σας. Έχει ήδη δρομολογηθεί και αν ναι, ποιο είναι το θέμα του;

Το επόμενο βιβλίο μου θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μίνωας, τον Ιανουάριο. Είναι ένας ακόμα τίτλος Μυθολογίας, ο Ιάσονας και η Αργοναυτική Εκστρατεία. Κυκλοφορούν ήδη, Οι 12 θεοί του Ολύμπου και Οι Άθλοι του Ηρακλή.

-Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!

Ευχαριστώ κι εγώ!

Για το βιβλίο:

«Λέξη σαν µύγα» από την Ιωάννα Μπαμπέτα, ένα βιβλίο-εργαλείο, μια όμορφη και διδακτική ιστορία για τους μικρούς μας φίλους που μαθαίνουν να διαχειρίζονται τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να συµπεριφέρονται όταν ακούνε κακές λέξεις στο σχολείο, στο σπίτι ή στον κοινωνικό τους περίγυρο.

Ο Θοδωρής έρχεται αντιμέτωπος με μια κακιά λέξη. Όχι μόνο εκείνος αλλά και τα άλλα παιδιά της τάξης και η δασκάλα. Κακές λέξεις, που πετούν γύρω γύρω από τα παιδιά και τα ενοχλούν. Στην αρχή βούιζαν στα αυτιά τους και τα διασκέδαζαν, αργότερα όμως, και με βάση την ανταπόκριση του περιβάλλοντος τους  που τους αποθάρρυνε έντονα να χρησιμοποιούν αυτές τις λέξεις, οι μύγες άρχισαν να τα ενοχλούν. Ο Θοδωρής θα συζητήσει με τους γονείς του για την κακή λέξη; Τι πρωτοβουλίες θα πάρει; Θα καταλάβει και θα υπακούσει να μην ξαναχρησιμοποιήσει αυτήν τη λέξη; Πώς θα αντιδράσουν οι γονείς του; Πόσο μεγάλη δύναμη έχουν οι λέξεις τελικά;

Οι κακές λέξεις κολλάνε μέσα στο μυαλό και περιφέρονται εκεί σαν μύγες, λέει η  συγγραφέας, που θίγει το συγκεκριμένο ζήτημα κάνοντας μια πολύ προσεγμένη προσέγγιση. Αποφεύγει να χρησιμοποιήσει γλώσσα που «διδάσκει» τους μικρούς αναγνώστες, αντίθετα τους κάνει συμμέτοχους στην ιστορία θέλοντας με αυτό τον τρόπο να τους κάνει να κατανοήσουν το νόημα της ιστορίας κι όχι απλώς να τους επιβάλλει ή να τους υποδείξει ποιο είναι το σωστό και ποιο όχι.

Φωνές, τιμωρίες και μαλώματα είναι πολύ συχνά όταν κάποιο παιδί πει άθελά του κάποια από τις λεγόμενες «κακές λέξεις» των ενηλίκων. Τα παιδιά όσο γνωρίζουν τη γλώσσα και έρχονται σε επαφή με αυτήν, αναπτύσσουν τον ενθουσιασμό τους για όλα όσα μαθαίνουν. Είναι εξαιρετικά πιθανό λοιπόν στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής το παιδί να μάθει κάποια «κακή λέξη» και να θελήσει με μανία να την αναπαράγει. Η απαγόρευση της χρήσης κάθε κακής λέξης από τους ενήλικες αλλά και η άγνοια του παιδιού για την σημασία αυτής της λέξης, γιγαντώνουν συνήθως το ενδιαφέρον του και εξάπτουν τη φαντασία του.

Τι γίνεται λοιπόν στο μυαλό του Θοδωρή -του ήρωα της ιστορίας μας-  όταν «καρφώνεται» μία κακή λέξη την οποία επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία στο σχολείο, στους γονείς και τους συμμαθητές του;

Η Ιωάννα Μπαμπέτα παρομοιάζει ευφυέστατα στο παραμύθι της μία κακή λέξη με μία μικρή μύγα που δεν λέει να βγει έξω από το σπίτι αλλά επιμένει να στριφογυρίζει βουίζοντας μέσα στο δωμάτιο. Η συγγραφέας μέσα από μια σύντομη και εύστοχη ιστορία δίνει στα παιδιά μία εξαιρετική οπτική για την αποφυγή αυτής της ενοχλητικής «μύγας». Παράλληλα ωστόσο, δίνει ένα πολύ σημαντικό παράδειγμα και στους γονείς για το πως να διαχειριστούν μία αντίστοιχη κατάσταση ώστε να αποφύγουν τις τιμωρίες. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως οποιαδήποτε είδους τιμωρία σε μία τόσο τρυφερή ηλικία, το μόνο που θα κατάφερνε θα ήταν να απογοητεύσει τα παιδιά, να μειώσει τον ενθουσιασμό τους για αυτό το συγκλονιστικό ταξίδι στην γλώσσα και να τα αποθαρρύνει.

