Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ιστορική μελέτη της Ανατομικής
22/08/2018, 9:09 πμ

Ιστορική μελέτη της Ανατομικής

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Γιώργος Σχορετσανίτης, “Ιστορικά στοιχεία & άλλα παραλειπόμενα της εξέλιξης της Ανατομικής”, Εκδόσεις ΒΗΤΑ medical arts, Αθήνα 2014

 

Η γέννηση, η πρόοδος και η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης άρχισε με την παρατήρηση του ανθρώπινου σώματος και της σχέσης του με τη Φύση. Το πρώτο, λοιπόν, «κλαδί» αυτής της επιστήμης ήταν η ανατομική μελέτη του ανθρωπίνου σώματος, η οποία συχνά συμπορευόταν με την εξέλιξη της χειρουργικής ιατρικής ειδικότητας. Την ενδιαφέρουσα  ξενάγηση στο χρόνο και το χώρο της ανατομικής γνώσης πραγματοποιεί ο γνωστός ιατρός χειρουργός και συγγραφέας Γιώργος Σχορετσανίτης στο παρόν πόνημα αρχίζοντας με το λατινικό απόφθεγμα «Mortui viventes docent» (οι νεκροί διδάσκουν τους ζωντανούς).

Η πρώτη  γραπτή αναφορά στην χειρουργική του ανθρωπίνου σώματος και κατ’ επέκταση στην Ανατομική υπάρχει στον Κώδικα του Χαμουραμπί (1792-1750 π. Χ.). Σε αυτόν αναφέρεται η πρακτική της χειρουργικής, η οποία καθιερώθηκε κατά τη βασιλεία του έκτου βασιλιά της δυναστείας της Βαβυλώνας (1955-1912 π. Χ.).

Ο επόμενος ιστορικός σταθμός είναι ο αιγυπτιακός πολιτισμός με τους πάπυρους Edwin Smith (1600 π.X.), ο οποίος καταγράφει και περιγράφει 48 περιπτώσεις κακώσεων και θεραπειών του κρανίου, του τραχήλου και του στήθους, και Ebers (1550 π. Χ.), ο οποίος είναι μια πραγματεία για την καρδιά.

Ακολουθεί η ιστορία της Ανατομικής στην Ινδία, η οποία συνδέεται με τα ιερά βιβλία των Ινδουιστών, τις Βέδες (1500 π. Χ.), όπου στην Ριγκβέδα αναφέρονται η καρδιά, οι πνεύμονες, το στομάχι και τα νεφρά, ενώ στην Αθαρβαβέδα τα αγγεία και η καρδιά. Αργότερα, το 800 π. Χ. – 1000 μ. Χ., εξελίσσεται η Αγιουβέρδα (επιστήμη της ζωής) με δυο σημαντικούς εκπροσώπους, τον Sushruta και τον Charaka.

Βέβαια, πατέρας της Ανατομικής θεωρείται ο Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης (περίπου 500 π. Χ.) από τον Κρότωνα της Μεγάλης Ελλάδας στην Ιταλική χερσόνησο και μετά από αυτόν ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντινός (περίπου 483-430 π.Χ.) από τον Ακράγαντα της Σικελίας. Σημαντική προσφορά στην Ανατομική είχε και ο φιλόσοφος Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης (384-322 π. Χ.), ενώ η Αλεξανδρινή Σχολή με τον Ηρόφιλο (325-255 π. Χ.), Ερασίστρατο (310-250 π. Χ.) και τον κορυφαίο Κλαύδιο Γαληνό (Πέργαμος, περίπου 130-192 μ. Χ.) οδήγησαν την Ανατομική, αλλά και την ιατρική επιστήμη γενικότερα σε μια γνώση, η οποία αποτέλεσε τη βάση της χειρουργικής και της ιατρικής για 15 αιώνες!

Σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη της Ανατομικής υπήρξε και η χρυσή ισλαμική εποχή με επίκεντρο την Βαγδάτη κατά την περίοδο της βασιλείας των Αμπασιδών (750-1258 μ. Χ.), η οποία λειτούργησε σαν γέφυρα μετάβασης της γνώσης για την Αναγέννηση.

