Fractal

“Η μελωδία των ζώων”: ποιήματα για παιδιά

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας // *

 

Προσέγγιση της ποιητικής συλλογής του Αριστογείτονα Χαραλαμπάκη «Η μελωδία των ζώων», εκδόσεις Αγγελάκη, 2017.

 

Είναι η δέκατη τρίτη ποιητική συλλογή του Αριστογείτονα Χαραλαμπάκη. Απευθύνεται σε παιδιά, έχοντας πολλαπλό ρόλο: τη συνάντηση με τον ποιητικό λόγο, την επαφή και τη γνωριμία με τα ζώα (με ένα ιδιαίτερο τρόπο), την τριβή με την ομορφιά της ζωγραφικής και την ομαλή μετάδοση των πρώτων γνώσεων στα παιδιά, χωρίς σκοπιμότητες, ει μη μόνο με αυθεντική αγάπη.

Τα ακούσματα, οι παραστάσεις, τα ερεθίσματα, τα βιβλία της παιδικής ηλικίας, ως  ανεξίτηλες καταγραφές-αναφορές, πλάθουν την προσωπικότητα του παιδιού και επιδρούν καθοριστικά στην μετέπειτα εξέλιξη και πορεία του. Η ευθύνη του γονέα για τις επιλογές που συνειδητά θα κάνει, σε σχέση με το τι θα δώσει στα παιδιά, είναι μεγάλη. Το βιβλίο αυτό, είναι μία άριστη πρόταση-επιλογή.

 

Η ποίηση η οποία γράφεται για παιδιά, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Χρειάζονται πολλές αρετές συγκεντρωμένες για να πετύχει η επικοινωνία και να δουλέψει μέσα τους. Ποιητικό τάλαντο, αγνότητα, αμεσότητα, ειλικρίνεια, απλότητα. Αυτά, αποτελούν τις προϋποθέσεις για να αγγίξεις ό,τι πολυτιμότερο: την παιδική ψυχή. Ο Χαραλαμπάκης, τα έχει.

 

Η ομοιοκαταληξία, απαραίτητη για να εντυπωθούν καλύτερα τα νοήματα στις παιδικές ψυχές, έρχεται φυσικά, αβίαστα και προσθέτει στη νοηματική υπόσταση των ποιημάτων.

Η δεξιοτεχνία του ποιητή, πλάθει ένα στίχο που κυλάει σαν νερό. Όντας φιλικός και οικείος, κάνει τα παιδιά να ανοίξουν την καρδούλα τους και να αφομοιώσουν αυτό που με καλοσύνη και αγάπη τους δίνεται.

Ναι, αυτό που δίνει το βιβλίο με τα 131 (για ισάριθμα ζώα), γραμμένα σε 3 τετράστιχες στροφές ποιήματα, είναι πάνω από όλα η αγάπη. Αγάπη για τα ζώα, αυτά που συντροφεύουν τον άνθρωπο για χιλιετίες και που η επιβίωσή του είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτά. Μιλάει για τα ζώα του αγρού και της φάρμας, για τα άγρια ζώα, για τα πουλιά, για τα έντομα και για τα ζώα  της θάλασσας.

Η σύμπλευση με τον Ιωάννη Πολέμη, είναι έμμεση αλλά εμφανής, όπως φαίνεται στο απόσπασμα από το ποίημά του «τα ζώα»:

 

Θα τα χαϊδεύω πάντα,

προστάτης των θα γίνω,

ποτέ δεν θα τ’ αφήνω

στους δρόμους να πεινούν.

 

Μήπως καρδιά δεν έχουν,

στα στήθη των κρυμμένη,

που την χαρά προσμένει

και αγάπη λαχταρά;

 

Σε όλα τα ζώα, υπάρχει το καλό. Η αγάπη το αναδεικνύει. Το καθοριστικό είναι με τι πρόθεση και από ποια γωνία επιλέγεις να βλέπεις και να κατανοείς.

Η σαρανταποδαρούσα π. χ., δεν δίνεται τρομακτικά, αλλά γλυκά:

 

Σαν φιδάκι με ποδάρια

και κεραίες σαν κλωστές

έχει τέσσερα τα μάτια

και δαγκάνες δυνατές

 

με σαράντα δύο πόδια

τρέχει γρήγορα πολύ

στρέφει και λυγάει το σώμα

με μια χάρη περισσή.

