ΙΤΑΛΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ΙΙΙ (μετάφραση): Alfonso Gatto // Vincenzo Cardarelli // Elsa Morante // Umberto Saba

Επιλογή – Μετάφραση: Κωνσταντίνος Μούσσας // *

Alfonso Gatto 

Αγαπημένοι του Φθινοπώρου

Βαραίνει στο σεληνιακό διάστιχο

η σιωπή των νεκρών.

Στους αιώνια μακρινούς  αγαπημένους

το συνεχές τρίξιμο από τα φώτα

τα χαμένα άξαφνα ,  τα ευλογημένα

του ύπνου επαρχίες.

Όπως η θαλπωρή θα βρουν την αυγή

οι τσιγγάνοι του χιονιού

όπως η θαλπωρή, κάτω από τη φτερούγα η φωλιά.

Έτσι μακριά αχνοφαίνεται ο κόσμος

θυμάται πως υπήρξε  χορτάρι, μια πεδιάδα

Alfonso Gatto. Carri d’autunno, da “Poesie”, Mondadori, 1976

Σύντομο βιογραφικό του ποιητή

Ο Alfonso Gatto γεννήθηκε  στο Salerno της Campania το 1909. Το 1926 εγγράφεται στο πανεπιστήμιο της Napoli, όμως εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων δεν θα ολοκληρώσει ποτέ τις σπουδές του. Από τον γάμο του με την καθηγήτρια του στα  μαθηματικά  Agnese Jole Turco , θα αποκτήσει δυο κόρες αφού πρώτα καταφύγει στο Milano. To 1936 συλλαμβάνεται από το καθεστώς με την κατηγορία της αντιφασιστικής δράσης ενώ το 1938 ιδρύει μαζί με τον  Vasco Pratolini  το λογοτεχνικό περιοδικό, Campo di Marte. Το 1944 γίνεται μέλος του ιταλικού κομμουνιστικού κόμματος (PCI)  και τον επόμενο χρόνο συνεργάτης της αριστερής εφημερίδας L’ Unita. Στις 8 Μαρτίου του 1978, μετά από ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό δυστύχημα, θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο  di Grosseto. Στον τάφο του στο Salerno,  ο Eugenio Montale θα γράψει:

«Στον Alfonso Gatto

του οποίου η ζωή και η ποίηση

ήταν η μοναδική μαρτυρία   της αγάπης»

 

Μερικά από τα έργα του Alfonso Gatto:

• Isola, Napoli 1932.
• Morto ai paesi, Modena 1937.
• Poesie, Milano 1939, nuova edizione, Firenze 1943.
• L’allodola, Milano 1943.
• La spiaggia dei poveri, Milano 1944.
• Amore della vita, Milano 1944.
• La spiaggia dei poveri, Milano 1944, nuova edizione Salerno 1996.
• Il sigaro di fuoco. Poesie per bambini, Milano 1945.
• Il capo sulla neve, Milano 1947.
• Nuove poesie 1941-49, Milano 1949.
• La forza degli occhi, Milano 1954.
• La storia delle vittime, Milano 1966.
• Rime di viaggio per la terra dipinta, Milano 1969.
• Poesie 1929-69, Milano 1972.

Vincenzo Cardarelli

Σεπτέμβρης στη Βενετία

Απ’ το Σεπτέμβρη κιόλας σκοτεινιάζουν

στη Βενετία πρόωρα τα ηλιοβασιλέματα

και με πένθιμα ρούχα ντύνουν τις πέτρες.

Εξακοντίζει ο ήλιος την τελευταία του αχτίδα

στα χρυσάφια των ψηφιδωτών  κι ανάβει

φωτιές αχυρόχρωμες, εφήμερης ομορφιάς.

 “Poesie,”  di Vincenzo Cardarelli, 1936.

