Fractal

Μια ιστορία της κατοχικής Θεσσαλονίκης

Γράφει ο Μίνως – Αθανάσιος Καρυωτάκης //

 

karizwni1«Η πόλη των αθώων» της Κατερίνας Καριζώνη, Εκδ. Καστανιώτη, σελ. 208

 

Η ιστορία του καινούριου βιβλίου της Κατερίνα Καριζώνη, «Η πόλη των αθώων», λαμβάνει χώρα στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Τα ναζιστικά στρατεύματα εισήλθαν στη συμπρωτεύουσα στις 9 Απριλίου του 1941, ενώ αποχώρησαν τον Οκτώβριο του 1944 με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τις κατοχικές δυνάμεις της Γερμανίας και της Βουλγαρίας (η Ιταλία είχε συνθηκολογήσει τον Σεπτέμβριο του 1943). Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο εξελίσσεται η ιστορία του Κώστα Καζαντζόγλου, πρόσφυγα από την Ανατολική Θράκη, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, που διατηρεί ένα υποδηματοποιείο – γιάφκα στην οδό Κασσάνδρου και συμβάλλει με τον δικό του τρόπο στην Αντίσταση. Εκεί, θα συναντηθεί με τον Άρη Αναγνωστάκο, που παρά τους αρχικούς του ενδοιασμούς θα ενταχθεί στην Αντίσταση και στην Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (Ο.Π.Λ.Α.). Παράλληλα, ο νεαρός αντιστασιακός θα ερωτευτεί την Τασούλα, τη μεγάλη κόρη του Καζαντζόγλου, και θα δημιουργηθεί ένας έρωτας που φαντάζει ανεκπλήρωτος λόγω του ορυμαγδού του πολέμου. Την ίδια στιγμή, στο Άγιο Όρος, ο βυζαντινολόγος Φραντς Ντέλγκερ, επικεφαλής μιας ομάδας Ναζί για την καταγραφή θησαυρών, αναζητεί το Άγιο Δισκοπότηρο.

Η συγγραφέας σκιαγραφεί με επιτυχία το προφίλ της Θεσσαλονίκης εκείνης της περιόδου, θίγοντας ταυτοχρόνως σημαντικά ζητήματα, εκ των οποίων ορισμένα θεωρούνται ταμπού. Μέσα από τις γλαφυρές αφηγήσεις με το χαρακτηριστικό ποιητικό –ορισμένες φορές- ύφος της Καριζώνη ο αναγνώστης βυθίζεται σ’ έναν βίαιο κόσμο, όπου κυριαρχεί ο φόβος, οι βασανισμοί, η δοσολογία, η φτώχεια, η πείνα και οι αποστολές στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης φέρνουν στα όριά τους τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, τα οποία καλούνται να πάρουν, πολλές φορές, παράτολμες αποφάσεις, στην προσπάθειά τους να πράξουν ό,τι τους προστάζει η συνείδησή τους και να ξεγελάσουν τον θάνατο. Ο έρωτας μεταξύ του Αναγνωστάκου και της Τασούλας τονίζει την αδυναμία ύπαρξης μιας φυσιολογικής ζωής υπό το πολεμικό καθεστώς, φανερώνοντας όμως τη ζωτική δύναμη της αγάπης, που θεριεύει ακόμα και στους πιο χαλεπούς καιρούς.

 

Κατερίνα Καριζώνη

Κατερίνα Καριζώνη

 

Επιπλέον, η παράλληλη εξιστόρηση της αποστολής των Ναζί στο Άγιο Όρος, καταπιάνεται μ’ ένα ακόμα σημαντικό ιστορικό γεγονός, που δεν είναι άλλο από τη δράση της περίφημης Επιτροπής Ρόζενμπεργκ, η οποία διέπραξε πολλά πολιτιστικά εγκλήματα την κατοχική περίοδο. Ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ ήταν θεωρητικός της ναζιστικής ιδεολογίας, που διατάχθηκε από τον Χίτλερ το 1940 να κατασχέσει όλο το αρχειακό και επιστημονικό υλικό του ιδεολογικού εχθρού, με στόχο τη δημιουργία ενός ινστιτούτου, που θα ιδρυόταν στη Φρανκφούρτη και θα στόχευε στην ενημέρωση του γερμανικού λαού σχετικά με το εβραϊκό ζήτημα. Αρχικά, ο Ρόζενμπεργκ υφάρπαξε τους πολιτιστικούς θησαυρούς των Γάλλων Εβραίων και στη συνέχεια έφτασε στην Ελλάδα, όπου οι στρατιωτικοί διοικητές διέταζαν τις δυνάμεις τους να παρέχουν την απαραίτητη βοήθεια στα αποκαλούμενα «Sonderkommados Rosenberg». Από τον Μάιο μέχρι τον Νοέμβριο του 1941 οι ομάδες του Ρόζενμπεργκ χτένισαν όλη τη χώρα. Επισκέφτηκαν περίπου σαράντα εννιά συναγωγές, λέσχες, βιβλιοθήκες, νοσοκομεία κτλ., ώστε να αρπάξουν το απαραίτητο υλικό[1]. Η αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου, όπως περιγράφεται στο βιβλίο, θίγει τεχνηέντως τον πυρήνα της ναζιστικής ιδεολογίας, που εδράζεται στην Εσχάτη Θούλη και στον μύθο της Άριας Φυλής.

Εν ολίγοις, «Η πόλη των αθώων» είναι ένα περιεκτικό βιβλίο, που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, και δίνει, όπως κάθε καλό ιστορικό μυθιστόρημα, στον αναγνώστη τα απαραίτητα εκείνα εναύσματα για να διεισδύσει  εις βάθος στην ιστορία της κατοχικής Θεσσαλονίκης και των πολιτών της. Τα τραγικά εκείνα χρόνια σημαδεύουν ανεξίτηλα και καθορίζουν τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος, φανερώνοντας μια αξιοσημείωτη αλήθεια: Οι επιλογές είναι εκείνες που εν τέλει καθορίζουν το ποιόν του ανθρώπου και όχι οι ικανότητές του.

____________________________________

[1] Mark Mazower, Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής, (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1994), σελ. 263 – 266.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top