Fractal

Η Γέννηση της Μουσικής

Γράφει η Βάσω Κιούση //

 

Γνωριμία με την Μουσική

Μουσική! Γλώσσα μυστηριακή, πλημμυρισμένη από μαγεία.

 

music-dandelion

 

«Το παν στο σύμπαν είναι μουσική, αφού το παν είναι τάξη και αρμονία» Πλάτων.

 «Η Μουσική είναι ένα ηθικό δίκαιο. Δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στο νου, πτήση στη φαντασία, και γοητεία και ευθυμία στη ζωή και τα πάντα»  Πλάτων

«Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος» Φρήντριχ Νίτσε

 

Οι Αρχαίοι πίστευαν ότι η μουσική είναι η γνώση της τάξης όλων των πραγμάτων. Ο ιστορικός Πολύβιος αναφέρει ότι η μουσική διαμορφώνει τον χαρακτήρα του ανθρώπου. Ο Πλάτων ισχυρίζεται ότι η μουσική μπορεί να επηρεάσει τη διακυβέρνηση τόσο ,που δεν θα μπορούσε κανείς να αλλάξει κάτι στη μουσική χωρίς αντίστοιχη αλλαγή στους θεσμούς της Πολιτείας. Ακόμη μπορεί κανείς ν΄ αναγνωρίσει τις τάσεις των ανθρώπων από το είδος της μουσικής που προτιμούν. Για τους αρχαίους Αθηναίους η μουσική ήταν βασικό στοιχείο κάθε τέχνης, ήταν το μέσο για να εγχαράξουν στο ανθρώπινο πνεύμα τις αρχές της ηθικής και την αγάπη της αρετής και να επηρεάσουν την ψυχή προς το αγαθό.

Συνυφασμένη με το λόγο, η μουσική έχει ,όπως και αυτός, την αρχή της απροσδιόριστη. Το τραγούδι των πουλιών, η πνοή του ανέμου, το θρόισμα των φύλλων έδωσαν στους ανθρώπους την ιδέα του ήχου. Ο ήχος του ανέμου έδωσε στους ποιμένες αφορμή για την ενόργανη μουσική. Ακόμη και οι φωνές των ζώων έχουν μουσικότητα.

Παρατηρώντας τη φύση ανακαλύπτουμε ότι έχει ρυθμό. Υπακούει στη συμμετρία, στην περιοδικότητα, στην επανάληψη, στην ταλάντευση, στην αιώρηση, στην ηχώ. Παρά την φαινομενική της αταξία, ζει αυστηρά «μέσα στο μέτρο». Οι μηχανισμοί της μέρας και της νύχτας, της παλίρροιας και της άμπωτης, των εποχών της γονιμοποίησης ,της βλάστησης, της ανθοφορίας και του μαρασμού, της ζωής και του θανάτου των φυτών, υπακούουν σε ακριβέστατες ρυθμικές πειθαρχίες.

Λέγεται ότι οι τέχνες και ειδικότερα η μουσική είναι μίμηση της Φύσης. Η μουσικότητα υπήρχε στη φύση πριν ο άνθρωπος τη δημιουργήσει χρησιμοποιώντας αρχικά τη φωνή του, το χτύπημα των χεριών ή των ποδιών του πάνω στο έδαφος και αργότερα σε συνεργασία με αντικείμενα του περιβάλλοντος της καθημερινής του ζωής φτάνοντας έτσι στην κατασκευή οργάνων από αυτά.

Η περιοδικότητα είναι ένα φαινόμενο που υπάρχει και στη φύση αλλά και στον οργανισμό του ανθρώπου. Τα βήματά του, η αναπνοή του, οι παλμοί της καρδιάς του, όλα είναι ρυθμός, ήχος ,μουσική.

Η μουσική είναι ένα φαινόμενο παρόν σ΄ όλα τα στάδια της ζωής του ανθρώπου, σ΄ όλους τους πολιτισμούς, πρωτόγονους και ανεπτυγμένους.

Ο Ζίγκφριντ Νάντελ λέει ότι η μουσική γεννήθηκε από τον φόβο των πρωτόγονων να δημιουργήσουν μια ειδική γλώσσα, διαφορετική από το συνηθισμένο λόγο, για να επικοινωνούν με το υπερφυσικό. Γι΄ αυτό η μουσική στις πρωτόγονες φυλές-εκτός από ψυχαγωγία, υπόκρουση σε διήγηση ιστοριών και παραμυθιών- συνόδευε και θρησκευτικές τελετουργίες με μαγικές ιδιότητες. Τίποτα λοιπόν δεν είναι αυθαίρετο στη μουσική κοσμογονία. Το καθετί είναι δεμένο με την ανώτερη λογική των φυσικών νόμων και των θεμελιακών μορφών της ζωής.

