Fractal

«Η παλιά Μυτιλήνη»: για την επέτειο των 100 χρόνων από την ενσωμάτωση της Λέσβου στην Ελλάδα

Συνέντευξη του Στρατή Αναγνώστου στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη //

 

OLYMPUS DIGITAL CAMERAΟ Στρατής Αναγνώστου είναι Σχολικός Σύμβουλος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Μυτιλήνη. Είναι λάτρης της ιστορίας και συλλέκτης φωτογραφιών. Εδώ και χρόνια σχεδίαζε να εκδώσει ένα βιβλίο- λεύκωμα αφιερωμένο στα εκατό χρόνια από την απελευθέρωση του νησιού το 1912 από τους Τούρκους. Και πραγματοποίησε αυτό το όνειρο με μια όμορφη έκδοση.   Μέσα από το επιβλητικό βιβλίο περιγράφεται η ανάπτυξη της Μυτιλήνης κατά την περίοδο 1860-1960 και τεκμηριώνεται από φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.

 

-Πώς ξεκίνησε η ιδέα της έκδοσης του λευκώματος «Η παλιά Μυτιλήνη»; Από πότε ξεκινήσατε να συλλέγετε φωτογραφίες;

Την ιδέα της συλλογής παλιών φωτογραφιών με τοπία της Λέσβου την οφείλω στον πατέρα μου Γιάννη, ο οποίος ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος. Προσωπικά άρχισα να συλλέγω παλιές φωτογραφίες από το 1991. Η ιδέα της έκδοσης λευκώματος με παλιές φωτογραφίες της Μυτιλήνης ξεκίνησε γύρω στο 2000 επί Δημαρχίας του νυν Περιφερειάρχη κ. Νάσου Γιακαλή, ο οποίος από την πρώτη στιγμή στήριξε με όλες του τις δυνάμεις την εκδοτική προσπάθεια και γι’ αυτό τον ευχαριστώ από βάθους καρδιάς.

-Από ό,τι έμαθα είχατε στη συλλογή σας ένα θησαυρό από φωτογραφίες της Λέσβου. Πώς αξιολογήσατε και ταξινομήσατε τις φωτογραφίες και τις βάλατε στο λεύκωμα;

Πράγματι διαθέτω πάνω από 1.000 φωτογραφίες και καρτ ποστάλ της Λέσβου. Ωστόσο, χρειάστηκε η συνδρομή και άλλων φίλων συλλεκτών και αρχείων ιδρυμάτων, προκειμένου να υπάρξει η δυνατότητα επιλογής των αντιπροσωπευτικότερων και σπανιότερων από αυτές.

-Είναι αλήθεια ότι το κόστος της έκδοσης ήταν απαγορευτικό και για αυτό περιμένατε πολλά χρόνια για να υλοποιηθεί η έκδοση; Ποιοι ήταν οι αρωγοί της έκδοσης του βιβλίου;

Το κόστος της έκδοσης του λευκώματος ήταν η κυριότερη αιτία, που η έκδοση καθυστέρησε τόσο πολύ. Οι χορηγοί της έκδοσης είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ύστερα από πρόταση του Περιφερειάρχη κ. Νάσου Γιακαλή, η οποία ανέλαβε τη δαπάνη της σελιδοποίησης του λευκώματος, στα πλαίσια των εορτασμών για την επέτειο των 100 χρόνων από την ενσωμάτωση της Λέσβου στην Ελλάδα. Όμως, το μεγαλύτερο κόστος της εκτύπωσης και της βιβλιοδεσίας του λευκώματος ανέλαβε η Τράπεζα Πειραιώς με απόφαση του διοικητή της κ. Μιχάλη Σάλλα. Τους ευχαριστώ από καρδιάς και τους δύο, γιατί χωρίς τη συνδρομή τους η έκδοση του λευκώματος θα ήταν αδύνατη.

-Όταν έλαβα το λεύκωμα στα χέρια μου άρχισα να το διαβάζω. Δεν πήρα ανάσα. Τι είναι αυτό που κάνει ένα βιβλίο να κερδίζει τον αναγνώστη;

Πολλά είναι αυτά, που μπορούν να ελκύσουν τον αναγνώστη: Το περιεχόμενο ενός βιβλίου, η εικονογράφηση, η εκτύπωση, το σχήμα κ.ά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση νομίζω ότι αυτό που ελκύει τον αναγνώστη είναι η μοναδικότητα του περιεχομένου του. Συγκεκριμένα για πρώτη φορά περιγράφεται η ανάπτυξη της σύγχρονης πόλης κατά την περίοδο 1860-1960 και τεκμηριώνεται από φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Θα ήταν βέβαια παράλειψή μου, αν δεν έκανα αναφορά στην άψογη σελιδοποίηση και στο στήσιμο του λευκώματος, που οφείλεται στον κ. Κυριάκο Συκά, ο οποίος αξίζει τα συγχαρητήρια όλων μας.

