Fractal
Home / ΘΕΑΤΡΟ / Είδα την «Πάπισσα Ιωάννα»!
13/08/2014, 3:43 πμ

Είδα την «Πάπισσα Ιωάννα»!

της Αρετής Κολλάτου-Τζαβέλλα //

 

pap2Μια παράσταση εν εξελίξει, όπου Μεσαίωνας και κοσμοπολίτισσα Σύρος, αλλά και Χίος και χαρέμια και αγοραπωλησίες ανθρώπων αποτελούν τον καμβά όπου θα κεντηθεί η ιστορία. Η «Πάπισσα Ιωάννα» του Ροΐδη και η ταραχώδης ζωή της Κορνηλίας Ροδοκανάκη, της μητέρας του, υπήρξε το υλικό για μια ξεχωριστή παράσταση – ένα πραγματικό ποίημα!

 

Ναι, είδα την παράσταση του Δημήτρη Μαυρίκιου «Πάπισσα Ιωάννα, αναζητώντας την ηρωίδα του Ροΐδη μέσα από τη μητέρα του Κορνηλία», και έζησα τη μυσταγωγία του θεάτρου. Άκουσα τη γλώσσα του Ροΐδη –μια καθαρεύουσα πλούσια, μουσική, με τις λέξεις να κρατούν το βάρος τους, ολοστρόγγυλες, και να αγγίζουν, ευθύβολα βέλη, την καρδιά−, και απόλαυσα την έμπνευση του σκηνοθέτη να εκθέσει τον συγγραφέα Ροΐδη και ως χαρακτήρα επί σκηνής.

Η συγκεκριμένη παράσταση –in progress, τρόπον τινα μια πρόβα για κάτι που δεν έχει ολοκληρωθεί− παρακολουθεί την πορεία της Ιωάννας μέχρι την Αθήνα, όπου φτάνει ως «αδελφός Ιωάννης» συνοδευόμενη από τον αδελφό Φρουμέντιο. Τη συνέχεια της ιστορίας ο Μαυρίκιος φιλοδοξεί να την παρουσιάσει σε μια επόμενη Πάπισσα Ιωάννα, την οποία ονειρεύεται να ανεβάσει στο μέλλον.

pap3Η έμπνευση του Μαυρίκιου ξεκινάει από τον ίδιο τον Ροΐδη· από το κείμενό του, τον χαρακτήρα του, την οικογενειακή του κατάσταση, τον κοινωνικό περίγυρο –η Πάπισσα Ιωάννα κυκλοφόρησε το 1866−, τις εναντίον του αντιδράσεις.

Ένας ευφυής άνθρωπος, με λεπτό χιούμορ και πολλή γνώση, ευπατρίδης, με προγόνους ονομαστούς –Κορνηλία Ροδοκανάκη η μητέρα του, τη ζωή της οποίας ζωντάνεψε μοναδικά η υπέροχη Ράνια Οικονομίδου−, υπέρμαχος της δημοτικής, πλην όμως γράφων σε καθαρεύοντα λόγο επειδή κανείς δεν του δίδαξε τη δημώδη γλώσσα, ο Ροΐδης αυτός του Μαυρίκιου είναι σχεδόν ερωτευμένος με την «Ιωάννα του», την οποία έπλασε όμορφη, έξυπνη, ικανή, ανοιχτή στις χαρές της ζωής, δεκτική στις προκλήσεις που της παρουσιάζονται, έτοιμη να κάνει πράξη το carpe diem. Γι’ αυτό και ο ίδιος πικραίνεται όταν την αφορίζουν, καταδικάζοντάς τη στο σκοτάδι και την αφάνεια.

