Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Τελετουργική μορφή παρηγορητικής μνημοσύνης
28/02/2018, 11:44 πμ

Τελετουργική μορφή παρηγορητικής μνημοσύνης

Γράφει η Φιλομήλα Βακάλη – Συρογιαννοπούλου //

 

Ελένη Χωρεάνθη «Η συνήθεια του αριθμού», εκδ. Σ. Ι.Ζαχαρόπουλος, σελ. 80

 

Επηρεασμένη από την πρόσφατη, εκ βαθέων  ειλικρινή και ανυπόκριτη μαρτυρία της ποιήτριας, (Ελένη Χωρεάνθη σε Α’ πρόσωπο- Διάστιχο, 6/11/2017), ξεκινάω από τα άγουρα χρόνια της νιότης της και  τις πρώτες απόπειρες της ποιητικής της γραφής.  Ανήσυχη από τότε, δημιουργική, καυστική, αξίες σταθερές του χαρακτήρα της, επινοεί στίχους σατιρικούς σχολιάζοντας  πρόσωπα και δρώμενα εντός κι εκτός του σχολείου. Παιχνιδίσματα των ανέμελων χρόνων, που, ως οιωνοί, αφήνοντας το στίγμα τους επιβεβαιώνουν την έμφυτη ροπή- ταλέντο και την αγάπη της για την ποίηση. Εκείνο τον καιρό έγραφε από ένστικτο, αναφέρει, χωρίς να έχει καμιά μύηση, για να μην πλήττει,  κάποιες ανούσιες στιγμές, στα μαθητικά- φοιτητικά θρανία ή για να ξεπερνά καθημερινά προβλήματα. Και  μια μέρα, στην αίθουσα διδασκαλίας, γράφει το πρώτο της ουσιαστικά ποίημα  όπως το λέει η ίδια:

 

Άγνωστη πορεία

 

Να’ ξερα , θε μου, που τραβώ,

Πού κάποτε θα φτάσω…

Μακρύς ο δρόμος που θωρώ,

Φοβάμαι μη δειλιάσω…

…………………………………………….

Να ‘ξερα Θε μου πού τραβώ… Σύμφωνη με την εποχή της, περνώντας το κατώφλι της ζωής το πρώτο, με έκσταση και φόβο για τα μελλούμενα, επικαλείται τον θεό,  ως παιδί που αγωνιά μη χάσει τον δρόμο του. Πού τραβώ, πού θα φτάσω… φοβάται μη δειλιάσει… Στίχοι αθώοι, γεμάτοι λαχτάρα για τα δύσκολα, τα μεγάλα, που θυμίζουν  Βερίτη, Δροσίνη…., ακούσματα πρώτα των παιδικών της χρόνων.  Η αμφιβολία που την ταλανίζει, μέτρο ευθύνης και σεμνότητας, ως φρόνηση, δεν την εγκαταλείπει. Με φρονιμάδα συνεχίζει να γράφει στίχους , κι ανώνυμα τους δημοσιεύει σε επαρχιακές εφημερίδες με το ψευδώνυμο  Έλενα..  Με τα κολακευτικά λόγια δεν ξιπάζεται, μήτε απογοητεύεται με τα αποθαρρυντικά, κρατά το μέσο.

Ξορκίζοντας τον κακό δαίμονα της ατολμίας το 1963 κυκλοφορεί την πρώτη επώνυμη συλλογή με τον τίτλο «Λίγα λουλούδια». Ποιήματα καλοδουλεμένα, απλά, ανθρώπινα, κατανοητά. Τρυφερά , με ευαισθησία  και αθωότητα γραμμένα, αρετές που συναντούμε μετά από κάποια χρόνια στις ποιητικές της συλλογές για παιδιά. Τα σχόλια είναι  κολακευτικά, μερικά περισσότερο απ’ όσο  θα περίμενε. Την περίοδο αυτή η ποιήτρια την αναφέρει ως : προϊστορία της ποίησής της.