 

Γιώργος Νικ. Σχορετσανίτης

 

Η Αναγέννηση, η οποία σηματοδοτεί την μετάβαση του ανθρώπου από τον θεοκεντρικό Μεσαίωνα στους ανθρωποκεντρικούς Νεώτερους Χρόνους εκτός από την αναγέννηση στις τέχνες, έδωσε σημαντική ώθηση και στην Ανατομική και τις ιατρικές σπουδές γενικότερα. Η πρώτη Σχολή που έδωσε έμφαση στην Ανατομική ήταν η Μπολόνια με τον σύγχρονο «πατέρα» της ανατομικής Mondino de Luzzi, o οποίος συνέταξε το πρώτο εγχειρίδιο ανατομικής («Αnathomia corporis humani», 1316). Μετά τον Mondino ακολούθησε μια μεγάλη λίστα Ιταλών ανατόμων, η οποία έφτασε μέχρι το 1929. Σημαντικά ονόματα ήταν: o Gabriele Fallopio (1523-1562), o Marselo Malpighi (1628-1694), o Antonio Maria Valsava (1666-1723), o Giovanni Santorini (1681-1737), Antonio Scarpa (1752-1832), κ.ά.

Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της Ανατομικής έπαιξαν και τα αμφιθέατρα Ανατομικής, δηλαδή οι χώροι προβολής και διδασκαλίας των θεωρητικών και πρακτικών γνώσεων. Το πρώτο αμφιθέατρο Ανατομικής χτίστηκε στην Πάντοβα το 1594 και στη συνέχεια ακολούθησαν και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας, όπως η Μπολόνια.

H Ανατομική κέντρισε το ενδιαφέρον και των καλλιτεχνών, όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519), ο οποίος ασχολήθηκε με ανατομές πτωμάτων που απεικόνισε σε εικόνες με λεπτομερή σχέδια. Λίγο αργότερα, το 1632, ο Ρέμπραντ σε μια ελαιογραφία απεικόνισε ένα «Μάθημα ανατομίας» του ιατρού  Nicolaes Tulp.

Ο συγγραφέας αναφέρει και την εξέλιξη της Ανατομικής στην Νεότερη Ισπανία (16ος αιώνας), καθώς και στην Αγγλία κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Επίσης, αφιερώνει ένα κεφάλαιο στην τεχνική της κηροπλαστικής για την ακριβή απεικόνιση των ανατομικών λεπτομερειών, η οποία είχε ως πρωτοπόρο τον Lodovico Gardi (1559-1613).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κεφάλαιο, το οποίο αναφέρεται στον σημαντικό ρόλο που έπαιξε η αρπαγή και πώληση πτωμάτων σε Ιατρικές Σχολές και ανατόμους ιατρούς κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, ενώ αξιόλογη ήταν και η γνώση που αποκομίστηκε από τις ανατομές των εκτελεσμένων καταδίκων. Τέλος, θίγεται και η συμβολή του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος  και οι ναζιστικές θηριωδίες στην πρόοδο της Ανατομικής, καθώς ναζιστές ιατροί, δυστυχώς, δέχτηκαν τη χρήση των σωμάτων των θυμάτων για επιστημονικούς ερευνητικούς σκοπούς, όπως ήταν και η Ανατομική.

Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι, ο Γιώργος Σχορετσανίτης στα «Ιστορικά στοιχεία & άλλα παραλειπόμενα της εξέλιξης της Ανατομικής», παραθέτει πολλά γνωστά και άγνωστα στοιχεία για την ίδια τη ζωή, καθώς η εξέλιξη της συγκεκριμένης επιστήμης έσωσε εκατομμύρια ζωές. Με τρόπο λεπτομερή, χιούμορ, ευθυκρισία και όπου χρειάζεται με αυστηρό τόνο κάνει ένα  χωροχρονικό ταξίδι παίρνοντας τον αναγνώστη από το χέρι και τον οδηγεί βήμα-βήμα στο μονοπάτι της ιστορικής γνώσης. Ταυτόχρονα, με αφορμή το ναζιστικό παρελθόν, κλείνει το πόνημα θέτοντας σημαντικά ηθικά διλλήματα για την ενημέρωση και την συναίνεση στην μετά θάνατον  ανατομή του ανθρώπινου σώματος.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top