Σύντομο βιογραφικό του ποιητή

O Vincenzo Cardarelli  γεννήθηκε το 1887 στο  Corneto Tarquinia (Viterbo). H μητέρα του Giovanna Caldarelli, εγκατέλειψε την οικογένεια της όταν ο ποιητής ήταν ακόμη σε μικρή ηλικία. Ο Cardarelli, ακολουθεί την μέθοδο της αυτοδιδασκαλίας και στα δεκαεπτά του χρόνια, φεύγει από το σπίτι  με προορισμό την Ρώμη. Εκεί προκειμένου να επιβιώσει κάνει διάφορα επαγγέλματα, ενώ το 1909 γίνεται συντάκτης του περιοδικού Avanti!. Για τα επόμενα τριάντα χρόνια θα συνεργαστεί με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Το 1942 η ιταλική ακαδημία θα τον βραβεύσει για το ποιητικό του έργο. Σχεδόν όλη του τη ζωή θα ζήσει μοναχικά, στα όρια του κοινωνικού περιθωρίου. Εξαιτίας της νόσου του Pott από την οποία έπασχε και της μεγάλης του ποιητικής αξίας,  θα τον παρομοιάσουν με τον επίσης σημαντικό κλασικό ιταλό ποιητή και φιλόσοφο Giacomo Leopardi (1798-1837). Πεθαίνει στην Ρώμη, μόνος και φτωχός το 1959.

 

Μερικά από τα έργα του Vincenzo Cardarelli

• Prologhi, Milano, 1916
• Viaggi nel tempo, Firenze, 1920
• Terra genitrice, Roma, 1935
• Favole e memorie, Milano, 1925
• II sole a picco, Bologna, 1928
• Prologhi viaggi, favole, Lanciano, 1929
• Giorni in piena, Roma, 1934
• Il cielo sulle città, 1939
• Poesie, Roma,
• Solitario in Arcadia, Milano, 1947

 

 

Elsa Morante

Πουθενά

Στον P.P.Pasolini

Κι έτσι ,

εσύ –όπως λέγεται – έκοψες το νήμα.

Στην πραγματικότητα, ήσουν-όπως λέγεται-ένας ασυμβίβαστος

και στο τέλος πείστηκες κι εσύ ο ίδιος

αν και πάντοτε αυτό ήσουν: ασυμβίβαστος.

Σε πολεμούσαν οι γέροι πίσω από την πλάτη σου

αν και σου ζητούσαν την υπογραφή σου για τις διακηρύξεις τους

κι οι «νέοι» σ’ έφτυναν κατάμουτρα

γιατί ήταν φασίστες μέχρι το κόκκαλο

(τους το είχες ήδη πει, αλλά έκανες ένα λάθος  :

αυτοί είναι ακόμα πιο φασίστες)

σ’ ‘έφτυναν, αλλά προφανώς ακόμα κι αυτοί σου ζητούσαν

προπαγάνδα για τα φυλλάδια τους και χρήματα

για τις φασιστικές τους ομάδες.

Κι εσύ δεν αρνιόσουν

πάντα έδινες κι έδινες

κι εκείνοι έπαιρναν κι ύστερα

«αυτός δίνει» ψιθύριζαν στα κουτσομπολιά τους

«για τον έρωτα και το εαυτό του».

Ζήτω, ζήτω αυτός που αγαπάει τον εαυτό του

και που αγαπάει τους άλλους όπως τον εαυτό του.

Αυτοί μισούν τους άλλους όπως μισούν τον ίδιο τους τον εαυτό

κι ίσως ελπίζουν σε τέτοια δικαιοσύνη

να θεμελιώσουν μια επανάσταση.

Σου υπενθύμιζαν την διαφορετικότητά σου

λέγοντας την:  Ομοφυλοφιλία.

Πράγματι αυτοί χρησιμοποιούν το γυναικείο σώμα

όπως νομίζουν. Είναι ελεύθεροι να το χρησιμοποιούν όπως νομίζουν.

Το κορμί των γυναικών είναι σάρκα μιας χρήσης ενώ το σώμα το ανδρών

αξίζει σεβασμού. Και πως όχι!

Αυτή είναι η ηθική τους. Αν μια κοπέλα του δρόμου είχε δολοφονήσει κάποιον

από αυτούς δεν θα την δικαιολογούσαν ως ανώριμη .

Μα στην πραγματικότητα,  στην πραγματικότητα,  στην πραγματικότητα,

εκείνο για το οποίο κι εσύ ο ίδιος θεωρούσες τον εαυτό σου διαφορετικό

δεν ήταν η αληθινή διαφορετικότητα.

Η αληθινή διαφορά σου ήταν η ποίηση.

Κι αυτή ήταν η αιτία του μίσους τους.

διότι οι ποιητές είναι το αλάτι της γης

κι αυτοί θέλουν τη γη άγευστη.

Στην πραγματικότητα, ΑΥΤΟΙ είναι ενάντια στη φύση.