-Η φωτογραφική διαδρομή βασίστηκε σε παλιούς φωτογράφους. Είχε η Μυτιλήνη πολλά φωτογραφεία; Ποιοι κατά τη γνώμη σας ήταν οι σπουδαιότεροι φωτογράφοι;

Η Μυτιλήνη κατά την περίοδο 1860-1960 διέθετε εκατοντάδες φωτογράφους, επαγγελματίες και ερασιτέχνες και αρκετά φωτογραφεία. Από αυτούς θα ήθελα να αναφέρω τους τρεις πρωτοπόρους της φωτογραφικής τέχνης στη Μυτιλήνη: Τον Γιάννη Χατζηδανιήλ από τη Μυτιλήνη, τον Σίμο Χουτζαίο από την Αγιάσο και τον Τσέχο Φριτς Μραζ, ο οποίος ήταν μόνιμα εγκαταστημένος στη Μυτιλήνη και παντρεμένος με Μυτιληνιά.

-Οι φωτογραφικές εικόνες είναι οι πιο αδιάψευστοι μάρτυρες της ιστορικής πορείας της πόλης αφού απεικονίζουν τα σπουδαιότερα εθνικά και πολιτικά γεγονότα. Είναι αλήθεια ότι οι φωτογραφίες αυτές όπως και τα καρτ ποστάλ, που εκδόθηκαν, διαφήμισαν τον τόπο;

Ασφαλώς και είναι αλήθεια. Απόδειξη του παραπάνω ισχυρισμού είναι ότι η πλειοψηφία των φωτογραφιών αγοράστηκε εκτός Λέσβου. Μάλιστα ένα πολύ μεγάλο μέρος επαναπατρίστηκε από το εξωτερικό και κυρίως από τη Γαλλία, αφού ταχυδρομήθηκε από τους Γάλλους στρατιώτες, που είχαν καταλάβει τη Μυτιλήνη κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.

-Ήταν τόσο όμορφη η Μυτιλήνη όπως δείχνουν οι φωτογραφίες;

Οι φωτογραφίες είναι οι αδιάψευστοι μάρτυρες της ομορφιάς της παλιάς Μυτιλήνης. Δυστυχώς η άκρατη οικοπεδοποίηση, που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1950 και κορυφώθηκε στα τέλη του 20ου αιώνα, αλλοίωσε ένα μεγάλο μέρος της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Ωστόσο, αντίθετα με άλλες πόλεις της χώρας μας, ευτυχώς διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό σημαντικά τμήματα του πολεοδομικού ιστού της Μυτιλήνης.

-Ποια μέρη, από αυτά που αναφέρετε, διατηρούν σήμερα αυτή την παλιά γραφικότητα αλλά και αρχοντιά;

Είναι, κατά κύριο λόγο, το ιστορικό κέντρο της πόλης, το δυτικό κρηπίδωμα του λιμανιού, το Κιόσκι και η Σουράδα εκατέρωθεν της κεντρικής οδού Ελ. Βενιζέλου.

-Το νησί θεωρούνταν από τα πιο πλούσια σε παραγωγή. Αυτό το γεγονός δεν βοήθησε στο να αναπτυχθεί ο οικονομικός και κοινωνικός ιστός της πόλης;

Ασφαλώς! Η κύρια αιτία της ανάπτυξης του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της πόλης ήταν η διοχέτευση του λεσβιακού ελαιόλαδου και των παραγώγων του σε λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης θάλασσας, τα οποία συνδέονταν ακόμα και απευθείας, χάρη στο υφιστάμενο ατμοπλοϊκό δίκτυο της εποχής. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, τη Μασσαλία, την Τεργέστη και τη Βάρνα.