Έβρεχε απόψε απ’ τη νύχτα

κι ως τα χαράματα και την αυγή.

Κι η πλάση η ξερή ξενύχτα

Και τ’ αγριοπούλια κι οι ανθοί.

 

Έπεσε σιγαλή βροχούλα

και δρόσισε απαλά τη γη.

Κι ολόγυρα είναι συννεφούλα

κι η φύση μελαγχολική

 

Το 1965 κυκλοφορεί η δεύτερη ποιητική συλλογή με τίτλο: Πολιόχνη. Σύμφωνα με το πρώτο ποίημα, γραμμένο σε δωρικό ρυθμό, με λέξεις απλές κι αδρούς στίχους χει αφήσει πίσω  της την εποχή της αθωότητας κι αρχίζει η ιστορική εποχή. Η απόσταση από την «Προϊστορία» είναι εμφανής.  Ένα δείγμα γραφής:

Η νεκρή πολιτεία

Μακρινές γνωριμιές

κουρασμένοι παλμοί

ξεχασμένοι

στα στενά καλντερίμια

της Μύρινας.

………………..

Διπλωμένα φτερά

στου καιρού τη ροή

μουδιασμένα.

Σκορπισμένα στους δρόμους

αισθήματα.

 

Και κλείνει  τη δεύτερη περίοδο της ποιητικής  εκείνης εποχής στη Λήμνο με ένα άτιτλο, σύντομο ποίημα ελεύθερου στίχου, ωστόσο πυκνό, δωρικά αρχιτεκτονημένο, που έρχεται σαν ένα απολογητικό συμπέρασμα:

Στη δοκιμασία

στον πόνο

και στην εγκατάλειψη

αγγίξαμε

την ουσία των πραγμάτων.

Κι είμαστε πιότερο σωστοί.

Κι ας έρθει στερνά

Η θεοσεβούμενη κριτική

Να γράψει

– να σημειώσει θλιβερά

στις φυλλάδες –

πώς στην ψυχή μας

δεν βρίσκεται διόλου

φως.

 

Ελένη Χωρεάνθη

 

Τα σχόλια πολύ καλά, ωστόσο επιζητώντας τα δύσκολα δεν εφησυχάζει. Ανοδικά ακολουθούν απαιτητικές και με αξιώσεις οι επόμενες συλλογές. Ξεχωρίζουν «οι ώρες του Ερωδιού‘» και οι «νύχτες της βροχής». Εκφράζεται με σύμβολα, ενίοτε με εκφράσεις αινιγματικές, όπου λέξεις και έννοιες περιπλέκονται, γίνονται δυσνόητες για το πλατύ αναγνωστικό κοινό. Το κάνει με επιτυχία, ωστόσο κάποια στιγμή νιώθει πως χάνει την επαφή της με τον απλό άνθρωπο, που γι’ αυτόν νοιάζεται , τον δικό του μόχθο και καημό , τις δικές του ανάγκες στην ουσία πραγματεύεται.   Έτσι στην παρούσα συλλογή 17η στη σειρά «η συνήθεια του αριθμού», η ποιήτρια επανέρχεται και με αφοπλιστική ειλικρίνεια και ικανοποίηση ομολογεί:

«Έκανα κι εγώ ηθελημένα στροφή προς το απλό, κατανοητό, προσωδιακό, ωστόσο, ελληνοπρεπή λόγο».

Η Ελένη Χωρεάνθη ποιήτρια , πεζογράφος, κριτικός, δοκιμιογράφος, θα λέγαμε κατ’ εξοχήν ποιήτρια, εφόσον  και τα πεζά της κείμενα διαπνέονται από μια ποιητική διάθεση, σε διαρκή εγρήγορση,  πάνω από πενήντα χρόνια  δίνει έργο ουσίας. Ο λόγος της όπου κι όπως  και αν εκφέρεται είναι «ελληνικότατα» ποιητικός. Συγκινητικός. στέρεος, μεστός, ρωμαλέος και ελληνοπρεπής, αντανακλά ελληνική γη, ουρανό και θάλασσα¨ συναισθήματα, χαρές λύπες, όνειρα, πόθους, πάθη,  μόχθο και πάλη, δικαιωμένα κι αδικαίωτα  του ανθρώπου.

