Κριτικά φύλλα (3), Σεπτέμβριος 2017: Περιδιαβάσεις, αναφορές σε έργα της τρέχουσας λογοτεχνικής και μη παραγωγής

Γράφει ο Γεράσιμος Δενδρινός // 

[Γ]. ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ,[i] Ινδικοπλεύστης,[ii] (μαρτυρίες, παρεκβάσεις), Κέδρος, Αθήνα 2017.

Η ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ ΕΝΟΣ ΨΥΧΟΜΕΤΡΗ ΓΕΩΓΡΑΦΟΥ

Α]. Ο πολυγραφότατος ποιητής, δεινός μεταφραστής, ταξιδευτής, κριτικός, δοκιμιογράφος και επιστολογράφος Γιώργος Βέης (1955-) που απασχολεί τα Γράμματά μας από το 1970, δημοσιεύοντας για πρώτη φορά δεκαπεντάχρονος μαθητής της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά στη Νέα Εστία ποιήματά του, εξέδωσε δύο χρόνια μετά το συναρπαστικό Παντού (2015), (εξαιρετικό δείγμα ψυχικής τοπογραφίας) τον Ινδικοπλεύστη από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, που στεγάζει σε κανονικούς ρυθμούς τα βιβλία του. Τότε, σε κριτική[iii] μας για το Παντού είχαμε γράψει: «Έως πού μπορεί να φτάσει η ταπεινή αυτή τέχνη της ψυχικής καταγραφής του Γ. Βέη;» ορίζοντας τη τέχνη της γλώσσας του ως ένα όριο. Ο Βέης με μια γλώσσα συγκινησιακή  καλλιεργεί και αναλύει στον Ινδικοπλεύστη αυτό το όριο, παρουσιάζοντάς μας με τις σύντομες φράσεις του μια έκφραση ποιητικά αρτιότερη όσον αφορά τον πνευματικό κόσμο της Ανατολής. Μιμούμενος τον Ηρόδοτο, θέτει ως προμετωπίδα του βιβλίου τη φράση «… προβήσομαι ες το πρόσω του λόγου, ομοίως σμικρά και μεγάλα άστεα ανθρώπων επεξιών». [iv] Το βιβλίο αφιερώνεται στον πατέρα του ποιητή, Κωνσταντίνο Βέη, έφεδρο ασυρματιστή, ο οποίος κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετείχε σε πλήρωμα νηπομπής στον Ινδικό Ωκεανό και βρέθηκε στην Βομβάη και Καλκούτα. Από τις αφηγήσεις του για τον Βούδα και τον Μαχάτμα Γκάντι στον γιο του, συνέβαλε στη δημιουργία των ανάλογων ποιητικών περιπλανήσεων του ποιητή, γι’ αυτό και ο Ινδικοπλεύστης δικαίως αφιερώνεται στη μνήμη του.

Β]. ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ: Από το δάσος των νησιών του Ινδικού Ωκεανού, ο Βέης επιλέγει ως αρχή την επίσκεψη στο νησί Μπάλι, (πρωτεύουσα Ντενπασάρ με τις υπόλοιπες πόλεις να ονοματίζονται στο βιβλίο λόγω της μουσικότητάς τους). Αναφερόμενος στο «Κράτος του Θεάτρου» και  στο «ανοιχτό σχολείο των κοινωνικών αναλυτών» λόγω του αξιακού τοπικού συστήματος (μυθολογία, τέχνη, κοινωνική οργάνωση, ανατροφή, κλπ), που απασχόλησε τον Κλίφορντ  Γκιρτζ, ενώ  η Τζέιν Μπέλο, αναγνωρίζοντας την ιδιορρυθμία των κατοίκων ενός σπουδαίου πνευματικού πολιτισμού, τον ορίζει ως «μπαλινέζικη ιδιοσυγκρασία».  Από τη μπαλινέζικη γλώσσα ο ποιητής κρατάει μια φράση για τους σημαίνοντας ήχους: «Σιν Κιεν Κιεν» δηλ. «Δεν υπάρχει πρόβλημα». * Στην Ιάβα ακολουθεί τα ίχνη του μεγάλου Αρθούρου Ρεμπό, που ως μισθοφόρος του αποικιακού ολλανδικού στρατού και λιποτάκτης, πάτησε αυτά τα χώματα, αφού σίγουρα ήρθε σε επαφή με την αρχαϊκή πίστη και τη λατρεία του μεγάλου Όντος. * Η Ινδονησία είναι ένα απέραντο ηφαίστειο (Ωκεανός της Στάχτης) και η καλντέρα της επεκτείνεται «σε επιφάνεια δέκα τετραγωνικών χιλιομέτρων». Το ηφαίστειο Μπρόμο που κατοικείται από τους Τένγκερ.  Πρόγονοι: η πριγκίπισσα Ράρα Άντεγκ, κόρη του βασιλιά Μπραβιτζάγια,  και ο Ζάγκα Σένγκερ, που προσπάθησαν τον 15^ο αιώνα μ.Χ. να εμποδίσουν την ισλαμική επέκταση, γι’ αυτό και κατέφυγαν στο όρος Μπρόμο.  Στην πανσέληνο του μηνός Κασόντο (Δεκέμβριος), οι κάτοικοι θυμούνται τη θυσία ενός παιδιού, καταθέτοντες προσφορές για τον Κεσούμα, τον γιο της Ράρα Άντεγκ και του Ζάρα Σένγκερ, θυσία που μας θυμίζει την ανάλογη του Ισαάκ και της Ιφιγένειας. Η θυσία αυτή κατευνάζει τους εξαγριωμένους θεούς και ήταν οι ίδιοι που είχαν μεσολαβήσει ώστε να γιατρευτεί η ακαρπία του ζεύγους. Τελικά κάνουν είκοσι πέντε παιδιά. Τον Κεσούμα, το τελευταίο παιδί τους, «το άρπαξε το ένθεο ηφαίστειο μέσα από την αγκαλιά της μητέρας του». Οι προσφορές αρπάζονται από τους παρισταμένους, γιατί πιστεύουν πως παρατείνουν τη δική τους τη ζωή. Ο Καρλ Γιουγκ στο έργο Ψυχολογία του παιδιού αρχετύπου, αποφαίνεται: «Το παιδί ως άγνωστο, ασήμαντο, ένα απλό παιδί, είναι συνάμα και θεϊκό» και «Τα αρχέτυπα αποτελούν τα αρχαία συστατικά του ασυνείδητου, αλλά διαρκώς μεταμορφώνονται». Ο Γκέοργκ Ζίμελ στο δοκίμιό του «Φιλοσοφία του τοπίου» γράφει: «… ο ψυχικός τόνος του στοιχείου (ενός ανθρώπου) διαπνέει όλα τα μεμονωμένα στοιχεία του, συχνά χωρίς να μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο γι’ αυτόν ένα από τα εν λόγω στοιχεία…». Ο Βέης προς το τέλος του κεφαλαίου αποφαίνεται: «Το φάντασμα του Κεσούμα είναι εν τέλει το ίνδαλμα της φιλανθρωπίας σε μια ακραία μορφή».