Στο εισαγωγικό μέρος της παράστασης, εκεί που παρέχονται ιστορικά στοιχεία καθώς και σκηνοθετικές διευκρινίσεις, δίδεται στο κοινό η πληροφορία πως στα βιβλία του Ροΐδη, τα οποία μελέτησε η ομάδα των ηθοποιών για να «ψαύσουν» τον άνθρωπο πίσω από τον συγγραφέα, βρέθηκε και μια άλλη «Πάπισσα Ιωάννα», «Ιταλίδα» αυτή (συγγραφέας της ο E. Mezzabotta) την οποία μετέφρασε ο Παναγιώτης Πανάς· αυτή η «Ιωάννα» βρέθηκε κατακρεουργημένη! Η ερμηνεία που δόθηκε είναι πως ο Ροΐδης δεν άντεχε να βλέπει να περιφέρεται ελεύθερη και επευφημούμενη μια άχρωμη και άοσμη «Ιωάννα», ενώ η δική του, η γεμάτη ζωή και χάρες, ήταν φυλακισμένη και στερημένη από κάθε χαρά της ζωής.

Η παράσταση ξεκινάει με την Ιωάννα στον παπικό θρόνο να γεννάει, και το πλήθος να τη λιντσάρει. Κτίζεται σε δύο μέρη, τα οποία κλειδώνουν τρόπον τινά το ένα μέσα στο άλλο, και ο θεατής περνάει αβίαστα από τη Μεσαιωνική Ευρώπη στη Σύρο του 19ου αιώνα, και τούμπαλιν.

pap4

Εμμανουήλ Ροΐδης

Με αφηγητή τον ίδιο τον σκηνοθέτη, που παρεμβαίνει δίνοντας οδηγίες στους ηθοποιούς του με τις οποίες κατατοπίζει και το κοινό, η Κορνηλία Ροδοκανάκη-Ροΐδη και ο γιος της ο Εμμανουήλ φωτίζουν τον περίκλειστο κόσμο τους και μας επιτρέπουν να δούμε μια σχέση όπου εκείνη ήταν τα αυτιά και εκείνος τα μάτια στην κοινή ζωή τους, την κτισμένη τώρα πια από τις αναμνήσεις του παρελθόντος και τον πόνο του παρόντος. Ένας κόσμος που, παρ’ όλα αυτά, δε μας θλίβει· μας κάνει να νοσταλγούμε μαζί τους, μας παρασύρει σε ένα αδιόρατο χαμόγελο ευδαιμονίας της ύπαρξης, καθώς παρακολουθούμε το πνεύμα εκείνου, τη λεπτότατη ειρωνεία να παίζει κρυφτό με τις λέξεις, τον σαρκασμό να μην ξεπερνάει ποτέ τα όρια της ευπρέπειας, την κριτική ματιά να μη διστάζει να εκφραστεί.

Κι ύστερα, όταν μας δίνει την ιστορία της Ιωάννας και ζωντανεύει τον Μεσαίωνα, ο λόγος γίνεται πιο κοφτερός, καθώς έχει την Ιστορία συνεργό, και μπορεί να στηρίξει με, απίθανες πολλές φορές, παρομοιώσεις τα επιχειρήματά του.

Μέχρι που ο Ροΐδης γίνεται Φρουμέντιος. Δεν μπορεί να αφήσει την Ιωάννα του χωρίς προστάτη, χωρίς συνοδό που να τη νοιάζεται! Γι’ αυτό και, όταν η Ιωάννα φεύγει από την Αθήνα για τη Ρώμη χωρίς τον Φρουμέντιο (όπου και το τέλος της παράστασης), ο συγγραφέας ενημερώνει τους αναγνώστες του –όχι χωρίς θλίψη− πως στη συνέχεια ό,τι γράφει θα αντλείται από χρονικογράφους και μόνο!

Η παράσταση στηρίζεται εν πολλοίς στην αφήγηση, η οποία ξετυλίγεται μέσα από αποσπάσματα του Ροΐδη· το ίδιο και οι διάλογοι. Μόνη απόκλιση ο λόγος της Κορνηλίας, της οποίας η παρουσία φωτίζει τον συγγραφέα, μας βοηθάει να καταλάβουμε τον έρωτά του για την «Ιωάννα» του, μας δικαιολογεί την ταύτισή του με τον Φρουμέντιο.

