Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μπρος στον γκρεμό των ηθικών διλημμάτων
26/04/2017, 2:51 μμ

Μπρος στον γκρεμό των ηθικών διλημμάτων

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Η καρδιά των πραγμάτων» του Γκράχαμ Γκρην, μτφ: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, σελ. 384, Εκδ. Πόλις

 

Με μια αδιατάρακτη εικόνα ερείπωσης ξεκινάει το μυθιστόρημα του Γκράχαμ Γκρην «Η δύναμις και η δόξα» (εκδ. Πόλις). Ένας άνδρας, κάτω από τον καυτό μεξικάνικο ουρανό κοιτάζει ένα σμάρι όρνεα και αντιλαμβάνεται πως ακόμη δεν έχει γίνει ψοφίμι. Ένα αντίστοιχο πρελούδιο προϊούσας φθοράς υπάρχει και στο μυθιστόρημα «Η καρδιά των πραγμάτων». Το σκηνικό μεταφέρεται σε μια βρετανική αποικία στις δυτικές ακτές της Αφρικής κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Είναι η υποβλητική δύναμη των εικόνων του Γκρην, ένα άκρως σκηνοθετικό σετάρισμα, που δεν μπορεί παρά να αποτελεί υπόμνηση στον δυνητικό αναγνώστη. Καθείς εισέρχεται αφήνοντας πίσω τα χρειώδη – μπαίνει εκτεθειμένος σε έναν τόπο απόλυτης γύμνιας. Εν προκειμένω: σε μια λαβυρινθώδη περιοχή σαν το ανθρώπινο μυαλό όπου η ηθική αμφισημία, η κατάθλιψη, το άγονο του συναισθηματικού αγώνα και η απώλεια της πίστης (σ.σ.: ο καθολικισμός είναι έντονος στον Γκρην) αποτελούν τις βασικές αιτίες ζέσεως των ηρώων του.

Κυρίαρχο ρόλο στην «Καρδιά των πραγμάτων» παίζει ο αστυνόμος Χένρι Σκόμπι, ένας αυτοκαταστροφικός, αυτοαναφλεγόμενος ήρωας (σχεδόν καταραμένος) που δεν μπορεί να ορθώσει το ηθικό του ανάστημα, ενώ το θέλει σφόδρα, δεν μπορεί να τα βρει με τον Θεό του, ούτε να αποφύγει τη βασανιστική αποτυχία που έρχεται κατά πάνω του σαν κεραυνός.

Η μικροκοινωνία στην οποία είναι αναγκασμένος να ζει είναι σαν ένα ηφαίστειο μέσα στο οποίο βράζουν μικρότητες, κουτσομπολιά, απάτες, δολιότητες και άλλες λοιπές παθογένειες της ανθρώπινης κοινωνίας. Ούτε κι αυτός είναι άγιος – μέσα του θέλει να κάνει τη σύζυγό του Λουίζ ευτυχισμένη κι ας αισθάνεται πλέον αποξενωμένος από αυτήν. Στη δουλειά του έχει να κάνει με ανθρώπους σκοτεινούς, φιλόδοξους. Με τυχοκυνηγούς που κάνουν λαθρεμπόριο διαμαντιών για προσωπικό όφελος, αλλά και για λογαριασμό των ναζί. Με έναν από τις κεφαλές του τοπικού υπόκοσμου, τον σύριο επιχειρηματία, Γιουσέφ, ο Σκόμπι θα προχωρήσει αναγκαστικά σε μια επιλήψιμη δοσοληψία με σκοπό να βρει χρήματα και να κάνει το χατίρι της γυναίκας του που θέλει να φύγει από τον πνιγηρό τόπο στον οποίο έχει θαφτεί. Έτσι, τη στιγμή που πιθανολογείται ότι ο Σκόμπι θα γίνει αρχηγός της αστυνομίας, τα πάντα βαίνουν προς μια αυτοκαταστροφική περιδίνηση. Η άφιξη του Ουίλσον (ενός νέου λογιστή της Ηνωμένης Αφρικανικής Εταιρείας) πυροδοτεί δύο συνθήκες: την ερωτική έλξη που αποζητάει από τη Λουίζ και την προσπάθεια του να φθείρει ηθικά και επαγγελματικά τον Σκόμπι. Όμως, κυρίως, αυτό που αναφλέγει την απελπισία του Σκόμπι και ουσιαστικά τον οδηγεί σε ένα ακραίο δίλημμα (σαν γόρδιος δεσμός που δεν καταφέρει να λύσει) είναι η σχέση που συνάπτει με τη νεαρή Έλεν. Υπό το φόβο της πιθανής αποκάλυψης, τη στιγμή που η γυναίκα του λείπει και όλοι τον παρακολουθούν, ο Σκόμπι ερωτεύεται την Έλεν γνωρίζοντας όμως πως μόνο κακό μπορεί να της κάνει. Φλέγεται από αγάπη, οίκτο (ένα κυρίαρχο συναίσθημα γι’ αυτόν), ηθική κατάπτωση και θρησκευτική μανία καταδίωξης. Φτάνει στο σημείο να αποδέχεται πλήρως την έννοια της αποτυχίας και να είναι σίγουρος πως έχει υποπέσει στο μεγαλύτερο αμάρτημα της Καθολικής Εκκλησίας: την άρνηση του ίδιου του Θεού. Μια διπλή απιστία: τόσο προς τον Θεάνθρωπο όσο και προς τη γυναίκα του. Τι έχει αγαπήσει άραγε αληθινά στη ζωή του ο Σκόμπι; Τον εαυτό του; Τον Θεό; Τις δύο γυναίκες που αναρρίπισαν την καρδιά του; Μήπως το ανάβρυσμα του οίκτου που συνεχώς τον κάλυπτε σαν ομίχλη δεν ήταν τίποτα άλλο από μια ακραία έκφραση αλαζονείας;