* Στη συνέχεια, τα μουσουλμανικά νεκροταφεία της Τζακάρτας. «Στάσεις μιας υποχρεωτικής ταπεινοφροσύνης». Αραβομαθείς, έναντι φιλοδωρήματος, σου διαβάζουν αποσπάσματα από το Κοράνι, κάτι σαν προσευχή. Η εθιμοτυπία των κηδειών, για όσους δεν ξέρουν τη γλώσσα του Μωάμεθ. «Προσευχές δι’ αντιπροσώπων». «…τα κυριότερα αιτήματα των προσευχών είναι η εξασφάλιση μιας καλής θέσης στον Παράδεισο». Ο Βίλχεμ Βουντ στο έργο του Βασικές Αρχές της Ψυχολογίας παρατηρεί πως οι λέξεις χάνουν το νόημά τους και σχηματίζεται η αφηρημένη σκέψη από την οποία εξαρτάται και η εξέλιξη της γλώσσας. «Παγωνιά τα μεσάνυχτα», ποίημα του Σάμιουελ Τέιλορ Κόουλριτζ, η άλλη εκφορά του Θεϊκού Λόγου στη γλώσσα των Αγγλοσαξόνων ή στα Γερμανικά, η φυσική γλώσσα που μιλά ο Θεός, σύμφωνα με το μυθιστόρημα του Άντριου Κράμεϊ , Η Αρχή του Ντ’ Αλαμπέρ. Αλλά το ίδιο κάνουν οι Γάλλοι και οι Άγγλοι. Ο καθένας οικειοποιείται τον Θεό, πιστεύοντας ότι μιλάει στη γλώσσα τους. Ο Μωάμεθ κατέληξε να πιστεύει πως «ο τάφος από σήμα νεκρού μπορεί να γίνει σήμα Πίστης», ενώ από χωρίο του Μεγάλου Βασιλείου, ο ποιητής Βέης διαπιστώνει πως «Οι καλοζυγιασμένες προτάσεις του Μεγάλου Βασιλείου κατοικούν ήδη στην Ιάβα». * Το κεφάλαιο «Στα νότια προάστια της Τζακάρτας» κοσμείται από ένα υπέροχο μότο του Αλμπέρ Καμί από τους Στοχασμούς: «Οι πραγματικοί καλλιτέχνες δεν υποτιμούν τίποτε. Είναι υποχρεωμένοι να καταλαβαίνουν τα πάντα και όχι να τα κρίνουν». Εδώ, οι ελληνικές λέξεις που χρησιμοποιούνται είναι αρκετές, όπως Dia-lo-ge, Teologi, Harmoni, κλπ. Ο λόγος τώρα για μια εξαιρετική γλύπτρια, την Άλτζι Γιούλι, που στο κανάλι-γκαλερί «Dia-lo-gue» της Ιάβας, εκθέτει 18 κούκλες από 30 έως 90 εκατοστά, αποδίδοντας την ωριμότητα του θήλεος της Ωκεανίας. «Η ερωτική ορμή διαχέεται και κοσμεί» με διάφορα κομμάτια υφάσματος. «Εκτροπή εικαστικής έκφρασης», κάπως ανάλογη με τον παλαιότερο χορό Λεγκέρ, ο οποίος ακμάζει στην περιοχή Μπανιάμας της κεντρικής Ιάβας. Αυτή η καλλιτεχνική απόδοση της Γιούλι θυμίζει τον πρόλογο του βιβλίου του Λαμπριγιέρ, Οι χαρακτήρες ή τα ήθη αυτού του αιώνα: «Επιστρέφω στο κοινό ό,τι μου δάνεισε…» και η Άλτζι με το έργο της είναι σαν ν’ απαντά: «Επιστρέφω στο κοινό ό,τι ονειρεύτηκε…». * «Αύγουστος 2011. Θέατρο Σαλιχάρα, νότια προάστια της Τζακάρτας». Θεατρικό έργο Πάντζι Σεπού, δηλ. Το λάβαρο του αρχηγού, έργο του 1993. Σκηνοθέτης ο Γιούντι Άχμαντ Τατζουντίν.  Ο γυναικείος χορός στέκεται  πότε στα γόνατα και πότε σε στάση ικεσίας. Μουσική (από εννέα μουσικούς στο υπερώο που κάποιες φορές τραγουδούν), που συνοδεύει την υποτυπώδη δράση και τις ανατροπές. «Ο κύριος φορέας της αλληγορίας. Ο πρίγκιπας, τον οποίο υποδύεται ο μεσήλικας ηθοποιός Παρμάντι. Ένας μύστης που αφηγείται επιγραμματικά. Και αίφνης ο στίχος «Layonira, mirahadi, dadiya, jimatinprang» δηλ. «Το σώμα σου, παιδί μου, πρέπει να είναι το φυλακτό πολέμου». Το πριγκιπικό κορμί, κάτι σαν χαϊκού. «Ο πρίγκιπας παραμένει μια ψηφίδα πάθους ανάμεσα στις άλλες». Μια χρυσή μάσκα ανάμεσα στα πόδια του. Τη φοράει. Δεν εμπιστεύεται καθόλου την ύπαρξη – είναι ούτις. «Μάσκα ίσον τόλμη». Συσχετισμός με μια δήλωση του Νίτσε στο Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα. «Ο Άνθρωπος είναι Πέρασμα και Χάσιμο». Η Μαρί Λουίζ φον μιλά για τους κατοίκους της Ανατολής που αμφισβητούν τις αληθινές τους πεποιθήσεις. «Εκεί, που όλα φαίνονται να ταιριάζουν με τη συνολική εικόνα και δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάποια γεγονότα που να αντικρούουν το μοντέλο που έχουμε στο νου μας, εκεί για την ώρα βρίσκεται η αλήθεια για εμάς». Στο έργο επικρατεί η διασπάθιση του Ενός, σε Καλό και Κακό. Χωρίο από τη Φιλοσοφία του τοπίου, του Γκέοργκ Ζίμελ: «… ερχόμαστε παντού αντιμέτωποι με ένα δυϊσμό , όπου αυτό που είναι μεμονωμένο να αποτελέσει ένα όλον, ενώ η ένταξή του σε ένα μεγαλύτερο όλον θέλει να του παραχωρήσει τον ρόλο του μέλους». Στο έργο όμως η παρέμβαση του θείου κρίνεται πάλι αναγκαία, όπως δηλώνει μια επίκληση, για να σώσει τον ήρωα από τη μοναξιά. Το κάψιμο της ομπρέλας στο τέλος της παράστασης υπονοεί την αλλαγή του βασιλιά. Σχετικά με τη δημιουργία ενός ήρωα από συγγραφέα, ο Βέης καταθέτει την άποψη του Λουίτζι Πιραντέλλο πως η δημιουργία του παίρνει τέτοιες διαστάσεις από τον κόσμο, που δεν μπορεί να τον φανταστεί ούτε ο ίδιος ο συγγραφέας. Το κεφάλαιο κλείνει με μια αναφορά στο έργο του Λουκίνο Βισκόντι Η γοητεία της αμαρτίας (1974), τίτλος άστοχος και ειδικά σ’ ένα από τους πρωταγωνιστές, τον Χέλμουτ Μπέργκερ. Ελευθεριότητα σε σχέση με ένα ηλικιωμένο γείτονα. Το ερώτημα: «Duh Gusti, apadosanigraga?», δηλ. «Κύριέ μου, ποιες είναι οι αμαρτίες της σάρκας;» αιωρείται αναπάντητο. Στο τέλος του κεφαλαίου ο «Κοσμοπολίτης»: Ποίημα του Ντουρς Γκρινμπάιν.*

Στη συνέχεια, η σπαραχτική ιστορία του Γκάο, τα δάχτυλα του οποίου είναι δύο, (όσα το έρχου, το παραδοσιακό όργανο της Κίνας) όσα απέμειναν επειδή οι  συχωριανοί του θέλησαν να τον κάψουν, για να μη μεταδώσει την αρρώστια σε άλλους επειδή ήταν λεπρός. Ο αριθμός 2: «σημάδι ευεργετικού πεπρωμένου». «Μαθαίνει κάθε μέρα αντοχή». * Κεντρική Κίνα, επαρχία Χενάν περιοχή Λούο Γιαν. 1400 σπηλιές στον ασβεστόλιθο. Άγαλμα του Σιντάρτα Γκαουτάμα, που στην Κίνα μεταμορφώθηκε σε Μεγάλο Βούδα Βαϊροτσάνα, «την απόλυτη ιδέα της λύτρωσης». Βανδαλισμένο μέσα στα χρόνια, ακόμα και από τους ερυθροφρουρούς του Μάο. Αναφορά στο 2001, όταν οι Ταλιμπάν «κατέστρεψαν ολοσχερώς τους γιγαντώδεις Βούδες του Καλάκ». Εδώ, «όλοι προθυμοποιούνται να εξυπηρετήσουν τον ξένο, που τιμά την πατρίδα τους ως επισκέπτης της ειρήνης και φιλίας». Μνεία στην ξενοφοβία που παρατήρησε ο Ρολάν Μπαρτ την άνοιξη του 1974 «στο αποκορύφωμα κυριολεκτικά της περιώνυμης Μεγάλης Προλεταριακής Επανάστασης».  Η αυτοκράτειρα Γου Ζετιάν, «η ευεργέτις του Βούδα», παλλακίδα πριν του Αυτοκράτορα, που στραγγάλισε την κόρη της για να ανέλθει στον θρόνο. Η ξεναγός αποφαίνεται: «Αυτή είναι λοιπόν, εδώ μπροστά σας, η Τζιοκόντα της Κίνας». Η δημιουργία της «Ελληνοβουδιστικής Τέχνης» λόγω των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η σύζευξη των δύο πολιτισμών μας χάρισε τον Έλληνα Βούδα. Η ακινησία της νιρβάνα, είναι κάτι που δεν άντεχε ο Μονταίνιος. Στο κεφάλαιο «Περί Μετανοίας» από το Γ’ Βιβλίο των Δοκιμίων αναφέρει: «Ο κόσμος δεν είναι παρά μια αεικίνητη τραμπάλα…». Για 250 χρόνια «η Πύλη του Δράκου ήταν το κέντρο των θρησκευτικών τελετών». Γέφυρες και αναθηματικές στήλες. «Ο Μεγάλος Βούδας Βαϊροτσάνα είναι αγγελιαφόρος και βιβλιοθήκη μαζί». Η μουσική του Ντίλαν στο αυτοκίνητο της επιστροφής ανάγεται στην προσέγγιση του 37^ου Προέδρου Νίξον των ΗΠΑ στη δεκαετία του 1970 με την Κίνα. * Ιαπωνία, Οσάκα.  Από εδώ και πέρα η περιγραφή μεταρσιώνεται και μετατρέπεται σε καθαρά ψυχογραφική και ποιητική. Ο Βούδας είναι απαραίτητος κι εδώ. Περιοχή Κανσάι: Κοιμητήριο του ναού Σιτενοτζίτζι, παράρτημα της πόλης. Μνημείο τέχνης – «καλλιγραφία στα αναθήματα προτείνει ασφαλώς συμφιλίωση». Διάκοσμος του απογεύματος το νεκροταφείο, μέρος της ίδιας της ζωής. Η λέξη «Necropolis» συγκινεί. «Η μία ταφόπλακα αγγίζει την άλλη, στοιχηματίζοντας ότι με τον καιρό θα κολλήσει στο πλάι της». Η ενότητα κυριαρχεί στον χώρο. «Τα ιδεογράμματα ζωντανεύουν συμπεριφορές». Το ψυχικό τοπίο αναγκάζει τον Βέη να θυμηθεί τον σπουδαίο ποιητή και θεωρητικό της τέχνης, τον Νίκο Φωκά: «Η καρυδιά μας μυρίζει σαν άλλο λουλούδι, / Μ’ ένα μόνο κλαδί – κάηκαν τ’ άλλα. / Μ’ ένα μόνο κλαδί θα σου μυρίζει τώρα, / Σα δέντρο ακέραιο ξανά – / Όχι σαν καρυδιά μα σαν άνθος πρωτόφαντο». Στην Ιαπωνία, πλησιάζουν τα 33 εκατομμύρια είναι όσοι έχουν φτάσει τα 65 χρόνια τους – το 26% του συνολικού πληθυσμού! Από την Ιαπωνία στο Αιγαίο, στους Μύλους της Σάμου το 2014. «Η Οσάκα συνδράμει όραμα, θέλγεται μυστηριωδώς από το θέρος στο πατρώο νησί, το διατμιζόμενο τώρα, θα