Υποστηρικτική η οθόνη, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ στοιχείο της παράστασης, καθώς μέσα από αυτή, σε απόλυτη αρμονία με τη σκηνή, μας δίνονται τα όνειρα (όπως το όραμα της Ιωάννας με τις δύο άγιες γυναίκες, την Ίδα και τη Λιόββα –Εβελίνα Παπούλια και Λένα Κιτσοπούλου−, που της υπόσχονται, όπως οι θεές στον Πάρη, ή η Αρετή και η Κακία στον Ηρακλή, χαρές και πλούτη και απολαύσεις), ο κοινωνικός περίγυρος (με τις γυναίκες, στεγνές και σκληρές, να πολεμούν άγρια τον Ροΐδη – πόσο λάθος όλο αυτό το μένος για έναν άνθρωπο που λάτρευε τη γυναίκα!) οι αλλαγές στη μορφή των ηρώων (ένας απίθανος Καραθάνος στο ρόλο του κόρακος-μοναχού Κορβίνου).

papΤολμηρή παράσταση − δε διστάζει να χρησιμοποιήσει εκφράσεις που ίσως σοκάρουν (αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε το «δεν υπάρχουν χυδαίες λέξεις· υπάρχουν χυδαίοι άνθρωποι») και κατορθώνει να πείσει για τις σκηνές με τα γυμνά σώματα (υπέροχοι αναγεννησιακοί πίνακες, είτε τα κορμιά τα ενώνει ο έρως, είτε επιδίδονται σε αμαρτωλές ευωχίες). Συνεκτική παράσταση, με πυρήνα, και μέλη που ταξιδεύουν χωρίς να χάνονται. Δυνατή παράσταση, με κέντρο ξεκάθαρο και πετάγματα που αγγίζουν ιστορία και κοινωνιολογία και θρησκευτική πίστη και προκαταλήψεις και χαρακτηριολογικές παρατηρήσεις. Ένα μάθημα ζωής, μέσα από το οποίο μπορούμε να δούμε γιατί είμαστε εδώ που είμαστε, τόσο φτωχοί και μίζεροι και αλαζόνες και ημιμαθείς…

Η Ιωάννα της Γιούλικα Σκαφιδά όλο δροσιά νεανική και ψυχικό σφρίγος· ο Αλέξανδρος Βάρθης, ως Ροΐδης-Φρουμέντιος, κατάφερε να αποδώσει δύο διαφορετικούς χαρακτήρες χωρίς να παραπαίει· η Κορνηλία βρήκε ιδανική έκφραση μέσα από τη γεμάτη χάρη, κουρασμένη και ταυτόχρονα ανάλαφρη Ράνια Οικονομίδου, της οποίας η αισθαντική φωνή μάς άνοιγε τις πύλες ενός 19ου αιώνα πολυτάραχου, γι’ αυτό ίσως και γοητευτικού.

Και όλα αυτά σε μια γλώσσα δύσκολη, η οποία όμως κυλούσε αβίαστα μέσα μας και λειτουργούσε καθαρτικά, καθώς μετουσιωνόταν σε δική μας. Ήταν η γλώσσα μας!

Λοιπόν, αισθάνομαι πολύ τυχερή που παρακολούθησα αυτή την Ιωάννα του Μαυρίκιου. Την εισέπραξα ως ένα ποίημα. Και του το είπα!

 

Η παράσταση αφιερώνεται στη μνήμη της Αλέκας Παΐζη.

 

Συντελεστές:

Συγγραφή − Eπιλογή κειμένων − Σκηνοθεσία: Δημήτρης Μαυρίκιος

Σκηνικά: Δημήτρης Πολυχρονιάδης

Κοστούμια: Εύα Νάθενα

Μουσική Σύνθεση − Επιμέλεια: Στάθης Σκουρόπουλος

Κινησιολογία – Χορογραφίες: Αποστολία Παπαδαμάκη

Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος

Ερμηνεύουν: Σπύρος Ανδρεόπουλος, Αλέξανδρος Βάρθης, Μανώλης Δούνιας, Δημήτρης Ντάσκας, Ράνια Οικονομίδου, Εύα Οικονόμου-Βαμβακά, Αποστολία Παπαδαμάκη, Στέφανος Παπατρέχας, Γιούλικα Σκαφιδά, Γιάννης Φλουράκης

Φιλική συμμετοχή από την οθόνη: Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Ευγενία Αποστόλου, Νίκος Καραθάνος, Λένα Κιτσοπούλου, Εβελίνα Παπούλια, Έρη Ρίτσου

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top