Η ποιήτρια διατηρεί ζωντανό  το παρελθόν δίνοντας αξία στο παρόν και συνέχεια στο μέλλον. Αυθεντική κληρονόμος της ελληνικής μας παράδοσης,  πιστή στις ρίζες της φυλής, ενσωματώνοντας συνειδητά και με φειδώ στο έργο της  σπαράγματα από τα θαυμαστά έργα που άφησαν αδελφές ψυχές του παρελθόντος,  Πίνδαρος, Αλκαίος,  Σαπφώ, Ήριννα, Σοφοκλής, Ευριπίδης,  Ρωμανός ο μελωδός, Σολωμός Κάλβος, Καβάφης και νεώτεροι  επιτυγχάνει μ ε τρόπο ζηλευτό να δώσει στο έργο της ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα, αυστηρά προσωπικό.

Ενώ στα ποιήματά υπάρχει πολύς πόνος, λυγμός, καημός, απώλεια, ξεριζωμός και θάνατος, (το περιεχόμενο της ζωής) εντούτοις η προσέγγιση του αναγνώστη δεν γίνεται με σκοπό να δημιουργήσει  εντυπώσεις. Αποστασιοποιημένη η ίδια από τo βίωμα, δεν σπαράζει, δεν τραυματίζει ψυχικά τον αναγνώστη¨ αναδημιουργώντας με στοχασμό σκληρά βιωμένα γεγονότα και περιστατικά του βίου σε ατομικό και καθολικό επίπεδο,  στο μέτρο της ποιητικής της διάστασης, προσδίδει στο  έργο της  μορφή τελετουργική παρηγορητικής μνημοσύνης.

Και επανέρχομαι στο πρώτο ουσιαστικό ποίημα διαβάζοντας τις δύο τελευταίες στροφές

Στο βάθος πάντα κάτι τι

Θαρρώ πως παιχνιδίζει

Να ναι φαντάσματα, γκρεμοί

Ή άστρο λαμπυρίζει;

 

Πέρασαν χρόνια υπομονής, κόπου και να το άστρο:

 

Η αυτοβιογραφία μου

(απόσπασμα)

……………………………………

Στα μέρη μας γυρίζω νοσταλγός

προσκυνητής και «πειρατής»

να στοχαστώ και να ονειρευτώ

και ν’ ανταμώσω τους νεκρούς μου

μορφές μαραγκιασμένες απ’ τη στέρηση

ξερακιανές

αέρινες φιγούρες

αδειανές ψυχές

φρυγμένες απ’ την κάψα του καλοκαιριού

κι από τις ανελέητες βαρυχειμωνιές

ψυχές αγέρωχες

βουνίσιες

ζωγραφισμένες απ’ τον ήλιο  στον γρανίτη

Φορτίο λύπης «ευάγκαλον» η μνήμη

 

Ένα ταξίδι είναι η ζωή

πρόσκαιρη φυγή

διαφυγή

απόδραση από το διηνεκές του σκότους προς το φως

 

«Ολίγο φως και μακρινό σε μέγα σκότος κι έρμο».

 

 

Πρόκειται για το κείμενο που διαβάστηκε στην εκδήλωση  παρουσίασης της καινούριας Συλλογής ποιημάτων  «Η συνήθεια του αριθμού», της  Ελένης Χωρεάνθη, που πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Αρτ Καφέ Πόλις- Στοά του βιβλίου, στις 7 Δεκεμβρίου 2017.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top