πρόσθετε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης». * Νέο Δελχί: ο λαοφιλής θεός των ινδουϊστών, ο πλέον ευρηματικός, ο θαρραλέος και ευφυής Χάνουμαν, ο πίθηκος το πάνσοφο ιερό, που αποτελούν λεγεώνες και «διακρίνονται στους μικρούς μακάκους, τους ρήσους και στα μεγαλύτερα ξαδέρφια τους, τους εκ φύσεως απηνείς διώκτες τους, ένα είδος εύρωστων σεμνοπιθήκων». Ένας μακάκος, για να του δώσει κάτι, σφίγγει με δύναμη τα γόνατα του ποιητή. Μια μπανάνα τους αρκεί. Επιθεωρούν τους πάντες και τα πάντα. «Ο Ζαρατούστρα και ο πίθηκός του. (: Διαβάτης με τον εξημερωμένο μακάκο του). Ξεχωρίζουν εύκολα μες στο πλήθος… Γνωρίζουμε ότι ο Ζιλ Ντελέζ θα μας έλεγε ότι το να συγχέεται με τον πίθηκό του είναι κάτι που ο Ζαρατούστρα το νιώθει ως έναν από τους φρικτούς πειρασμούς που του προτείνονται». «Από εκείνον που νίκησε αμέτρητες χιλιάδες ανθρώπους στον πόλεμο και από κείνον που νίκησε τον εαυτό του, αυτός ο τελευταίος είναι ο μεγάλος νικητής» (Βούδας). Τρίτη και Σάββατο: τάισμα των πιθήκων Χάνουμαν. * Η Ινδία σαν κουκούλι. «Ένας ουρανός κατεβασμένος για χάρη των ανθρώπων, αφιερωμένος στους πιστούς». Χώρα αντιφάσεων. Φερνάντ Μπροντέλ, Γραμματική των πολιτισμών, 1963: Η Ινδία πόρρω απέχει από την μεροβιγγιανή, καρολιγγειανή και φεουδαρχική Ευρώπη. Οι κάστες αθάνατες ίσαμε σήμερα. Το αλλοπρόσαλλο, το παράλογο και το αδιανόητο κυριαρχούν απόλυτα στη χώρα. * Οι ευνούχοι της Ινδίας υποβάλλουν υποψηφιότητα για να μπουν στο Κοινοβούλιο της Ινδίας. Η παρουσία τους δίνει τύχη. Μάντια Πραντές: ο ευνούχος Σαμπάν Μάουζι μέλος του Κοινοβουλίου του κρατιδίου του. Το ίδιο και ο Άσα Ντέβι στο Ουτάρ Πραντές. Τα επιχειρήματα εκλογής τους: «Εμείς δεν έχουμε συζύγους και παιδιά να θρέψουμε, δεν αποταμιεύουμε, κλέβοντας τους ψηφοφόρους μας. Είμαστε μόνοι και μόνο για σας». Ευνούχος πριν τα 30 του, προορισμένος το πάλαι ποτέ για «νύφη», «ακτήμων, πένης αλλά όχι άπολις» επιθυμεί να μπει στο Κοινοβούλιο. Εντελεχής περιγραφή του. Οι οπαδοί του τον ραίνουν με άνθη. * Οι σταθμοί των πόλεων ίσως μας αλλάζουν. Από τον έναν στον άλλον δεν μπορεί να παραμένουμε ίδιοι. Τα σύνορα είναι ευμετάβλητα κι απαραβίαστα. Οι σταθμοί είναι «προσιτοί ανά πάσα στιγμή και βεβαίως αταλάντευτοι». Μόσχα, Φιλαδέλφεια, Χαϊδελβέργη, Νέα Υόρκη, (Μανχάταν, Μπρούκλιν): Στη μνήμη «Το τραγούδι του υπόγειου συρμού» του Τζον Γουίλιαμ Κολτρέιν. Σε μας, ο Οδυσσέας Ελύτης εγκωμιάζει δικαίως την περιηγητική τόλμη. Ο Βέης αναφέρεται σε άσημους και σε διάσημους σταθμούς. «Το σύνορο ως υπόμνηση σολοικισμού  της βαρβαρότητας, της αναπόφευκτης εκδίκησης…». Όμως ο Ολιβιέ Ρολέν, στο βιβλίο του Πορτ Σουδάν, αναφέρει: «Πάντα αγαπούσα τα σύνορα, αυτές τις αφηρημένες γραμμές όπου όλα είναι δυνατά, η γνώση και ο πόλεμος, που είναι τελικά μια μορφή γνώσης». Νέα Υόρκη και πάλι. Σταθμός του Χάρλεμ, «στους 125 Δρόμους του Μανχάταν», ένα από τα αρχετυπικά σταυροδρόμια των ΗΠΑ. Υπόγειο κι έντονο άγος. Χονγκ Κονγκ: «Κεντρικός σταθμός των τρένων». Ειδική Διοικητική Περιοχή, το Central. Αεροδρόμιο Ναρίτα του Τόκιο. Λαβύρινθος συγκοινωνίας. «Ο σταθμός λειτουργεί εν ολίγοις και ως εισαγωγή στο πρωτοβάθμιο νόημα της Ιαπωνίας». Σταθμοί των αποχωρισμών. Εικόνα από το Χονγκ Κονγκ: «έχουν διαμελιστεί παντελώς αθώα, τραγικά θύματα παραφρόνων», όταν μερικοί σπρώχνουν με μανία ταξιδιώτες στις ράγες. Παρίσι: Εικόνα στο μετρό, Γραμμή 6, σταθμός Βίκτωρος Ουγκό – Τροκαντερό. Οιμωγή μιας πανύψηλης μαύρης γυναίκας: «aidez moi, aidez moi». «Η υπογραφή της συμπαγούς λίγδας». Η ίδια η οδύνη. Σταθμός Γάλλου στρατηγού Πιερ Ζακ Ετιέν Καμπρόν, που έμεινε αθάνατος στην Ιστορία με τη λέξη «merde» («σκατά»),  περικυκλωμένος από τους Άγγλους στρατιώτες στη μάχη του Βατερλό. Γκράφιτι με μαύρα γράμματα: «Σ’ αγαπώ όπιο, Ζακ Μπρελ», όνομα τραγουδοποιού που αγαπούσε πολύ ο ποιητής Γιάννης Βαρβέρης. Δυο μέρες μετά είχαν ασβεστώσει το γκράφιτι. «Χιούμορ και πένθος μαζί» η μνήμη και των δύο. Μνήμη νύχτας της Ταϊλάνδης. Εικόνα ενός μεθυσμένου, «με την αυθάδεια του αλκοόλ», πλησιάζει τον ποιητή Βέη. Οσμές από ούρα – οι εκκρίσεις των σταθμών. «Τα καλοκαίρια οι δημόσιοι καθαριστές, τις περισσότερες φορές, παραιτούνται». Το κεφάλαιο λήγει: Σταθμός Λαρίσης.

