Η φτώχεια, άλλοτε και τώρα…
Του Νίκου Τσούλια //
Εκείνο που κυρίως διαφοροποιεί το όλο στερέωμα της φτώχειας μεταξύ των παλιότερων καιρών, της δεκαετίας του 1960, για παράδειγμα, και των σημερινών εποχών δεν είναι αυτό καθ’ εαυτό το περιεχόμενο της φτώχειας όσο η στάση των Ελλήνων απέναντι στη φτώχεια. Συγκεκριμένα στην εκάστοτε παροντική αντιμετώπιση της φτώχειας της παλιότερης και της σημερινής εκδοχής επιδρούσαν διαφορετικά οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις από τις άλλες όψεις του χρόνου, πέραν εκείνης του παρόντος, το πώς βλέπαμε το παρελθόν και το μέλλον!
Και να γιατί. Τότε οι Έλληνες είχαν εξέλθει από την απόλυτη μαύρη εικόνα του πολέμου και της κατοχής. Βίωναν τις επιπτώσεις τους όπως και εκείνες του εμφυλίου πολέμου και του αυταρχικού κράτους της δεξιάς, αλλά είχαν την αίσθηση ότι απομακρύνονταν από την απόλυτη φρίκη που είχαν ζήσει. Αγαπούσαν τη δουλειά και έβλεπαν το μέλλον τους αισιόδοξα και αγωνιστικά. Η δεκαετία του 1960 σήμαινε σε κοινωνιολογικό επίπεδο την άνοδο της μεσαίας τάξης, την πολιτιστική άνοιξη, την χαραυγή της αστικής δημοκρατικής πολιτικής. Υπήρχε δηλαδή ένα παρόν που απομακρυνόταν γρήγορα από τα βάρβαρα και μεσαιωνικά βιώματα του πολέμου και επιτάχυνε τον όλο και πιο ορμητικό ερχομό ενός φωτεινού μέλλοντος. Τότε η φτώχεια είχε ως ιστορικό προηγούμενο την απόλυτη φρίκη της κατοχής και συγκριτικά οι πολίτες ένιωθαν τη βελτίωση της κοινωνικής και της οικονομικής πραγματικότητας. Είναι αλήθεια ότι δεν πολυαγαπούσαμε τους νόμους, γιατί ήταν άδικοι και ευνοούσαν τους κολλητούς της εξουσίας και τους κομματάρχες, που αλώνιζαν ιδιαίτερα στην αγροτιά. Αλλά τηρούσαμε το νόμο έστω και από φόβο.
Αλλά ποια είναι το πλαίσιο της ευρύτερης χρονικής αναφοράς της σημερινής φτώχειας; Ερχόμαστε από έναν αχαλίνωτο καταναλωτισμό, από μια αγοραία συλλογική φαντασίωση λατρείας των υλικών αγαθών, από τη βίωση ενός δανεισμένου ονείρου. Το παρελθόν μας ήταν γεμάτο αφθονία. Δεν προλαβαίναμε να καταναλώνουμε. Όχι, δεν αυξανόταν η παραγωγή μας – τα φέρναμε όλα από το εξωτερικό και όχι μόνο αυτά που δεν μπορούσαμε να παράξουμε (υψηλή τεχνολογία, αυτοκίνητα…) αλλά και αυτά με τα οποία μπορούσαμε να πλημμυρίσουμε τις ξένες αγορές (αγροτικά προϊόντα, τρόφιμα…). Δεν προλαβαίναμε ούτε και να ονειρευόμαστε, γιατί η επιθυμία γινόταν πραγματικότητα πριν καλά καλά φωλιάσει στη σκέψη μας! Και αν δεν έφταναν τα δικά μας λεφτά, μας έδιναν οι Τράπεζες όσα θέλαμε. Εντάξει, πώς να καταλάβουμε ότι μας πέρναγαν θηλιά στο λαιμό, αφού δεν μας το έλεγαν οι πολιτικοί μας;
