Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Ένας ακανθώδης δρόμος προς αναζήτηση της αγάπης»
26/07/2017, 12:09 μμ

«Ένας ακανθώδης δρόμος προς αναζήτηση της αγάπης»

Γράφει η Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού // *

 

Μαργαρίτα Καραπάνου «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος», εκδ. Καστανιώτη

 

«Μια μέρα η μαμά μου η Κασσάνδρα, μου έφερε μια κούκλα για να μου την κάνει δώρο. Ήτανε μεγάλη και για μαλλιά είχε κίτρινους σπάγκους.
Την κοίμισα στο κουτί της αφού πρώτα της έκοψα τα πόδια και τα χέρια για να χωράει. Αργότερα της έκοψα και το κεφάλι για να μην είναι βαριά. Τώρα την αγαπώ πολύ».

Η ηρωίδα του βιβλίου «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος» της Μαργαρίτας Καραπάνου, η τετράχρονη Κασσάνδρα, ζει μέσα στα πλούτη, δεν της λείπει τίποτα κι όμως της λείπουν όλα… Όλοι νοιάζονται γι’ αυτήν, την αγαπούν και δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί δεν τα πάει καλά με τη γλώσσα, γιατί τραυλίζει. Η Κασσάνδρα έχει μπαμπά guest στην ζωή της και μια μαμά που ζει στη Γαλλία, η οποία έχει έναν ιδιόρρυθμο φίλο, τον Ιονέσκο. Το κορίτσι αυτό είναι ένα παιδί που ψάχνει την αγάπη, δεν ξέρει ποια είναι η αληθινή, αγνή αγάπη, η μητρική φροντίδα και μαθαίνει ότι για να πάρει αγάπη πρέπει να μάθει να αποπλανεί τον τραβεστί μπάτλερ που την «προσέχει» και την «βάζει για ύπνο». Μαθαίνει τα κόλπα αυτής της διεστραμμένης πλευράς της αγάπης σε σημείο που να ικετεύει ο μπάτλερ να του πει τη μαγική λέξη που δεν είναι άλλη από το «σ’ αγαπώ» για να λυτρωθεί. Ένα παιδί με ανοιχτές πληγές, βαθιά παραμελημένο και συναισθηματικά εγκαταλελειμμένο.

Για την σχέση μητέρας -παιδιού έχουν γίνει πολλές μελέτες. Η Φωτεινή Τσαλίκογλου στην εισαγωγή της στο βιβλίο «Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγαπάς: Τα παράξενα της μητρικής αγάπης. Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου» γράφει:

Οι μητρικές φροντίδες εκφράζουν μια θεμελιώδη στιγμή στην ψυχική δόμηση του εαυτού. Η Φρανσουάζ Ντολτό χρησιμοποιεί τον όρο “aimance” [όπου περιλαμβάνονται οι λέξεις “aimer” (αγαπώ) και “aimant” (μαγνήτης)] για να δείξει πως ολόκληρη η μητέρα, με το πρόσωπο, τη λειτουργία, το σώμα, το βλέμμα, τις χειρονομίες της, αποτελεί για το μωρό της ένα αντικείμενο μιας ολοκληρωτικής μαγνητίζουσας αγάπης και έλξης. Μέσα από την αδιαχώριστη στην αρχή τής ζωής τριάδα “Moi–Maman–le–Monde” (Εγώ–η Μαμά–ο Κόσμος), το μωρό οδηγείται στην “ευφορία μιας καλής υγείας”, μιας υγείας όμως που θα απαιτήσει στη διάρκεια της αναπτυξιακής πορείας του το σταδιακό αποχωρισμό και την επιβολή από τη μεριά της μάνας συμβολικών ευνουχισμών. Η παντοτινά χαμένη αρχική σχέση, όπου το βρέφος απολάμβανε τη μακαριότητα τού μη διαφοροποιημένου όντος, αφήνει ένα ίχνος νοσταλγίας, ένα χαμένο παράδεισο, που μέσα από το συναίσθημα μιας αδιόρατης μοναξιάς επιστρέφει κάθε τόσο στον ψυχισμό του ενήλικα (σ. 21).

Στο εν λόγω λογοτεχνικό έργο της Καραπάνου γινόμαστε μάρτυρες του βαθμού στον οποίο μπορεί να διαστρεβλωθούν συναισθήματα, εικόνες και στο σύνολό της η παιδική ψυχή. Η εικόνα έχει συνταχθεί από μια φωνή: Μια απίστευτη φωνή παιδιού. Ένας εξαρθρωμένος εσωτερικός μονόλογος μεταξύ φαντασίας, πραγματικότητας, ψυχολογικής αναπαράστασης της εξωτερικής πραγματικότητας, ενός μικρού κοριτσιού που παρ’ όλο που δεν εκφράζεται λεκτικά, μαγεύει κι αηδιάζει. Ένα κορίτσι που νοσηλεύεται σε τρυφερή ηλικία και προσπαθεί να εξηγήσει την πραγματικότητά της:

«Καθώς φεύγαμε, με το χέρι μου πεταμένο έξω απ΄ το παράθυρο, χαιρετούσα τους φίλους μου και τους κυρίους και τις κυρίες, που κουνούσαν κι αυτοί τα χέρια από κει κι από δω.»