Η συγγραφέας αποκαλύπτει με ξεκάθαρο τρόπο τη δύναμη των λέξεων, όλων των λέξεων, ακόμα κι εκείνων που πρέπει να κλειδώσουμε σε ένα κουτί και να πέσει στα σκουπίδια. Γιατί οι λέξεις είναι φορείς νοημάτων και ιδεών, σχηματοποιούν συναισθήματα, δίνουν στις στιγμές ενέργεια. Η θεώρηση «ήταν μια κακιά στιγμή» ή «όλοι κάνουμε λάθη» υποβαθμίζει το γεγονός δίχως να το απονεκρώνει, το επιστρέφει στις χαμηλές βάσεις και κίνητρα απ’ όπου ξεκίνησε και αποδυναμώνει την κακή λέξη. Γιατί η στάση των υπολοίπων συνήθως φορτίζει αυτές τις λέξεις με μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση, το παιδί το αντιλαμβάνεται απόλυτα αυτό και η χρήση τους του χαρίζει μια πειρακτική και πειραματική ευχαρίστηση που δε βρίσκει σε πολλά πράγματα.

Ένα υπέροχο κείμενο για παιδιά μέχρι 6 ετών που εικονογραφείται με απαράμιλλη δεξιοτεχνία από  τη Μάρω Αλεξάνδρου. Η καλλιτέχνης εμπνέεται από τη γύρω ζωή και αποτυπώνει υπέροχα στο χαρτί τον μικρόκοσμο ενός σχολείου και μιας οικογένειας, με καθαρές γραμμές κι όμορφα χρώματα. Οι πρωταγωνιστές είναι ολοζώντανοι, όπως και οι μύγες που ίπτανται πάνω από τα μικρά και χαριτωμένα κεφαλάκια τους! Σε συνδυασμό με το ωραίο κείμενο της Ιωάννας Μπαμπέτα, η «Λέξη σαν μύγα» είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τα μικρά παιδιά ώστε να μάθουν πόσο άσχημες και αχρείαστες είναι οι κακές λέξεις!

Η Ιωάννα Μπαμπέτα είναι πια γνωστή για το ανεπανάληπτο ύφος και τη σκέψη της να προσεγγίζει σύγχρονα θέματα με μια φρέσκια ματιά και με ιδιαίτερο τρόπο. Ωστόσο πάντα εντυπωσιάζει και ξαφνιάζει ευχάριστα η γραφή της. Αναζητήστε το στα βιβλιοπωλεία και ίσως να αλλάξετε τρόπο προσέγγισης μικρών προβλημάτων που συχνά από λάθος διαχείριση… γιγαντώνονται και επιμένουν να υπάρχουν στην σχολική και οικογενειακή ζωή.

Βιογραφικό:

Η Ιωάννα Μπαμπέτα σπούδασε Κοινωνική Πολιτική και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ασχολήθηκε με την έρευνα για τη ζωή των ηλικιωμένων στην ελληνική περιφέρεια.

Είναι υπεύθυνη του προγράμματος Φιλαναγνωσίας σε μεγάλο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο. Οργανώνει και συντονίζει τις παρουσιάσεις συγγραφέων για το νηπιαγωγείο και όλες τις τάξεις του δημοτικού. Επίσης διατηρεί τη δική της στήλη «Βιβλία από όλο τον κόσμο», στο ένθετο «Ο Μαγικός Κόσμος του Παιδικού Βιβλίου» της ηλεκτρονικής εφημερίδας KosVoice.

Διδάσκει δημιουργική γραφή παιδικού βιβλίου στον Πολυχώρο Μεταίχμιο.

Κάθε μήνα, παρουσιάζει παιδικά βιβλία στην εφημερίδα Ελληνική Γνώμη, που κυκλοφορεί στον Καναδά για τους Έλληνες της διασποράς.

Είναι Πρόεδρος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς.

Παιδικά της βιβλία που έχουν εκδοθεί είναι Η Μελίνα ντετέκτιβ, Ένα τριαντάφυλλο για τη δασκάλα μου (βραχεία λίστα για τα κρατικά βραβεία), Πριγκιπικά Γενέθλια, ο Βασιλιάς Λύκος (βραχεία λίστα για τα κρατικά βραβεία), Η Ζωή που περισσεύει… (βραχεία λίστα για τα κρατικά βραβεία), η Νταντά μου, Μια κιθάρα και πολλές συγγνώμες (βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς), Εύκολες ερωτήσεις και δύσκολες απαντήσεις (βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς), Διακοπές στη βεράντα, Τα γουρουνάκια της ευτυχίας, Ένα παρατσούκλι και για μένα παρακαλώ, Λέξη σαν μύγα, Η καλύτερη μαμά, Οι 12 θεοί του Ολύμπου, Οι 12 άθλοι του Ηρακλή.