* Ο Ινδικοπλεύστης στη συνέχεια πριν το κεφάλαιο, αφιερωμένο στο Βιετνάμ, αφιερώνει γραφές εδάφους-σχεδόν αέρος σε επιφανή αεροδρόμια ανά τον κόσμο. Αποθησαυρίζουμε φράσεις σημαίνουσες. Αεροδρόμιο Άνκορατζ Αλάσκα: Αίθουσα αναμονής. Αύγουστος 1988. Πτήση: Νέα Υόρκη-Άνκορατζ-Σεούλ: «Η απρόσμενη Λευκότητα». «Αλάσκα, μια ακραία λοιπόν εσχατολογική εμπέδωση». Αεροδρόμιο Μελβούρνης: «Εισαγωγή στην ευπρέπεια ευμάρειας». «Το πολιτειακό ιδεώδες της απόλυτης, έγκυρης εκπλήρωσης των εντεταλμένων υπηρεσιών».  Αεροδρόμιο Λα Γκουάρντια, Νέα Υόρκη: «New York. You love it or leave it». Fiorello,  δηλ. «Λουλουδάκι, La Guardia 1882-1947 »: Χαρισματικός πολιτικός ηγέτης, υπερασπιστής «τόσο του γυναικείου κινήματος της εποχής του όσο και του σεβασμού των δικαιωμάτων των ανηλίκων». Η Βόρεια Αμερική θυμίζει στον Βέη το έργο του Ντέιβιντ Χιουμ, Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση. «Η δέσμη ή μια συλλογή διαφορετικών αντιλήψεων, οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη με ασύλληπτη ταχύτητα και βρίσκονται σε διαρκή ροή και κίνηση». Αεροδρόμιο Ντουμπάι: Από Αθήνα για Χαρτούμ. Ανάγνωση από το κεφάλαιο «Μετάνοια» (Ελ – Τέβμπε), 9^ο κεφάλαιο του Κορανίου: «Πολλοί Άραβες της ερήμου πιστεύουν στον Θεό και στη Δευτέρα Παρουσία, αλλά θεωρούν την ελεημοσύνη μέσο να προσεγγίσουν τον Θεό και να επιτύχουν τη μεσολάβηση του Αποστόλου. Σίγουρα η ελεημοσύνη  θα τους φέρει κοντά στον Θεό που θα τους φωτίσει με τη μεγαλοψυχία Του, καθώς είναι σπλαχνικός και πολυέλεος». Αεροδρόμιο Χονγκ Κονγκ: «Ο κόσμος και οι τρέχουσες παραστάσεις του είναι συμπυκνωμένος εδώ σε κάθε δευτερόλεπτο». Αεροδρόμιο Ντίλι, Ανατολικό Τιμόρ (Πρώην εχθρός της Τζακάρτα και τωρινός σύμμαχος): «Τέλη Νοεμβρίου 2011». Η πρόσχαρη υπάλληλος του λιτού τελωνείου που πρώτη φορά έβλεπε ελληνικό διαβατήριο, θεωρεί το διαβατήριο του Βέη για δεκαπέντε μέρες που βρέθηκε στο κρατίδιο, για να επιδώσει τα διαπιστευτήριά του στον τότε Πρόεδρο και νομπελίστα της ειρήνης, Χοσέ Ράμος-Χόρτα. Τη δεύτερη νύχτα παραμονής, έκρηξη ποιητικής τέχνης. Αεροδρόμιο Σινγκαπούρης: Νησί-Κράτος. «Μπαίνοντας στο χώρο μιας διαφορετικής γλωσσικής συνθήκης, μιας αλλότριας συνθηματικής τάξης, συγκαταλέγομαι  αμέσως στους ευνοημένους των συνειρμών».  Αεροδρόμιο Ντίσελντροφ: Στη σελ. 165, ο ποιητής καταθέτει ένα θαυμάσιο ποίημά του από τη Γεωγραφία κινδύνων, Ύψιλον, 1994, μιας αναζήτησης-περιπλάνησης ενός αγαπημένου προσώπου σε αεροδρόμια άφιξης και αποχωρισμού. «Ώρες μαζί ώσπου χάσαμε τα σημάδια / δε βρήκαμε τα σύνορα να γυρίσουμε πίσω / μας μάζεψε στο τέλος κι εμάς η αιθάλη, / το τρυφερό σκοτάδι της άλλης νύχτας/. Τώρα κάτω από νωπά φύλλα αναπνέουμε τα παιδιά μας». * Βιετνάμ: Σαϊγκόν ή Χο Τσι Μινχ. Ευημερία για τους 180.000 κατοίκους της. Ασύμμετρη πολεοδομία. Βουνγκ Τάου: πόλη διακίνησης πετρελαίου και τελετουργικού μασάζ. Μπαλαρίνες γύρω από τουρίστες και κορίτσια που διαφημίζουν