Fractal

Η μουσική κίνηση της Ιεράπετρας Κρήτης τον 20 αιώνα

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Γεωργίου Ε. Ψαρουδάκη, «Ιεράπετρα μουσικές αναλαμπές στον 20ο αιώνα», εκδόσεις Ιεράπετρα 21ος αιών, 2017.

 

Το κρητικό μουσικό παλίμψηστο δεν παύει να μας ξαφνιάζει ευχάριστα, καθώς διαρκώς ανακαλύπτουμε πράγματα από το παρελθόν. Ο έγκριτος Ιεραπετρίτης Γιώργος Ψαρουδάκης μουσικοδιδάσκαλος Βυζαντινής μουσικής από το Καλό Χωριό Ιεράπετρας στο παρόν πόνημα προσεγγίζει με επιτυχία την μουσική κίνηση της Ιεράπετρα κατά τον 20ο αιώνα παραθέτοντας πλήθος πληροφοριών με τη συνδρομή πλουσιότατου φωτογραφικού αρχείου.

Το ταξίδι στον γεραπετρίτικο μουσικό πολιτισμό αρχίζει από την Ύστερη Τουρκοκρατία και συγκεκριμένα το 1876 που δημιουργείται και το πρώτο Μουσικοδιδασκαλείο ή  Χοροδιδασκαλείο (αδιευκρίνσιτο), ενώ το 1895 ιδρύεται και ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος από τον Επίσκοπο Ιεροσητείας Αμβρόσιο Σφακιανάκη (τέτοιοι σύλλογοι υπάρχουν σε Χανιά και Ηράκλειο από το 1879, μετά τη Σύμβαση της Χαλέπας το 1878). Ο Σύλλογος διοργανώνει χοροεσπερίδες, θεατρικές παραστάσεις, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί και αξιόλογη βιβλιοθήκη. Το 1899 η εισαγωγή των μαθημάτων Ωδικής και Εκκλησιαστικής μουσικής στα σχολεία από τον Σύμβουλο Παιδείας της Κρητικής Πολιτείας Νικόλαο Γιαμαλάκη δίνει ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στον  μουσικό πολιτισμό.

Επόμενος σημαντικός σταθμός στην μουσική ιστορία της κωμόπολης είναι το 1920, η χρονιά δημιουργίας της «Μαντολινάτας»» του Γρηγόρη Μουτσάκη. Ακολουθεί η ίδρυση του Μουσικού Συλλόγου «Ορφεύς» το 1922 με πρωτοβουλία του Επισκόπου Ιεροσητείας Αμβρόσιου Σφακιανάκη. Ο «Ορφεύς» μπολιάζεται με την μικρασιατική μουσική κουλτούρα, με αποτέλεσμα την συνύπαρξη ευρωπαϊκής, κρητικής και ελληνικής μουσικής και χορού στις χοροεσπερίδες.

Η οκταετία 1927-1935 χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία στα μουσικά δρώμενα της κωμόπολης του πρώτου Ωδείου, του Ωδείου Ιεράπετρας – Κάουφμαν. Ο Λευκορώσος βιολιστής Κάουφμαν με τη συνδρομή του Ρώσου μουσικοδιδάσκαλου Ευγένιου Γκέμπελς έδωσαν μεγάλη ώθηση στις κλασικές μουσικές ευρωπαϊκές σπουδές.

 

Ο Γεώργιος Ψαρουδάκης

 

To 1937 μια ομάδα νέων ιδρύει τον καλλιτεχνικό σύλλογο «Τουριστικός Όμιλος» και ανεβάζει θεατρικές παραστάσεις, καθώς και μουσικοθεατρικές επιθεωρήσεις, όπως «Το Γεραπετρίτικο κουβεντολόϊ». Την ίδια χρονιά και έως το 1939 δημιουργείται το Ωδείο Ιεράπετρας, με διευθυντή τον Χανιώτη μουσικό Ιωάννη Μανιουδάκη, ως παράρτημα του Ελληνικού Ωδείου Αθηνών. Το Ωδείο έπαυσε να λειτουργεί λόγω του πολέμου και επαναλειτούργησε το 1948 ως Ωδείο Κοσμά  & Νερόνωφ από τα ονόματα των μουσικοδιδασκάλων Αρκάδιου Νερόνωφ (Ρώσος πιανίστας, είχε συνεργαστεί με τον Αττίκ στην Αθήνα) και τον βιολιστή Κοσμά (το επώνυμο είναι άγνωστο).

Το 1952 ιδρύεται και η Φιλαρμονική Ιεράπετρας με την οικονομική συνδρομή του Ιεραπετρίτη μουσουλμάνου Κρητικού Χουσεϊν Χατζαλάκη, ο οποίος, παρά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, δεν ξέχασε την γενέτειρά του. Ο αρχιμουσικός Γεώργιος Σερέπετσης αναλαμβάνει τη διεύθυνση μέχρι το 1965 και δυο μαθητές του πρωταγωνιστών τις επόμενες δεκαετίες: ο Γιάννης Μαρκόπουλος στα πανελλήνια μουσικά δρώμενα και ο Κωνσταντίνος Κόλλιας ο μετέπειτα αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής στην τοπική μουσική κίνηση.

Ο συγγραφέας κάνει μια αναφορά και στους μεγάλους παραδοσιακούς Γεραπετρίτες βιολάτορες, όπως τον Γιάννη Παπαχατζάκη ή Στραβογιαννιό, τον Παντελή Μπαριταντωνάκη, τον Νίκο Γενειατάκη, τον Γιώργο Λαποκωνσταντάκη ή Πεδουλάφτη, εξαίροντας την πρωτοβουλία του γνωστού βιολιστή Βαγγέλη Βαρδάκη, ο οποίος το 2004 επιμελήθηκε την έκδοση του ψηφιακού δίσκου «Μουσικές Αναδρομές από την Ανατολική Κρήτη» με τις μουσικές τους δημιουργίες.

Άλλοι γνωστοί παραδοσιακοί μουσικοί, τους οποίους αναφέρει ο Βαγγέλης Βαρδάκης και περιλαμβάνονται στο παρόν πόνημα, ήταν ο Χαράλαμπος Δογραματζάκης (μαντολίνο), ο Αντώνης Μανδράνης ή Σακαφλιάς (μαντολίνο), ο Γιώργος Βαρσαμίδης (βιολί), κ.ά.

Στο τέλος του βιβλίου ο Γιώργιος Ψαρουδάκης αναφέρεται στον σύγχρονο μουσικό σύλλογο της πόλης τον Μουσικό Όμιλο Ιεράπετρας (1980), τις  σύγχρονες χορωδίες της πόλης, το Δημοτικό Ωδείο Ιεράπετρας (1984)  και τις σχολές βυζαντινής μουσικής.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι χάρη στην άοκνη προσπάθεια του Γεραπετρίτη μουσικού-συγγραφέα έχουμε μια λεπτομερή εικόνα και γνώση για την μουσική κίνηση του περασμένου αιώνα στην Ιεράπετρα. Η αξιόλογη και αξιέπαινη αυτή εργασία προάγει την ιστορική πολιτιστική γνώση, καθώς καταγράφει και διασώζει με επιστημονική εμβρίθεια τον μουσικό πλούτο της πόλης.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top