Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: Άλλη χρονιά και άλλη μέρα τα “γενέθλια” του Ιησού…
18/12/2014, 12:26 μμ

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: Άλλη χρονιά και άλλη μέρα τα “γενέθλια” του Ιησού…

του Τάκη Κατσιμάρδου //

 

Μιχαήλ Αβράμη, η Γέννηση του Χριστού, αρχές 17ου αιώνα

Μιχαήλ Αβράμη, η Γέννηση του Χριστού, αρχές 17ου αιώνα

 

Δεν υπάρχουν αμφιβολίες ιστορικού χαρακτήρα ότι ο Χριστός, ως πρόσωπο, γεννήθηκε προ Χριστού (4-8 χρόνια) . Βέβαιο, επίσης, είναι ότι η γενέθλια μέρα του δεν ήταν η 25η Δεκεμβρίου . Τα Χριστούγεννα καθιερώθηκαν εκείνη τη μέρα από τα μέσα περίπου του 4ου αιώνα. Συνήθως, αναφέρεται ότι αυτό άρχισε το 336 μΧ στη Ρώμη και διαδόθηκε ταχύτατα στις εκκλησίες Δύσης και Ανατολής.

 

Ιστορικοί και αστρονόμοι, ακολουθώντας το γράμμα των χριστιανικών γραφών, συμφωνούν ότι γεννήθηκε άλλη μέρα και μήνα. Μάλλον κατά τον εβραϊκό μήνα Τισρί (αντιστοιχεί μέσα Σεπτεμβρίου με μέσα Οκτωβρίου).

Κυριολεκτικώς, λοιπόν, σύμφωνα τόσο με το «παλιό» (Ιουλιανό), όσο και το νέο – ισχύον (Γρηγοριανό) ημερολόγιο (διαφέρουν μεταξύ τους κατά 13 ημέρες) δεν συνάδει με τις γραφές να τοποθετούνται τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου.

Αναζητώντας μια άλλη μέρα υποστηρίζεται από διάφορους ότι μάλλον γεννήθηκε την 25η Σεπτεμβρίου . Δεν λείπουν, όμως, και διαφορετικές ημερομηνίες, όπως η 6η Δεκεμβρίου κ.α. .

Πιθανολογείται ότι οι μέρες, που γιορτάζονται τα Χριστούγεννα, στην πραγματικότητα είναι εκείνες κατά τις οποίες ο αρχάγγελος Γαβριήλ ανήγγειλε στην Παρθένο Μαρία ότι «συνέλαβε» τον Ιησού (Δεκέμβριος-Ιανουάριος).

Πριν ο μοναχός Διονύσιος ο Μικρός το 532-536, με προτροπή της πολιτικής και χριστιανικής ηγεσίας της εποχής, καθορίσει την 25η Δεκεμβρίου του 753 από κτίσεως της Ρώμης, ως μέρα γέννησης του Χριστού, είχαν προηγηθεί κι άλλες προσπάθειες. Καθιερώθηκε σταδιακά και μάλιστα όχι χωρίς αντιρρήσεις. Όπως άλλωστε συμβαίνει μ΄ όλες τις νέες χρονολογήσεις και τα ημερολόγια.

Σύμφωνα, με την εκκλησιαστική παράδοση η γενέθλια γιορτή, ως ιδιαίτερο γεγονός, άρχισε να μνημονεύεται από το 2ο αιώνα. Δεν συνιστούσε, όμως, κάποια σταθερή γιορτή. Συνήθως σημειωνόταν στις 6 Ιανουαρίου, μαζί με τα Θεοφάνεια (γέννηση και Θεοφάνεια- Επιφάνεια ταυτίζονταν) . Αλλού στις 22 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο), όταν γιορταζόταν τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια (εκρωμαϊσμένη περσική λατρεία του θεού Μίθρα) και τελούνταν άλλες παγανιστικές εκδηλώσεις. Ακριβώς η ακτινοβολία και η εδραίωση αυτής της παγανιστικής γιορτής (γενέθλια μέρα του ανίκητου Ήλιου, καθώς η μέρα-φως αρχίζει να μεγαλώνει και να νικά τη νύχτα – σκοτάδι ) οδήγησε την εκκλησιαστική ηγεσία στην επιλογή να οριστεί η 25η Δεκεμβρίου ως μέρα των Χριστουγέννων.

Αντί να πάει κόντρα στη λαοφιλή γιορτή του φωτός με τα λαϊκά ξεφαντώματα, την υποκατέστησε με τη νέα χριστιανική.