τις προσφορές των μαγαζιών. «Κανείς, βεβαίως, δεν είναι τόσο άμυαλος ώστε να προτιμά πόλεμο αντί για ειρήνη· σ’ αυτήν τα παιδιά θάβουν τους πατέρες τους, ενώ στον πόλεμο οι πατέρες τα παιδιά τους». (Ηρόδοτος, Ιστορίαι,1.87.4). «Επιβλητικός ανδριάντας του Χριστού, ύψους 32 μέτρων» σε λόφο 170 μ. Θέα του Βουνγκ Τάου. Κυκλοτερή σκαλοπάτια στο εσωτερικό του. Το φωτοστέφανο παραπέμπει «στις ρόδες των αρχέτυπων ποδηλάτων των Βιετναμέζων». Γλυπτές αναπαραστάσεις γύρω από τον ανδριάντα: Αβραάμ, Ισαάκ, Μωυσής;  Ύπαρξη εδραίου Καθολικισμού. Μπαρ: «Γλυκά χείλη» και «Τα λογάκια σου». Θαμώνες ντόπιοι και περαστικοί. Ποικιλία κοριτσιών και στα δύο μπαρ. Τα ίδια και στην Μπατάγια, της γειτονικής Ταϊλάνδης. Δυόμισι αιώνες έχουν περάσει από τη συγγραφή του ερωτικού έπους των 3.254 στίχων του Βιετναμέζου μανδαρίνου, μυημένου στην κινεζική ποίηση Νγκουγέν Ζου (1765-1820), του Κιμ Βαν Κέου ή Η Κόρη με τα ξεσκισμένα σπλάχνα, που μετέφρασε από τα γαλλικά ο Γιώργος Λεωτσάκος και εξέδωσε ο «Κέδρος». Η ιστορία της μικρής Κέου που εκπορνεύτηκε «για να αποτρέψει τη φυλάκιση του πατέρα της για ένα έγκλημα που είναι σίγουρη ότι δεν διέπραξε». «Κάτω από την ίδια στέγη τελέστηκε η χαρούμενη ένωση του μπαμπού και της ροδακινιάς». * Διοικητική περιφέρεια Μάι Ντακ. Εβδομήντα χιλιόμετρα μακριά από το Ανόι, ένας από τους ιερότερους χώρους του Βιετνάμ. Η εντός του σπηλαίου Χουόνγκ Τις, η παγόδα, γνωστή ως Αρωματική Παγόδα με τα 1000 σκαλιά, χτισμένη τον 17^ο αιώνα. Κέντρο λατρείας και πολιτιστικών εκδηλώσεων τριών μηνών, πλάι στο ρεύμα του ποταμού Γεν. Χρειάζονται κάπου 5.000 πλοιάρια για τη μεταφορά του κόσμου στην παγόδα. Μνήμη επιστολής του Γ. Σεφέρη από το Λονδίνο στις 28 Δεκεμβρίου 1931 στον Κωστή Παλαμά: «Δεν είμαι γεννημένος ταξιδιώτης. Σε κάθε νέα αλλαγή μού χρειάζεται πολύς καιρός και πολλή προσπάθεια για να ξανασμίξω εκείνο τον εσωτερικό ρυθμό που μας κάνει να πιστεύουμε πως υπάρχουμε. Το μόνο ταξίδι που θα καταλάβαινα θα είταν το προσκύνημα. Τα άλλα ενεργούν πάνω μου σαν μια οχληρή μετακόμιση». Ο πολέμαρχος Τριν Σαμ (1767-1782) και διοικητής του Βιετνάμ  χάραξε το 1770 σε μια επίσκεψή του στο σπήλαιο «την ευαρέσκειά του για τη δωρεά αυτή της πρόνοιας του περιβάλλοντος». Οι σταλαγμίτες δείχνουν προς τον ουρανό της παγόδας. Η Αρωματική Παγόδα φιλοξένησε κάποτε την θηλυκή εκδοχή του μποντισάτβα. Την Κουάν Αμ. «Ήρθε εδώ για να απαλλάξει ορισμένους πιστούς από το όνειδος της απώλειας του είναι τους». Οι προσευχές της απευθύνονταν προς τον Ουρανό της Ανοχής. Σε πολλά μέρη του προσκυνήματος προσφέρονται βότανα, αποξηραμένα άνθη, μίσχοι, ρίζες για άμεση κάθαρση. Η Κουάμ Αμ είναι ένα «ευκρινές απολίθωμα του μακρινού παρελθόντος», μια «άκακη θεότητα ταριχευμένη». Μέσα στην Αρωματική Παγόδα αναφύονται σειρές των συνειρμών. Το πνεύμα της σπηλιάς σαν να περίμενε τον ποιητή Γιώργο Βέη εδώ και καιρό. Κατέχει την απόλυτη καθαρότητα της σκέψης.