Κι εσύ είσαι η φύση: Ποίηση δηλαδή φύση.

Κι έτσι, έκοψες το νήμα.

Δεν σ’ ενδιαφέρουν πια οι εφημερίδες, -[η] πρωινή προσευχή –

με την κυβερνητικές κρίσεις, την υποτίμηση της λίρας,

διατάγματα και διαταγματάκια

νόμοι και διατάξεις.

Ελπίζω η μοναδική χάρη που σου απομένει-για λίγο-να είναι να γελάς και να χαμογελάς.

Από εκεί που είσαι-για λίγο ακόμη-από εκεί απ’ το Πουθενά

που βρίσκεσαι την ώρα της μετάβασης-

να χαμογελάς και να γελάς με τα κέρδη και τις κερδοσκοπίες τους

με τα συσσωρευμένα εισοδήματα, τα διαφυγόντα κεφάλαια και τις φοροδιαφυγές τους,

με τις καριέρες τους κλπ.

Να μπορείς να γελάς και να χαμογελάς, για μια στιγμή πριν επιστρέψεις

στον Παράδεισο.

‘Ήσουν φτωχός

Και πήγαινες στο Alfa, όπως οι πάνε φτωχοί

για να κάνουν επίδειξη στους συγχωριανούς σου:

οι φτωχοί, φορώντας ρούχα επαρχιώτικα τελευταίας μόδας.

Όπως τα μωρά που κομπάζουν πως είναι πλουσιότερα από τους άλλους

γιατί έχουν ανάγκη την αγάπη των άλλων.

Στην πραγματικότητα αυτό λαχταρούσες:

να είσαι όμοιος με τους άλλους ,

κι όμως δεν ήσουν. Ήσουν  ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ όμως γιατί;

Διότι ήσουν ποιητής.

Κι αυτό δεν στο συγχωρούν: να είσαι ποιητής.

Αλλά εσύ γελάς.

Άστους  αυτούς με τις εφημερίδες και τα μέσα της μάζας

και πήγαινε με τα μοναχικά σου ποιήματα

στον Παράδεισο.

Πρόσφερε το βιβλίο με τα ποιήματά σου

στον φύλακα του Παραδείσου

και δες αν ανοίξει μπροστά σου

την χρυσή πόρτα.

Pier Paolo Pasolini, φίλε μου.

Ρώμη, 13 Φεβρουαρίου 1976

Σύντομο βιογραφικό της ποιήτριας

Η Elsa Morante γεννήθηκε το 1912. Το πρώτο της βιβλίο ήταν το Μυστικό παιχνίδι, μια συλλογή διηγημάτων που δημοσιεύτηκε το 1941. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τον συγγραφέα Αlberto Moravia. Κατά την διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου το ζεύγος θα καταφύγει στον ιταλικό νότο αφού η παραμονή τους στον βορρά λόγο της καταγωγής τους (ήταν κατά το ήμισυ εβραίοι) έθετε σε κίνδυνο την ζωή τους. Εκεί  ο Μoravia και η Μorante θα εμπνευστούν  τα μυθιστορήματα La Ciociara και La storia αντίστοιχα. Το ζεύγος χωρίζει το 1961, ενώ το 1974 εκδόθηκε το έργο της La storia που έγινε μεγάλη επιτυχία και της χάρισε διεθνή φήμη.  Πεθαίνει το 1985 και αφού έργα της απέσπασαν τα ιταλικά λογοτεχνικά βραβεία Strega και Viareggio καθώς και το Γαλλικό Médicis.

 

Μερικά από τα έργα της Elsa Morante

• La storia (Η ιστορία, μυθιστόρημα, 1974)
• Le straordinarie avventure di Caterina (Η ασυνήθιστη περιπέτεια της Κατερίνας, παιδικό, 1959)
• Αracoeli , 1982, μυθιστόρημα, Prix Médicis

Umberto Saba

Οδυσσέας

Στα νιάτα μου ταξίδεψα

κατά μήκος των Δαλματικών ακτών. Απομονωμένες

στο αφρό του κύματος αναδύονταν, εκεί σπάνια

ένα πουλί σταματούσε προσηλωμένο στα θηράματα

τα καλυμμένα με φύκια, γλιστερά, στον ήλιο

όμορφα σαν σμαράγδια. Όταν  η παλίρροια

κι η νύχτα τα εξαφάνιζε, πανιά

στον άνεμο σκορπούσαν στο πέλαγος,

για να ξεφύγουν την ενέδρα. Σήμερα το βασίλειο μου

είναι αυτή η γη του κανένα. Το λιμάνι

σ’ άλλους ανάβει τα φώτα του; Εμένα στο πέλαγος

με σπρώχνει το αδάμαστο πνεύμα,

και της ζωής ο επώδυνος έρωτας.