Η απόφαση βρίσκεται ήδη σε εγκύκλιο, που χρονολογείται στο μέσο περίπου του 4ου αιώνα (Πάπας Ιούλιος Α 337-352). Τότε ορίστηκε η 25η Δεκεμβρίου, αφού πρώτα, όπως παραδίδεται, έγιναν διάφοροι συνδυασμοί και υπολογισμοί. Φαίνεται ότι μετά από έντονες συζητήσεις καθιερώθηκε στη Δύση το 354. Λίγα χρόνια μετά (γύρω στο 380) αρχίζει να επιβάλλεται και στην Ανατολή, επί πατριαρχίας του Γρηγορίου του Νανζιαζηνού ή του Ιωάννη του Χρυσοστόμου .

Αυτός, όμως, που θα την επιβάλλει γενικότερα στη Δύση το 800 είναι ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Καρλομάγνος. Από το 12ο αιώνα όλη σχεδόν η Ευρώπη θα γιορτάζει τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου.

 

Ευσταθίου (εξ Ιωαννίνων), μέσα 17ου αιώνα

Ευσταθίου (εξ Ιωαννίνων), μέσα 17ου αιώνα

 

Δυο κείμενα αναφοράς

Υπάρχουν δυο κλασικά κείμενα στη γραμματολογία μας για τη ¨”γέννηση” των Χριστουγέννων.

Το ένα ανήκει στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και το άλλο στον Φαίδωνα Κουκουλέ.

Ο “άγιος των γραμμάτων”, σύμφωνα με τον Γιώργο Βαλέτα, εκδότη του έργου του, είχε γράψει τρία θρησκευτικά άρθρα το 1887 για την “Εφημερίδα” . Σε κείνο το πρώτο ημερήσιο πολιτικό έντυπο του Γ. Κορομηλά, όπου εργαζόταν ο Παπαδιαμάντης όχι μόνο ως λογοτέχνης, αλλά επίσης ως μεταφραστής και συντάκτης, είχαν δημοσιευτεί τα “Χριστούγεννα” ( τ΄ άλλα δυο ήταν για τη “Πρωτοχρονιά” και τα “Φώτα” ) με την υπογραφή “Βυζαντινός” (“Εφημερίς”, 25 Δεκεμβρίου 1887).

Το ιστορικοθρησκευτικό κείμενο, γραμμένο στο γνωστό παπαδιαμάντειο ύφος, έχει μια ευρύτερη γλωσσική σημασία.

Αν και είναι κάπως απροσπέλαστο με τη βυζαντινή υμνολογία, που ενσωματώνει, είναι “μεταφράσιμο” κατόπιν προσπαθειών.

Σύμφωνα με τον βυζαντινολόγο Φ. Κουκουλέ «οι Βυζαντινοί, κατά την ημέραν των Χριστουγέννων φαίνεται ότι εντός του ναού εσχημάτιζον σπήλαιον και εν αυτώ ετοποθέτουν στρωμνήν, εφ᾿ ης ετοποθέτουν παίδα, τον Ιησούν παρισταίνοντα. Περὶ τούτου σαφώς κατά τον ΙΒ΄ αιώνα μαρτυρεί ο Θεόδωρος Βαλσαμών … Θα ήτο δε η συνήθεια αύτη πολύ παλαιοτέρα, ως συμπεραίνω…”

Το παραθέτουμε αυτούσιο από τον αφιερωματικό ιστοχώρο “Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης”, όπου βρίσκεται μαζί μ΄ άλλα παρόμοια κείμενα του Παπαδιαμάντη:

 

Το δεύτερο κείμενο ανήκει στον παλιότερο βυζαντινολόγο Φ. Κουκουλέ και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Ελληνική Δημιουργία” (Χριστούγεννα εις το Βυζάντιον, ΣΤ΄, 1950). Αργότερα περιλήφθηκε στο έργο του “Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός”.

Όπως προκύπτει από ομιλία του Ιωάννου Χρυσοστόμου η καθιέρωση της 25ης Δεκεμβρίου πρέπει ν΄ άρχισε στην Ανατολική εκκλησία από την Αντιόχεια τη δεκαετία του 380, όταν ο ίδιος ήταν εκεί επίσκοπος . Θα περάσει, όμως, ενάμιση αιώνας μέχρι να κηρυχθεί δημόσια αργία επί Ιουστινιανού (6ος αιώνας) και να την αποδεχθεί τότε και η εκκλησία των Ιεροσολύμων. Πάντως πριν, τότε και μεταγενέστερα εξακολουθούσε να συμπίπτει με αγώνες στον περίφημο Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.

Το παραθέτουμε:

α) όπως αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Ερώ” ( Ε΄ τεύχος Ιαν- Φεβρ. 2011)

και β) διαμορφωμένο στο “Βυζαντινών βίος…”

 

Sandro Boticceli, Eθνική Πινακοθήκη Λονδίνο, περίπου 1500

Sandro Boticceli, Eθνική Πινακοθήκη Λονδίνο, περίπου 1500

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top