Γ]. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ:

Με τον Ινδικοπλεύστη ο ποιητής Γιώργος Βέης επιτέλεσε και πάλι ένα λογοτεχνικό άθλο. Ιερουργεί ως πρωτοστάτης, καταγράφοντας ευλογημένους τόπους που ο ουρανός τον αξίωσε να δει και να ζήσει. Με γλώσσα καλλιεργημένη και απέραντα ποιητική και διανθισμένη με κείμενα της τεράστιας παιδείας του, θεώρησε ιερή αποστολή να μας γνωρίζει ξανά την Ανατολή. Στο βιβλίο κυριαρχεί  πέρα ως πέρα το πνεύμα και το συναίσθημα, καταφέρνοντας να αποσπάσει με υψηλή τέχνη το απαύγασμα της σημασίας των τόπων, που πάντα ξεφεύγει από την τουριστική εντύπωση και ψυχρή περιέργεια του απλού επισκέπτη των διακοπών. Τα πάντα στο Ινδικοπλεύστη με την γραφίδα αυτού του ιερέα της γραφής γίνονται σημαντικά, όπως θεατρικές παραστάσεις, τοπία, παγόδες, ποτάμια,  σπήλαια, αγάλματα, αγορές κι αεροδρόμια. Ο Βέης περιγράφει το ίδιο το θαύμα, ατόφιο, σμιλεμένο όμως με αλλεπάλληλες πολιτιστικές κρούστες λαών, των οποίων το ήθος των παραδόσεών τους ενσαρκώνεται και αναπαριστάται με πρωτότυπη ματιά. Μόνο ένας ποιητής κύρους μπορεί να αναπλάσει έναν τέτοιο μοναδικό κόσμο που ζει σ’ ένα παράδεισο, μακριά από την εγωιστική και συγκεχυμένη Δύση, της οποίας το πνευματικό οικοδόμημα καθαιρείται, έτσι αμφισβητούμενο και καταρρακωμένο, από φτηνές ιδεολογίες και πολιτικούς συνασπισμούς γεμάτους αντιφάσεις. Στο κείμενο του Βέη μιλάει η ψυχή του τόπου κι απευθύνεται στον απαιτητικό αναγνώστη, το βλέμμα του οποίου αναπαριστά θαρρείς σελίδα σελίδα αυτόν τον υπέροχο κόσμο, που διακοσμεί η μαγεία. Γι’ αυτό και ο αναγνώστης, κλείνοντας το βιβλίο, θα ήθελε να συνεχιστεί αυτό το θαύμα, που ευτυχώς του υπόσχεται στη σελ. 194 όταν ο ποιητής γράφει: (η συνέχεια στο επόμενο).Το εξαίρετο αυτό βιβλίο, κοσμούν υπέροχες φωτογραφίες του Sanja Knežvevic Jovanović από τα ιερά αυτά μέρη της περιπλάνησης του Γιώργου Βέη, καθώς και του ίδιου του δημιουργού του Ινδικοπλεύστη.  

 _______________________________

[i]Ο Γιώργος Βέης (1955) είναι Έλληνας ποιητής, συγγραφέας, κριτικογράφος και μεταφραστής. Συγχρόνως διατελεί Πρέσβης του Υπουργείου Εξωτερικών. Μαθήτευσε στην Ιωνίδειο Σχολή Πειραιώς και κατόπιν φοίτησε στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στον τομέα των Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης και ακολούθησε την διπλωματική σταδιοδρομία, υπηρετώντας στον Διπλωματικό Κλάδο του Υπουργείου Εξωτερικών. Το πρώτο του βιβλίο Φόρμες και άλλα ποιήματα εκδόθηκε το 1974. Έχει γράψει πεζογραφία, ποίηση και έχει κάνει μεταφράσεις. Από το 1976 ασχολείται με την κριτική της λογοτεχνίας. Το 2000 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας για το βιβλίο του Ασία, Ασία, και το 2010 απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας για το βιβλίο Από το Τόκιο στο Χαρτούμ. Το 2007 η ποιητική του συλλογή Λεπτομέρειες κόσμων απέσπασε το Βραβείο Λάμπρος Πορφύρας της Ακαδημίας Αθηνών. Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Έδωσε σειρά διαλέξεων για τα ελληνικά γράμματα στη Βιβλιοθήκη του αμερικανικού Κογκρέσου, σε ιδρύματα της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας και σε πανεπιστήμια της Μελβούρνης. Το 1989 τιμήθηκε με το βραβείο Ανδρέας Κάλβος του Queens College του Πανεπιστημίου της Πόλης της Νέας Υόρκης για τη στήριξη που παρείχε εκεί, ως πρόξενος, στον τομέα των βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε επτά ευρωπαϊκές γλώσσες και στα κινεζικά. Τον Απρίλιο του 2017 ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Σάμου. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. * Είναι Διπλωματικός Υπάλληλος από το 1980. Διετέλεσε Πρόξενος στο Γενικό Προξενείο της Νέας Υόρκης (1983-1989), Γενικός Πρόξενος στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας (1989-1991), Σύμβουλος στην Πρεσβεία του Πεκίνου και στη Σεούλ, (1991-1994) και Γενικός Πρόξενος στη Μελβούρνη της Αυστραλίας από το 1994. Επίσης διετέλεσε επιτετραμμένος στο Καμερούν, στο Τσαντ, στο Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, στην Γκαμπόν, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και στην Ισημερινή Γουινέα καθώς και Πρέσβης στο Σουδάν με παράλληλη διαπίστευση στην Σομαλία. Το 2010 τοποθετήθηκε ως πρέσβης στην Ινδονησία με παράλληλη διαπίστευση στην Μαλαισία, στο Σουλτανάτο του Μπρουνέι και στο Ανατολικό Τιμόρ. Το 2012 του απονεμήθηκε ο Ανώτερος Ταξιάρχης του Φοίνικος για τις υπηρεσίες του στον διπλωματικό κλάδο. Τον Ιούλιο του 2015 προήχθη κατ’ απόλυτη εκλογή από τον βαθμό του Πληρεξούσιου Υπουργού Α’ στον βαθμό του Πρέσβεως και τοποθετήθηκε Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO. * Εργογραφία: Ποίηση και Πεζό: (2017) Ινδικοπλεύστης, Κέδρος, (2016) Για ένα