Η μουσική ξεκίνησε από την Ινδία, την Κίνα, όπου την θεωρούσαν θείο δώρο που μεταφέρθηκε από τους ουρανούς στη γη και αργότερα εμφανίστηκε στους Εβραίους , τους Αιγύπτιους τους φοίνικες ,τους Βαβυλώνιους ,τους Ισραηλίτες και τους Έλληνες.

Η λέξη «μουσική» είναι ελληνική, προέρχεται από τη λέξη «μούσα» που ανάγεται στους Αιγύπτιους και την κατάληξη «ικη» κέλτικης προέλευσης. Η αιγυπτιακή λέξη «μας» ή «μους» σημαίνει «γενιά», «παραγωγή» .Αποτελείται από τη ρίζα «μα» που εκφράζει ‘όλα όσα γεννούν, αναπτύσσονται. Η ελληνική λέξη «μούσα» αναφέρεται σε κάθε δραστηριότητα που ξεκινά από το πνεύμα και περνά στην πράξη, εκφράζει έναν τρόπο ύπαρξης. Η κατάληξη «ικη» έχει σχέση με την κέλτικη λέξη «αικ» που σημαίνει «ίσος» και προέρχεται από την αιγυπτιακή και εβραϊκή «ach» που εκφράζει το σύμβολο της ταυτότητας, της ισότητας και της αδελφότητας.

Η μουσική είναι τέχνη και επιστήμη. Ως τέχνη είναι μια διεθνής γλώσσα, που εκφράζει με ήχους διάφορα συναισθήματα, ψυχικές καταστάσεις, εικόνες, ασύλληπτες οπτασίες. Ως επιστήμη, περιλαμβάνει σύνθεση, εκτέλεση, ιστορία, ακουστική, φιλοσοφία. Καθορίζει το ύψος, τη διάρκεια και τη σχέση των ήχων μεταξύ τους. Υπάρχει η φωνητική (μονόφωνη- πολύφωνη) και η οργανική μουσική(εκτελείται από έγχορδα, πνευστά και κρουστά όργανα).

Η Ανατολή και η Δύση αφού πορεύτηκαν για λίγο μαζί χωρίστηκαν και ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους. Η Δύση έχτισε συμπαγείς όγκους μουσικής, πολλούς ήχους που ακούγονται ταυτόχρονα. Η Ανατολή, πιστή στη μονοφωνία αναζητά την εκλέπτυνση της έκφρασης σε μικρότατες υποδιαιρέσεις των διαστημάτων φθάνοντας έτσι σε ασύλληπτα και απρόβλεπτα συναισθήματα και ψυχικούς κραδασμούς.

Οι σοφοί Αιγύπτιοι συγκάλυψαν τις αρχές των επιστημών και της μουσικής και τις αποκάλυπταν μόνο σε μυημένους και στα ιερατεία, γιατί πίστευαν ότι εκείνο που φοβίζει και σκεπάζεται με μυστήριο γίνεται σεβαστό. Η Ινδία και η Κίνα γνώριζαν τα πιο κρυφά σημεία της μουσικής ενώ η Ελλάδα και η Ρώμη τα αγνοούσαν. Η Ευρώπη αρχικά ήταν εξαρτώμενη από την Ινδική Αυτοκρατορία. Με το σχίσμα των Βοσκών Βασιλέων διαχωρίστηκε και πλέον κυριαρχείτο από τους Φοίνικες. Η Ελλάδα πήρε τη μουσική από τους Φοίνικες. Το μουσικό αυτό σύστημα το βρίσκουμε στους Άραβες, που το πήραν από τους Πέρσες κι αυτοί από τους Ινδούς, ενώ οι κινέζοι έχουν την ίδια μουσική με τους Αιγύπτιους και τους Έλληνες.

Σύμφωνα με το βιβλίο Λι Τσι μουσική αποτελεί την ένωση Γης και Ουρανού, καθορίζει  τα πάντα, δρα στην ψυχή άμεσα, ρυθμίζει τα πάθη, μέσα απ΄ αυτήν ο άνθρωπος επικοινωνεί με τα ουράνια πνεύματα. Στη Σύγχρονη εποχή η μουσική θεωρείται σαν θεωρία και πράξη μόνο, ενώ στην Αρχαία εποχή σαν κάτι πνευματικό ή ουράνιο. Το μουσικό σύστημα των  Ελλήνων είναι το ίδιο μ΄ εκείνο που θεωρείται από τον Τιμαίο ότι εμπνεύστηκαν οι θεοί για την τελειοποίηση της ψυχής. Σ΄ αυτό το σύστημα υπάρχει η ουράνια μουσική ,που αν κατευθυνθεί από τον φιλόσοφο μπορεί να φτάσει στην ψυχή. Έτσι εξηγούνται και οι ιεροί αριθμοί 12 και 7 που υπάρχουν και στη μουσική. Ο αριθμός 12(3Χ4) είναι το σύμβολο του Σύμπαντος έλεγαν ο Πυθαγόρας ,ο τιμαίος και ο Πλάτων. Οι Αιγύπτιοι, Χαλδαίοι και Έλληνες απέδιδαν την εξουσία της φύσης σε 12 θεούς.