 

Graham Greene

 

Όταν η Λουίζ θα επιστρέψει για τα καλά στο σπίτι της, ο Σκόμπι θα φτάσει στο μη περαιτέρω. Θα υποχρεωθεί να πάρει μια απόφαση γνωρίζοντας όμως πως πλέον έχει εισέλθει για τα καλά στην επικράτεια του ψέματος. Μόνο στις ημερολογιακές καταγραφές του εμφανίζεται ατόφιος και ανεπεξέργαστος κι αυτές θα είναι που θα μιλήσουν για το άτομό του όταν εκείνος θα έχει προβεί στο απονενοημένο διάβημα. Κόντρα σε όλους τους θρησκευτικούς νόμους, ο Σκόμπι μη μπορώντας να αντέξει το ηθικό βάρος που κουβαλάει, θα λυγίσει και θα προτιμήσει να αποχωρήσει οικειοθελώς από αυτή τη βάναυση πραγματικότητα. Μια ύστατη κίνηση άρνησης προς το Θεό του ή μια προσπάθεια απελπισμένης προσέγγισης του, ένα απεγνωσμένο νεύμα που ζητάει έλεος μέχρι το τέλος.

Ο Γκράχαμ Γκρην «κεντάει» από κάθε άποψη. Οι εικόνες του έχουν μια εσωτερική ένταση και κινούνται από την υποβολή στην ευρύχωρη σιωπή και από την τρεμουλιαστή θερμότητα στο θεραπευτικό ψύχος. Ολοι οι ήρωες, ακόμη και οι δεύτεροι, έχουν δουλευτεί με τέτοια λεπτότητα που εμφανίζουν μια ποικιλία αντιθετικών στοιχείων και συνάμα τους δίδεται το «άλλοθι» γι’ αυτό που λένε και πράττουν. Η ανάγκη για λύτρωση και συγχώρεση είναι κάτι παραπάνω από έντονη – είναι καθηλωτική. Ένας αγώνας ανάμεσα στο δέον και το ποθούμενο, ανάμεσα στο θρησκευτικά καλό και το ανθρώπινο αναγκαίο. Η φθορά, η κατάπτωση, το ηθικό κρίμα, η μεταμέλεια και η λύτρωση επενεργούν πάνω στον Σκόμπι και τον διαλύουν. Όμως ανέπαφοι δεν μένουν ούτε οι άλλοι που τον περιστοιχίζουν. Όλους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τους σαρώνει η προσμονή της ευτυχίας σε έναν κόσμο δυστυχίας. Η έξοχη μετάφραση ανήκει στην Μαργαρίτα Ζαχαριάδου (ανάλογης υφής ήταν και η δουλειά της στο μυθιστόρημα «Η δύναμις και η δόξα»).

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top