 

Αυτό το γνώρισμα, μου θυμίζει τον μεγάλο Άγγλο ποιητή Τεντ Χιουζ, ο οποίος μεταξύ άλλων, όχι μόνο έγραψε πολλά ποιήματα για τα ζώα, αλλά τόνιζε την φυσική προέλευση της αγριότητας τους (ως σύμφυτη με την ύπαρξή τους) και τη μη συνειδητή εκδήλωσή της, σε όσα από αυτά είναι προορισμένα να επιβιώνουν τρεφόμενα από άλλα.

Η παιδικότητα, η αθωότητα, η πηγαία καλοσύνη, η καθαρότητα, συστατικά στοιχεία του ποιητή, έρχονται και αγκαλιάζουν κάθε ένα ζώο και μας φέρνουν τόσο κοντά του, ώστε άμεσα  συνειδητοποιούμε πως όλα, μα όλα, μέρος της Φύσης είναι και έχουν ένα ρόλο, που κάθε άλλο παρά ασήμαντος είναι.

 

Ο δρυοκολάπτης

 

Με το ράμφος σαν τρυπάνι

σκάβει τους κορμούς γερά

τη φωλιά του για να κάνει

και ν’ αφήσει τα αυγά.

 

Όταν γεννηθούν πουλάκια

με τα στόματα ανοιχτά

περιμένουν σκουληκάκια

να τους φέρνει στη φωλιά.

 

Σκάβει ο δρυοκολάπτης

μες στων δέντρων τον κορμό

και ζωύφια τσιμπάει

με το ράμφος το γαμψό.

 

Αριστογείτονας Χαραλαμπάκης

 

Όταν ο ποιητής θέλει να επισημάνει τον κίνδυνο, ο τρόπος δεν είναι βίαιος: «μη, πρόσεχε, το νου σου, ξέρεις τι θα πάθεις, κλπ», δεν χρησιμοποιεί προστακτική με έντονο τόνο και δυνατή φωνή, αλλά, σαν να ακούς τη φωνή του παππού ή της γιαγιάς όταν ήσουν μικρός, προειδοποιεί, χωρίς να τρομοκρατεί:

 

Όταν δεις ποτέ σου φίδι

πρόσεξε μην το αγγίξεις,

δεν το ξέρεις αν τσιμπήσει

τι μπορεί να προξενήσει!

 

Ούτε βία, ούτε αίμα, ούτε τρόμος, ούτε φόβος. Καίριας σημασίας. Όλα. Σπάνιο φαινόμενο στο εκδοτικό και γενικότερα στο «πολυμεσικό» (ας μου επιτραπεί ο όρος) γίγνεσθαι σήμερα. Κόντρα σε εκείνες τις τηλεοπτικές κυρίως αλλά και θεατρικές παραγωγές, που προωθούν τη σκληρότητα, τον πόνο και το αίμα, τα ποιήματα αυτά είναι προσανατολισμένα στη λογική των μύθων του Αισώπου, στην αρμονική συμβίωση του ανθρώπου με τα ζώα, αλλά και στην ισορροπημένη αντίληψη πως χωράμε όλοι και όλοι έχουμε να δώσουμε κάτι. Έχουν ένα μεγάλο προσόν ακόμη: είναι γραμμένα σαν παραμύθια, σαν μικρές αυτοτελείς ιστορίες, για να είναι πιο εύκολα προσλήψιμα από τα παιδιά.

Απλές αλήθειες, ξετυλίγονται και απλώνονται στα πόδια των παιδιών με τέτοια φυσικότητα και πραότητα, που τα κάνουν να νιώθουν φιλικά και οικεία προς τα ζώα και τις ιδιότητές τους, να αισθάνονται άνετα με αυτά, να τα νιώσουν φίλους τους και στην πορεία να τα αγαπήσουν αληθινά, τιμώντας μέσα από τη διαδικασία αυτή και εκείνα αλλά και τον εαυτό τους.

Αν εκδιδόταν σήμερα «η Διάπλασις των Παίδων», θεωρώ βέβαιο ότι θα περιελάμβανε ποιήματα του Αριστογείτονα Χαραλαμπάκη.