πιάτο χόρτα, Ποίηση, Ύψιλον, (2015) Παντού, Κέδρος, (2013) Βλέπω, Ύψιλον, (2011) Μανχάταν – Μπανγκόκ (μαρτυρίες – μεταβάσεις), Κέδρος, (2010) Μετάξι στον κήπο,. Ύψιλον, (2009) Από το Τόκιο στο Χαρτούμ, Κέδρος, (2008) Ν, όπως Νοσταλγία, Ύψιλον, (2007) Έρωτες τοπίων: Κίνα, Ινδονησία, Ιαπωνία, Ταϊλάνδη, Κέδρος, (2006) Λεπτομέρειες κόσμων, Ύψιλον, (2005) Με τις Μογγόλες, Κέδρος, (2004) Στην απαγορευμένη πόλη, (αφηγήματα) Κέδρος, (2004) Υστερόγραφα γης, Ύψιλον, (2003) Πιο μακριά δεν γίνεται, (Σειρά: Γράμματα για σένα), Ελληνικά Γράμματα, (2000) Ασία, Ασία, Κέδρος, (1999) Παράφραση της νύχτας, Ύψιλον, (1999) Χρυσαλλίδα στον πάγο, Ύψιλον, (1994) Γεωγραφία κινδύνων, Ύψιλον, (1989) Παράφραση της νύχτας, Ύψιλον, (1983) Ο δράκος του μεσημεριού,. Ύψιλον, (1979) Όλοι κοιμούνται στο καράβι, Εγνατία-Τραμ, Θεσσαλονίκη, (1976) Κι άλλη ποίηση,. Κούρος, (1974) Φόρμες και άλλα ποιήματα (1970-1973), Κούρος.* Μεταφράσεις: Χ.Λ. Μπόρχες, Το βιβλίο των φανταστικών όντων, Libro (1983,1991,2016), Συλλογικό έργο, Ανθολογία του μαύρου χιούμορ, Αιγόκερως (1996), Long, John Luther. Madame Butterfly: Η γιαπωνέζικη κούκλα, Ηλέκτρα, (2007) Σίφνος, Καστανιώτης, (2009). Επιμέλειες: Αλέξανδρος Μπάρας: μια παρουσίαση, Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2004. * Συμμετοχή σε συλλογικά έργα: Ημερολόγιο 2012: Η δική μας Ελλάδα, Αθήνα, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη & Εταιρεία Συγγραφέων 2011, Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη: ποίηση και ζωγραφική, Αθήνα, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη2011, Σάββατο, Μαυρομιχάλη 18, (Χριστούγεννα 2010, αναμνηστική έκδοση) Αθήνα, Γαβριηλίδης 2010, Η δική μας Αμερική: η αμερικανική κουλτούρα στην Ελλάδα, Αθήνα, Μεταίχμιο 2010, Εισαγωγή στην ποίηση του Ελύτη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2009, Τα ποιήματα του 2008, Αθήνα, Κοινωνία των (δε)κάτων 2009, Τα ποιήματα του 2007, Αθήνα, Κοινωνία των (δε)κάτων 2008, Ενδοσκεληδόν: ανθολογία έργων της ελληνικής λογοτεχνίας με ήρωες μοτοσυκλέτες και μοτοσυκλετιστές, Θεσσαλονίκη, Ζήτρος 2008, Θεωρία, λογοτεχνία, Αριστερά, Αθήνα, Το Πέρασμα 2008 και Ταξιδευτής 2013, Τα ποιήματα του 2006, Αθήνα, Κοινωνία των (δε)κάτων 2007, Η κριτική για τα βιβλία του Τηλέμαχου Αλαβέρα, Θεσσαλονίκη, Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, Για τον Ηλία Λάγιο, Αθήνα, Ερατώ 2005, Δεκαέξι κείμενα για το Άξιον Εστί, Αθήνα, Ίκαρος 2001, Το βιβλίο της νύχτας, Αθήνα, Πατάκης 2001, Πολυφωνία για τον Δ. Π. Παπαδίτσα: ένας χρόνος από την τελευτή του, Αθήνα, Ευθύνη 1988.

[ii] Ο Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης (αυτός που έπλευσε στον Ινδικό) ήταν Ελληνικής καταγωγής έμπορος από την Αλεξάνδρεια και αργότερα μοναχός, ο οποίος έζησε τον 6ο μ.Χ. στην εποχή του Ιουστινιανού κι έκανε έναν πολλά ταξίδια για εμπορικούς λόγους, φτάνοντας μέχρι την Ινδία. Το όνομα του (Κοσμάς) δεν είναι απολύτως σίγουρο, αλλά παραδίδεται σ’ ένα από τα αντίγραφα του δωδεκάτομου  έργου του Χριστιανική Τοπογραφία, το οποίο συνέγραψε την περίοδο που μόνασε στο όρος Σινά και περιγράφει τα ταξίδια αυτά. Τα ταξίδια του περιελάμβαναν πλεύσεις σε χώρες νότια της Αιγύπτου, στο Βασίλειο του Αξούμ, στη σημερινή Αιθιοπία, (αναφέρει την εκστρατεία του βασιλιά του Αξούμ ενάντια στους Ιουδαίους της Υεμένης), στην Ερυθραία και αργότερα στην Ερυθρά Θάλασσα και στον Ινδικό Ωκεανό, φτάνοντας μέχρι την Ινδία και την Σρι Λάνκα. Η περιγραφή του από την Ινδία και τη Σρι Λάνκα θεωρείται ανεκτίμητη για τους ιστορικούς. Το παλαιότερο χειρόγραφο χρονολογείται από τον 9ο αιώνα. Το 522 μ.Χ., επισκέφτηκε την ακτή του Μαλαμπάρ (Νότια την Ινδία). Στην Χριστιανική Τοπογραφία παρέχει και χάρτες και σχέδια των περιοχών αυτών. Επίσης δίνει μια θεωρία για τον Κόσμο, σύμφωνα με την οποία η Γη είναι μια επιμήκης επίπεδη περιοχή, κάτω από τον ουράνιο θόλο, που στα τέσσερα άκρα της ο ουρανός ακουμπά τα δικά του άκρα, σχηματίζοντας έναν κύβο με κυρτή οροφή. Γύρω από την Γη υπήρχε ο Ωκεανός και πέρα από αυτόν ο Παράδεισος. Στόχος του ήταν να αποδείξει πως οι προχριστιανικοί γεωγράφοι είχαν εσφαλμένα ισχυριστεί ότι η γη ήταν σφαιρική. Οι απόψεις του, ωστόσο, για την επίπεδη Γη είχαν μικρή επιρροή ακόμα και σε εκκλησιαστικούς κύκλους. Ο σχεδόν σύγχρονος φιλόσοφος, Ιωάννης ο Φιλόπονος, διαφώνησε με αυτόν, όπως έκαναν και οι περισσότεροι χριστιανοί φιλόσοφοι της εποχής. Τις τελευταίες μάλιστα σελίδες της Χριστιανικής Τοπογραφίας, ο Κοσμάς τις αφιερώνει στο να αντικρούσει την κριτική των άλλων μοναχών.

[iii] Περιοδικό Οροπέδιο, τεύχος 16, Ιανουάριος 2016.

[iv] «…θα συνεχίσω την Ιστορία μου (την αφήγησή μου), σταματώντας  το ίδιο τόσο σε μικρές όσο και σε μεγάλες πόλεις».