Ο αναγνώστης αναρωτιέται: Ποια είναι η κατάσταση αυτού του κοριτσιού; Πού είναι η ενιαία αίσθηση του εαυτού; Πού είναι η φροντίδα; Πού είναι η μητέρα; Μπορεί η φαντασία να μην έχει όρια; Όταν εκείνη μιλάει τι γίνεται; Είναι η πανταχού χρήση του ενεστώτα ένδειξη του τώρα ή είναι όλα μια ζωντανή ανάμνηση;

«Μια μέρα με τον ξάδερφό μου τον Κωνσταντίνο είπαμε να παίξουμε. Αυτός θα έκανε το Χριστό κι εγώ την Παναγία […] Πήγα στην κουζίνα να φέρω το σφυρί και τα καρφιά για να τον θανατώσω. «Δεν τον σκοτώνει η μαμά του», μου είπε ο Κωνσταντίνος. «Τον σκοτώνουνε κάτι κύριοι με χλαμύδες». «Το ίδιο είναι», του είπα.»

 

Μαργαρίτα Καραπάνου (1946-2008)

 

Η Mahler (1975) κάνει λόγο για την “ψυχολογική γένεση του ανθρώπινου βρέφους”, επιπροσθέτως αναφέρεται στα τρία στάδια εξέλιξης του ατόμου. Το πρώτο είναι το συμβιωτικό, όπου κατά την περίοδο αυτή το βρέφος δεν «αντιλαμβάνεται» ότι είναι ξεχωριστό άτομο, αλλά αισθάνεται την απόλυτη συμβίωση του με τη μητέρα κυρίως ή γενικότερα με τον φροντιστή του. Κατόπιν υπάρχει το στάδιο του αποχωρισμού (separation) και τέλος το στάδιο της εξατομίκευσης (individuation). Επίσης, είναι σωστόν να αναφέρουμε εδώ τη διπλή ανάγκη του παιδιού, σε όλη του τη ζωή, για αυτονομία αλλά και προστασία από τη μητέρα του. Για τη Mahler, το συμβιωτικό στάδιο αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία χτίζονται όλες οι μετέπειτα σχέσεις στη ζωή του ατόμου. Το αυτοβιογραφικό έργο της Μαργαρίτας Καραπάνου, μας δίνει στοιχεία να κατανοήσουμε  ότη συγγραφέας δεν έζησε ποτέ το στάδιο της αδιαχώριστης τριάδας (Εγώ–η Μαμά–ο Κόσμος), ώστε να καταφέρει να οδηγηθεί φυσιολογικά στον σταδιακό αποχωρισμό.

Η Μαργαρίτα Καραπάνου σ’ αυτό το βιβλίο της διαπραγματεύεται με τον πιο ωμό τρόπο την ψυχωτική κατάσταση που ζει. Η νοσηρή, αποπνικτική, σκοτεινή ατμόσφαιρα του βιβλίου αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα που ζει το μικρό κορίτσι. Είναι ο τρόπος που βιώνει την πραγματικότητα και που αποτυπώνεται τόσο περίτεχνα στο χαρτί. Μια μεγάλη αποκάλυψη σκέψεων και συναισθημάτων, συχνά αντικρουόμενων. Από το μίσος στην αγάπη και από την αηδία στη συμπάθεια. Ο αναγνώστης αγκαλιάζει το παιδί μέσα της και αγκαλιάζει όλα τα κακοποιημένα παιδιά. Αγκαλιάζει τον ενήλικα μέσα της που ήξερε ν’ αποπλανεί τον λύκο για να εισπράξει ένα ψίχουλο αγάπης. Ένας αγώνας για να φέρει κοντά το πρωταρχικό αντικείμενο αγάπης, να πάρει αυτό που δικαιούνταν. Ο Fairbairn είχε πει πως το μικρό παιδί δεν πρέπει να αγωνίζεται για να πάρει την αγάπη που δικαιούται, πρέπει να αγαπιέται απλώς και μόνο επειδή υπάρχει. Η αφιέρωση στην αρχή του βιβλίου; «Στη μητέρα μου, Μαργαρίτα Λυμπεράκη με αγάπη.»

 

 

Βιβλιογραφία

  • Καραπάνου, Μαργαρίτα (2004) Η Κασσάνδρα και ο Λύκος. Αθήνα: Καστανιώτης.
  • Λυμπεράκη, Μαργαρίτα (2008) επιμέλεια Φ. Τσαλίκογλου, Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγαπάς: Τα παράξενα της μητρικής αγάπης. Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου. Αθήνα:Καστανιώτης.
  • Dolto, Francoise (1988) Au Jeu du desir, Paris, Points.
  • Mahler, Margaret S., Pine Fred, and Bergman Anni (1975) The Psychological Birth of the Human Infant: Symbiosis and Individuation, London: Hutchinson.
  • Nazou, Panayiota (2009). Ο αυτοβιογραφικός λόγος της Μαργαρίτας Καραπάνου και η ψυχοδυναμική των σχέσεων μητέρας-κόρης. In M. Rossetto, M. Tsianikas, G. Couvalis and M. Palaktsoglou (Eds.) «Greek Research in Australia: Proceedings of the Eighth Biennial International Conference of Greek Studies, Flinders University June 2009». Flinders University Department of Languages – Modern Greek: Adelaide, 525-538.

 

 

* Η Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού [MBPsS (BA, MA, Dip.CounsPsy, MSc) είναι Εκπαιδεύτρια σε Θέματα Ψυχικής Υγείας – Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας

 

 

Πηγή: http://psychografimata.com

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top