 

Η ποίηση αυτή, είναι συζευγμένη με εικαστικά «ποιήματα» του Γιώργου Σταθόπουλου, σε ένα αδιάσπαστο και ενιαίο σύνολο τέχνης που προέκυψε με αναίμακτο γάμο δυο Τεχνών, Ποίησης και Ζωγραφικής, λόγου και σχήματος, λέξεων και χρώματος, φωτός και αγάπης. Αριστουργηματική εικονογράφηση με το αληθινό πρόσωπο κάθε ενός από τα ζώα που κατανέμονται σε πέντε κατηγορίες. 140 ολοζώντανες ζωγραφιές, με αποτυπωμένο το μεγαλείο της ψυχής του ζωγράφου. Έρχεται το σχήμα, ρευστό σαν το λόγο και ακολουθεί το χρώμα, απαλό και φωτεινό, εκπέμποντας ηπιότητα που αμέσως κερδίζει το μάτι. Εισχωρεί έτσι μέσα στον εσωτερικό κόσμο του αναγνώστη με αμεσότητα και ειλικρίνεια. Αυτό άλλωστε δεν είναι το πρώτο γνώρισμα της Υψηλής Τέχνης; Μα ο Σταθόπουλος, έχει πετύχει και κάτι άλλο. Σε συντονισμό με τον λόγο του Χαραλαμπάκη, το τελικό αποτέλεσμα είναι προσβάσιμο, κατανοητό, γλυκό, χωρίς να προκαλεί φόβο (επιμένω σε αυτό), ακόμη και σε περιπτώσεις που θα περίμενε κανείς το αντίθετο. Δεν έχει κανείς παρά να δει την εικόνα και το ποίημα μαζί, π.χ. του λύκου, του σκορπιού, του λιονταριού, της τίγρης, κ. λ. π.

 

Με τον σκύλο μοιάζει ο λύκος

μα πιο επιθετικός

και δεν είν’ καθόλου μύθος

ότι είναι μοχθηρός.

 

Ευκαιρία για ερώτηση: «Μαμά, τι σημαίνει μοχθηρός;»

Πολλές οι  λέξεις που θα παρακινήσουν τα παιδιά να ρωτήσουν τη μητέρα ή τον πατέρα. Σταχυολογώ: λικνίζεται, παμφάγο, μάρσιπος, κομπασμός, γαμψό, αποδημητικό, ιστός, πλουμιστά, πεπλατυσμένο, κλπ. Η εικονογράφηση, βοηθάει στη λύση των αποριών και στην οπτική εξήγηση των ερωτήσεων που θα γεννηθούν στους μικρούς αναγνώστες ή έστω στους καταρχήν ακροατές. Τι πιο ωραίο άλλωστε και πιο ωφέλιμο από την ανάγνωση ενός ή δύο ποιημάτων καθημερινά από τον γονιό στο μικρό παιδί του, με παράλληλη παρατήρηση των εικόνων; Αφορμή για συζήτηση, ενημέρωση, ανάπτυξη της φαντασίας και εξοικείωση με τα ζώα, που πολλά από αυτά, μόνο από τις οθόνες τα ξέρουν!

 

Έτσι το βιβλίο, πέρα από ένα κρυμμένο λεξικό, είναι και βιβλίο Φυσικής Ιστορίας, αφού δίδει για κάθε ζώο μέσα σε 12 στίχους, τα βασικά χαρακτηριστικά και το προφίλ του, με μια  ολοζώντανη συνομιλία λόγου και εικόνας. Είναι λοιπόν τρία σε ένα: Λεύκωμα εικαστικό, Ποίηση και Φυσική Ιστορία. Άρα Ποιητική Εικονογραφημένη Εγκυκλοπαίδεια των Ζώων. Αυτά σε αρμονία μεταξύ τους, οδηγούν μέσα από μια καλαίσθητη έκδοση με χοντρό εξώφυλλο (όπως στα παραμύθια) σε μια μελωδία λόγου, εικόνας και γνώσης, που την αισθάνεσαι καθώς διαβάζεις σελίδα σελίδα. Ακούς σπουργίτια, τζιτζίκια, αηδόνια, καρδερίνες, ακούς τα σκυλιά, τις κότες, το λύκο πέρα μακριά, ακούς και βλέπεις συνάμα το ζωικό βασίλειο της Φύσης σε όλο του το μεγαλείο. Ίσως γι’ αυτό ο Αριστογείτων Χαραλαμπάκης να το ονόμασε «Η μελωδία των ζώων».

 

 

* Ο Γιώργος Ρούσκας έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές Αχλύς  2 (εκδόσεις ΑΩ, 2010), Αλεξίλυποι Σκιαλύτες (εκδόσεις ΑΩ, 2012), Άυλο Πύαρ (εκδόσεις Χίλων, 2013), Ερώ (εκδόσεις Σοκόλη, 2017),  Χαϊκού (εκδόσεις Σοκόλη, 2017) και το δοκίμιο Νυκτουργία εμβαπτίσεως εις τα ποτάμια του Γιώργου Γεωργούση (εκδόσεις Σοκόλη, 2017).

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top