-Από το παρελθόν μέχρι σήμερα η αστυφιλία, αλλά και η μετανάστευση, αποδυνάμωσαν τον πληθυσμό της πόλης. Κύρια αιτία ο αστάθμητος οικονομικός παράγοντας. Από την άλλη πολλοί Μυτιληνιοί έγιναν πλούσιοι και έχτισαν εξοχικά σπίτια στα προάστια της πόλης. Στο λεύκωμα έχετε όμορφες φωτογραφίες. Πόσα από αυτά τα αρχοντικά έχουν διασωθεί σήμερα;

-Η κύρια αιτία της οικονομικής δυσπραγίας και της συνακόλουθης μετανάστευσης σημαντικού πληθυσμού στην αλλοδαπή και ημεδαπή ήταν η βίαιη κατάργηση των αγορών, που απορροφούσαν το λεσβιακό ελαιόλαδο, εξαιτίας της ενσωμάτωσης της Λέσβου στην Ελλάδα και του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Ευτυχώς πολλά από τα αρχοντικά, που οικοδομήθηκαν, χάρη στην ανάπτυξη του λεσβιακού εμπορίου από τα μέσα του 19ου αιώνα και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, υφίστανται μέχρι σήμερα και κοσμούν την πόλη της Μυτιλήνης.

-Οι φωτογραφίες απεικονίζουν και οικοδομήματα που δεν υπάρχουν πια. Γιατί έγινε αυτή η γρήγορη κατεδάφιση της ιστορίας της πόλης;

-Η επιθυμία των σημαντικών κερδών, που απέφερε στους ιδιοκτήτες των οικοδομημάτων, από την κατεδάφισή τους και την εμπορική εκμετάλλευση των οικοπέδων, σε συνδυασμό με τις ασύμφορες δαπάνες συντήρησής τους, ήταν η κυριότερη αιτία της καταστροφής τους.

-Τα κείμενα που περιέχονται στο βιβλίο-λεύκωμα είναι κατατοπιστικά. Βοηθούν τον αναγνώστη να διαβεί το μονοπάτι της ιστορίας. Πώς καταφέρατε να συντονίσετε όλο το επιτελείο σας;

Τόσο η αρχιτέκτονας κ. Μαρία Τσιτιμάκη όσο και ο γραφίστας και φωτογράφος κ. Κυριάκος Συκάς δεν είναι απλοί συνεργάτες, αλλά και φίλοι. Μαζί τους έχω συνεργαστεί άψογα και σε άλλες εκδοτικές δραστηριότητες. Τους ευχαριστώ και τους δυο από τα βάθη της καρδιάς μου για την άριστη συνεργασία τους. Χωρίς αυτούς τους δυο η ποιότητα του λευκώματος θα ήταν σαφώς υποδεέστερη.

-Εύχομαι το λεύκωμα να έχει την εκτίμηση των συμπολιτών μας και να αγκαλιαστεί από όλους. Ποια είναι η μέχρι τώρα ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού;

Μέχρι στιγμής η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού στη Λέσβο είναι αρκετά θετική. Ευελπιστώ ότι σταδιακά και όσο γίνεται γνωστή η συγκεκριμένη έκδοση, η ανταπόκριση του κοινού θα αυξάνεται εντός και εκτός Λέσβου.

-Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα έργα της βιβλιοθήκης μας. Ποιες ενέργειες έκανε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για την προώθηση του;

Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου έχει ήδη παραχωρήσει λευκώματα στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου, προκειμένου να προωθηθούν σε όλα τα σχολεία της Λέσβου. Επίσης πρόκειται να αποστείλει λευκώματα στις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της χώρας, σε Πανεπιστημιακές Βιβλιοθήκες και στις Βιβλιοθήκες των Ιστορικών Τμημάτων της χώρας.

-Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν την συνέντευξή σας;

Όσοι από τους αναγνώστες ενδιαφέρονται για την απόκτηση του λευκώματος, το οποίο κατά τη γνώμη μου σύντομα θα εξαντληθεί, μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου στο τηλ. 6973076758.

 

untitledΣτρατής Αναγνώστου «Η παλιά Μυτιλήνη», έκδοση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου

Κάθε πόλη πρέπει να έχει ιστορικά βιβλία που να καταγράφουν την πορεία της στο παρελθόν, αλλά και τους σημαντικότερους σταθμούς της. Ο καλύτερος συνδυασμός είναι τα ιστορικά βιβλία που περιέχουν ιστορία, αλλά και φωτογραφίες από το παρελθόν. Οι φωτογραφίες ξυπνούν μνήμες και το κυριότερο βοηθούν τους νεότερους να διαβάσουν, αλλά και να περιπλανηθούν σε εκείνες τις περιόδους που η κάθε φωτογραφία απεικονίζει. Ο Στρατής Αναγνώστου χρόνια έθεσε ως στόχο του να συλλέγει υλικό για το νησί της Λέσβου. Φωτογραφίες, άρθρα, βιβλία, καρτ ποστάλ και ό,τι άλλο θα τον βοηθούσε στο να μαζέψει το κατάλληλο υλικό, για να αποτελέσει ένα βιβλίο. Το υλικό που έχει ως συγγραφέας, αλλά και ως συλλέκτης, είναι αρκετό, για να εκδώσει και άλλα βιβλία για το νησί, τα οποία θα καταστούν πολύτιμα για την ιστορία του τόπου. Η αρχή έγινε με το βιβλίο – λεύκωμα «Η παλιά Μυτιλήνη». Το πόνημα κάνει μια φωτογραφική και ιστορική αναδρομή στην πόλη της Μυτιλήνης και στα γύρω χωριά της από τη δεκαετία του 1860 μέχρι τη δεκαετία του 1960. Βασική αναφορά γίνεται στους σπουδαιότερους φωτογράφους εκείνης της εποχής, αλλά και στη συνεισφορά τους στην ιστορία της πόλης. Έπειτα με τη ματιά του ιστορικού ο συγγραφέας μάς ταξιδεύει στην όμορφη Μυτιλήνη, που αποτέλεσε και αποτελεί το κυριότερο κομβικό σημείο του νησιού της Λέσβου. Η συνύπαρξη με τους Τούρκους και η απελευθέρωση του νησιού από τους κατακτητές συνδυάζεται με εικόνες εκπληκτικές, που μας γυρίζουν πίσω στην παλιά προκυμαία και μας ανακαλούν μνήμες των παππούδων μας. Είναι η εποχή, που η πόλη ανάπτυξε το εμπόριό της και κατάφερε να ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική άνθηση του νησιού, με αποτέλεσμα τα τοπικά προϊόντα, με προεξάρχον το εξαίσιο ελαιόλαδο, να φτάσουν σε πολλά μέρη της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Παράλληλα όμως με την οικονομική ανάπτυξη εξελίχθηκε η πόλη πολεοδομικά από τα μέσα του 19ου αιώνα και τον 20ο. Μπροστά στα μάτια μας ξεδιπλώνονται χάρτες, που μας δίνουν άγνωστα στοιχεία και αποδεικνύουν την τότε ανάπτυξη της πόλης. Μια ανάπτυξη, που όπως γράφει η συνεργάτιδα του λευκώματος αρχιτέκτονας κ. Μαρία Τσιτιμάκη, από τη δεκαετία του 1950 άρχισε να αλλοιώνει συστηματικά το ιστορικό κέντρο της πόλης όσο και τα περίχωρα, με την ανοικοδόμηση σύγχρονων πολυώροφων κτηρίων αμφισβητούμενης αισθητικής, ωστόσο αδιαφιλονίκητης εμπορικής αξίας. Παρόλα αυτά η διατήρηση σε μεγάλο βαθμό του ιστορικού κέντρου, αλλά και πολλών αρχοντικών, χαρίζει στην πόλη μια ανεπανάληπτη και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία. Στο υπόλοιπο βιβλίο – λεύκωμα κυριαρχούν οι υπέροχες φωτογραφίες. Μέσα από αυτές αρχίζει το ταξίδι στο χθες της Μυτιλήνης. Πανοραμικές φωτογραφίες της πόλης, του λιμανιού, του νότιου και του βόρειου τμήματος, γοητεύουν και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας. Ακολουθεί η προκυμαία, με σημαντικές ιστορικές φωτογραφίες, τα Τσαμάκια , η Φυκιότρυπα, η συνοικία Κιόσκι και το κάστρο της πόλης, η Απάνω Σκάλα, η αγορά, οι νότιες συνοικίες και τα προάστια της πόλης και τέλος τα νοτιόχωρα (Λουτρά, Ταξιάρχες, Αγία Μαρίνα) και τα βορειόχωρα (Μόρια, Αφάλωνας, Παναγιούδα, Πάμφιλα) . Γυρίζοντας τις σελίδες, θέλεις να μην τελειώσει αυτό το ταξίδι στο παρελθόν. Αφουγκράζεσαι για λίγο και συνεχίζεις. Στο τέλος είσαι ικανοποιημένος, γιατί έχεις γνωρίσει σε βάθος τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της Μυτιλήνης και την έχεις τεκμηριώσει οπτικά. Ένα πραγματικά όμορφο βιβλίο, που πρέπει να το έχετε στην βιβλιοθήκη σας. Μια προσπάθεια σημαντική, αλλά και μια προσφορά σε όλους τους Μυτιληνιούς από ένα άξιο εργάτη του πνεύματος.

 

1 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top