Τώρα δεν αγαπάγαμε τη δουλειά – είχε γίνει αγγαρεία. Όλοι θέλαμε με κάποιο μαγικό τρόπο «να πιάσουμε την καλή» και να αράξουμε… Όχι δεν τηρούσαμε τους νόμους – γιατί οι μεγάλοι τους τηρούν; Άλλωστε οι νόμοι είναι άδικοι. Όχι, νόμος είναι το δίκιου του εργάτη και του καθενός ξεχωριστά. Η συλλογιστική μας ήταν κυνικά ειλικρινής και αφοπλιστική δικαιολογητική, για να μην έχουμε αναστολές και ενδοιασμούς. Έκανε η πολιτεία το Φ.Π.Α. Επί χρόνους και καιρούς κοιτούσαμε το πώς δεν θα τον πληρώνουμε και όταν ως καταναλωτές τον πληρώναμε, δεν αποδιδόταν εκεί που είχε νομοθετηθεί. «Γιατί να πληρώνουμε φόρους; Γιατί να μη λαδώσω αφού έτσι θα κάνω τη δουλειά μου γρήγορα και χωρίς προβλήματα και ενοχλήσεις. Εδώ όλοι γεμίσαμε την Ελλάδα με αυθαίρετα κτίσματα. Εδώ βασιλεύει η συναλλαγή και η διαφθορά, εγώ θα σώσω την κατάσταση. Ας εφαρμόσουν πρώτα τη νομιμότητα οι άλλοι και μετά θα ακολουθήσω». Μόνο που δεν υπήρξαν άλλοι, γιατί σχεδόν όλοι το ίδιο λέγαμε και δεν είχαμε ακροατήριο να ακούσει τη συμβουλή μας. Τη νομιμότητα την τηρούσαν όσοι δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς…
Η φτώχεια τότε ήταν σκοτάδι πριν το ξημέρωμα και ο ορίζοντας αχνοφαινόταν όλο και πιο καθαρά, όλο και πιο φωτεινά, τώρα είμαστε στο σούρουπο που όλο και πιο πολύ νυχτώνει και το βαθύ σκοτάδι δεν έχει τελειωμό… Τότε η φτώχεια έφερνε πιο κοντά τους ανθρώπους και αναδεικνυόταν μια μορφή αυθόρμητης αλληλεγγύης χωρίς να έρχεται από καμιά πολιτική αντίληψη αλλά ως στάση ζωής. Τώρα η φτώχεια βγάζει μίσος προς κάθε κατεύθυνση και για εκείνους που έχουν περισσότερα από εμάς αλλά και για εκείνους που δεν έχουν τίποτα! Τότε δεν υπήρχε η έννοια του λαϊκισμού και της δημαγωγίας. Ποιος και τι να υποσχεθεί, αφού η σκέψη των ανθρώπων ήταν ζυμωμένη με σκληρή πραγματικότητα και με μια διάθεση ξεπεράσματός της μέσα από τη σκληρή δουλειά και από τους κοινωνικούς αγώνες για δημοκρατία και για το τέλος του πολιτικού αυταρχισμού. Ενώ τώρα υπήρχαν όλες οι πολιτικές ελευθερίες – η δημοκρατία μας είχε ολοκληρώσει τον κύκλο του πολιτικού πλουραλισμού και μας οδηγούσε σε όλο και μεγαλύτερες υποσχέσεις. Η πλειοδοσία στην πολιτική αρένα έδινε και έπαιρνε – γιατί να την αγνοήσουμε;
Είμαστε σε ένα βαθύ σκοτάδι. Αλλά δεν είναι το σκοτάδι του ουρανού. Είναι το απόλυτο σκοτάδι, γιατί έχουμε κλειστά τα μάτια μας και βλέπουμε όνειρα που έχουν γίνει εφιάλτες, γιατί η συνεχής ονειροπλασία μάς απομάκρυνε από την ίδια την πραγματικότητα. Αλλά σε ένα τέτοιο σκοτάδι μήπως πρέπει να βρούμε πρώτα το δικό μας φως, το φως του πνεύματός μας, να στοχαστούμε και να προβληματιστούμε;