Οι Πέρσες ακολουθούσαν την άποψη των Χαλδαίων και οι Ρωμαίοι των Ελλήνων. Ακόμη, οι Σκανδιναβοί πίστευαν σε 12 κυβερνήτες του Σύμπαντος. Ένας ακόμα ιερός αριθμός είναι και το 7 (3+4). Στη Θήβα και την Ελευσίνα τον θεωρούσαν σύμβολο της ψυχής του κόσμου.

Ν΄ αναφέρουμε ότι οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν όλα τα γράμματα της αλφαβήτου για να γράψουν τη μουσική τους. Επίσης οι αρχαίοι Έλληνες είχαν 3 τύπους τραγουδιών (μουσικό, ρητορικό και ποιητική απαγγελία), αυτά τα είδη υπάρχουν και στην Αίγυπτο.

Η μουσική επηρεάστηκε από την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική κατάσταση της κάθε εποχής. Ιστορικά διαιρείται σε 6 εποχές:

Εποχή Μονοφωνίας, μέχρι το 3000 π.Χ.

Εποχή Πολυφωνίας 14ος 15ος αι.

Αναγέννηση ή στυλ Μπαρόκ 16ος-17ος αι.

Κλασική εποχή 18ος αι.

Ρομαντική  εποχή 19ος αι,

Σύγχρονη εποχή 20ος και και 21ος αι.

Η μουσική όμως έχει άμεση σχέση και με τις επιστήμες και με τις άλλες τέχνες.

Η Μουσικοθεραπεία ασχολείται με τη θεραπεία σωματικών και ψυχοδιανοητικών ασθενειών μέσω της μουσικής.

Η Ηχοψυχολογία εξετάζει την επενέργεια του ήχου πάνω στα αισθήματα και την κρίση του νου.

Η Μουσικοψυχολογία δημιουργήθηκε από την ηχοψυχολογία και ασχολείται κυρίως με θέματα ψυχολογίας και μουσικής.

Η Μουσικοκοινωνιολογία συνδυάζει τη θεωρητική ανάλυση των κοινωνικών σχέσεων με τα μουσικά γεγονότα.

Η Μουσικοφιλοσοφία προσπαθεί να φτάσει στην πλήρη γνώση του εαυτού μας και του κόσμου μέσω της μουσικής.

Η σχέση Μουσικής-Θρησκείας είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Η μουσική είναι το μέσον για να φτάσουμε στον Θεό.

Στην Αστρονομία παρατηρούμε ότι οι αναλογίες των γωνιών που σχηματίζουν οι τροχιές των πλανητών σε μια μέρα στο περιήλιο και το αφήλιο έχουν την ίδια σχέση με τα διαστήματα της μουσικής.

Στην Αστρολογία διαπιστώνουμε ότι οι 12 οίκοι του ωροσκοπίου αντιστοιχούν στις 12 τονικότητες της μουσικής.

Στην Ανθρωπολογία βλέπουμε ότι κάθε τι στον οργανισμό μας έχει ρυθμό. Η αναπνοή μας, οι παλμοί της καρδιάς, τα βήματά μας…

Τα Μαθηματικά έχουν άμεση σχέση με τη μουσική, όπως απέδειξε ο Πυθαγόρας, ο Ευκλείδης και συνέχισε ο Ξενάκης.

Η σχέση μουσικής-υπολογιστών δημιούργησε την ηλεκτρονική μουσική.

Η Κυβερνητική είναι η επιστήμη των μηχανών. Η σχέση της με τη μουσική φαίνεται στην πρωτοποριακή μουσική στην οποία χρησιμοποιούνται ήχοι και θόρυβοι από διάφορα οχήματα, ελικόπτερα κλπ.

Στη Χημεία διαπιστώνουμε ότι το «περιοδικό σύστημα των στοιχείων» της έχει τις ίδιες αναλογίες με εκείνες των διαστημάτων της μουσικής.

Στην Κρυσταλλογραφία οι αρμονικοί νόμοι για την κατασκευή των κρυστάλλων έχουν την ίδια αναλογία με τα διαστήματα της μουσικής.

Στην Αρχιτεκτονική (το σχήμα του οικοδομήματος, η διάταξη των κιόνων κλπ) υπάρχει ρυθμός όπως και στη μουσική.

Στη Ζωγραφική και στη Μουσική εμφανίζονται συγχρόνως ο κλασικισμός, ο ρομαντισμός κλπ. Επίσης πολλοί συνθέτες συνδυάζουν τα χρώματα με τα διαστήματα της μουσικής και τα συναισθήματα που μας δημιουργούν.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top