Umberto Saba,La lirica 1948

Σύντομο βιογραφικό του ποιητή

Ο Umberto Saba, γεννήθηκε στην Trieste to 1883. Γιoς εύπορης οικογένειας (ο πατέρας του ήταν έμπορος αριστοκρατικής οικογένειας της Βενετίας και η μητέρα του Felicita Rachele Cohen εβραϊκής καταγωγής, εγγονή του ποιητή David Luzzato). Ο ποιητής θα περάσει τα παιδικά του χρόνια βυθισμένος στην μελαγχολία και την κατάθλιψη, αφού ο πατέρας του εγκατέλειψε την μητέρα του λίγο μετά την γέννηση του ποιητή. Το 1903 θα γραφτεί στο πανεπιστήμιο της Pisa, στο τμήμα ιταλικής φιλολογίας. Από το 19011 οπότε εκδίδει με δικά του έξοδα την πρώτη του ποιητική συλλογή, θα συνεργαστεί με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Στην διάρκεια του Α’ παγκοσμίου πολέμου θα εργαστεί στο περιοδικό Il Popolo d’ Italia που διεύθυνε ο Benito Mussolini. Το 1938 και πριν ξεσπάσει ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος και εξαιτίας της εβραϊκής καταγωγής του θα εγκαταλείψει την Ιταλία και θα μεταφερθεί στο Παρίσι. Θα επιστρέψει στην Ιταλία μετά τον πόλεμο όπου θα συνεργαστεί με εφημερίδες και περιοδικά. Πεθαίνει το 1957 ένα χρόνο μετά την απώλεια της συζύγου του.

 

Μερικά από τα έργα του Umberto Saba

• Il Canzoniere (1900-1921), Trieste, La libreria antica e moderna, 1921.
• Preludio e canzonette, Torino, Edizioni di Primo tempo, 1922.
• Autobiografia. I Prigioni, in “Primo Tempo”, 9-10 ottobre 1923.
• Figure e canti, Milano, Treves, 1926.
• L’Uomo, Trieste, 1926 [Prima stampa tirata in 25 copie, per solo uso degli amici].
• Uccelli, Trieste, Edizioni dello Zibaldone, 1950.

Συνοπτικό βιογραφικότου μεταφραστή:

Ο ποιητής, συγγραφέας και μεταφραστής Κωνσταντίνος Μούσσας γεννήθηκε στον Πειραιά το 1973. Σπούδασε ιατρική και είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών, της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά, της Εταιρείας Ελλήνων Εικαστικών, της Royal Society of Literature– London UK , του ICON ITALIA/Ministero dell‘Istruzione, dell‘Università e della Ricerca και της Société européenne des Auteurs, Paris–France.

Έχει εκδώσει τις συλλογές: Σημεία στίξης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2014, και Ιωλκός, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2015, Αγνώστου πατρός, Δωδώνη, Αθήνα 2015, η οποία προτάθηκε για το βραβείο Γ. Αθάνα της Ακαδημίας Αθηνών το 2015, ενώ το θεατρικό του Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τιμήθηκε από τον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσό με τον Α΄ έπαινο. Πρόσφατα, η συμμετοχή του στον Διεθνή Διαγωνισμό Λογοτεχνίας του Ομίλου για την Unesco, Τέχνης-Λόγου και Επιστημών, στην κατηγορία Ποίηση, τιμήθηκε με το Γ΄ Βραβείο, ενώ διακρίθηκε και από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών, στην κατηγορία Δοκίμιο.

Το 2016 τιμήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και την Μακεδονική Εταιρεία για το ποιητικό του έργο.

Το παρόν έτος (2016) μας χάρισε σε δίγλωσση έκδοση της Δωδώνης, την εξαίρετη μετάφραση της συλλογής Ορίζοντες του Marcello Vitale σύγχρονου, σπουδαίου ποιητή της Ιταλίας (Καλαβρία).