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
Η κατάρρευση του Ότα Πάβελ στο Ίνσμπρουκ
16/04/2024, 8:04 μμ -
-
Αρετή και Κακία
16/04/2024, 7:55 μμ -
Η επαναστατική συμβολή της γλώσσας στην εξέλιξη του ανθρώπου
16/04/2024, 7:54 μμ -
Social Media & Δημοκρατία
16/04/2024, 7:52 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Διήγημα: “Εξ επαφής”
Του Αλέξανδρου Βαναργιώτη // * Δεν περίμενα τη Μυρτώ. Μ’ επισκέφτηκε με αφορμή που ήρθε να δει τους γονείς της, μου είπε. Ξύπνησε μέσα μου μια άλλη εποχή, έναν άλλο κόσμο. Δεν ήμουν σίγουρος ότι τέτοιες αναδρομές
Περισσότερα -
Διήγημα: “Λήθη”
Της Μαργαρίτας Μανώλη // * Στο καθημερινό δρομολόγιο για τη δουλειά απαθή, παραιτημένα πρόσωπα. Μόνο δυο νεαρά κορίτσια πέρασαν πιασμένα χέρι χέρι. Με κόκκινα μάγουλα και το κεφάλι γεμάτο προσδοκίες. Κάθε πρωί καλημέριζε τους συναδέλφους. Και
Περισσότερα -
Τρία ποιήματα
Γράφει ο Ε. Μύρων // * Αερόστατο Έχω ένα αερόστατο μέσα μου κρυμμένο Ίσως κάποιες φορές το αέριο του είναι ελλιπές ή ο αέρας μέσα μου βαρύς και δεν πετά – ζαρώνει στάσιμο στα χαμηλά. Βαρίδι
Περισσότερα -
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ο σπόρος όλων
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // Άλεξαντρς Τσακς: “Λαχταρώ την αιωνιότητα” επιλογή ποιημάτων, Μετάφραση: Πηνελόπη Ζαλώνη, Εισαγωγή: Γιώργος Ρούσκας, εκδόσεις Βακχικόν Ναι, είμαι ένας κόκκος σκόνης. Η αρχή και το τέλος. Σαν κόκκος σκόνης λάμπω: είμαι ο σπόρος όλων!
Περισσότερα -
Να καλωσορίσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη αλλά…
Του Νίκου Τσούλια // Να καλωσορίσουμε λοιπόν την Τεχνητή Νοημοσύνη (Τ.Ν. / Artificial Intelligence) για πολύ συγκεκριμένους λόγους: α) Γιατί θέλουμε να εισαχθεί στον πολιτισμό του ανθρώπου, ως πεδίο που θα βελτιώσει τη ζωή μας. β)
Περισσότερα -
✩ Μια νέα δημοπρασία αναδεικνύει πολλές άγνωστες πτυχές της ζωής της Σύλβια Πλαθ
Επιστολές και προσωπικά αντικείμενα της Σύλβια Πλαθ, μεταξύ άλλων, το δαχτυλίδι γάμου, ένα φωτογραφικό άλμπουμ και τα σκίτσα του Τεντ Χιουζ θα πωληθούν σε δημοπρασία του Sotheby’s που αναδεικνύει πολλές άγνωστες πτυχές της ζωής μία από
Περισσότερα -
Άποψη: “Νοσταλγώντας τη διδασκαλία”
Του Νίκου Τσούλια // Δώρα, Δήμητρα, Δέσποινα, Βασιλική Όταν βρίσκεις στη ζωή σου ένα φωτεινό στερέωμα που σε ολοκληρώνει και ταυτίζεις το πιο δημιουργικό μέρος της ζωής σου με μια λειτουργία ονειρεμένη, όταν νιώθεις ευτυχισμένος που
Περισσότερα
