Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Στα μολυβένια χρόνια της Ιταλίας
26/10/2016, 12:51 μμ

Στα μολυβένια χρόνια της Ιταλίας

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

apodrasi«Η απόδραση» της Ντομινίκ Μανοτί, μτφ: Γιάννης Καυκιάς, σελ. 208, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

 

Στο πολιτικό «λεξικό» της Ιταλίας η έννοια των «μολυβένιων χρόνων» παραπέμπει στα χρόνια της ένοπλης δράσης της τρομοκρατικής οργάνωσης «Ερυθρές Ταξιαρχίες». Η strategia della tensione (σ.σ. στρατηγική της έντασης) διήρκησε κοντά είκοσι χρόνια (’60-’80) και μέσα σε αυτά οικοδομήθηκε ένα εμφύλιος πόλεμος χαμηλής έντασης με τα τρομοκρατικά χτυπήματα της Άκρας Αριστεράς να είναι συμβολικά, αλλά και εξόχως αιματηρά. Η κατάπαυση του πυρός και η αποκήρυξη της ένοπλης πάλης από την πλευρά των «Ερυθρών Ταξιαρχιών» ήρθε την περίοδο που το επίσημο κράτος προχώρησε σε μαζικές συλλήψεις μελών τους, τα δικαστήρια γέμισαν από μεταμελημένους και ακραιφνείς τρομοκράτες και οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας πήραν το πάνω χέρι προσπαθώντας να κουκουλώσουν τα παλαιά τραύματα που προέρχονταν από τη φασίζουσα δράκα της Δεξιάς και να ρίξουν το ανάθεμα σε όλη την Αριστερά – η οποία, βέβαια, δεν ήταν αθώα του αίματος.

Η Ντομινίκ Μανοτί, καθηγήτρια της Σύγχρονης Οικονομικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, διατηρεί για τον εαυτό της μια τριπλή ιδιότητα που την φέρνει κοντά σε εκείνα τα ταραγμένα χρόνια. Η επιστημονική της σκευή τής επιτρέπει να τα αναλύει εις βάθος, ενώ η οργανική σχέση της με το αριστερό κίνημα (έχει υπάρξει μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας, ακτιβίστρια και συνδικαλίστρια) την βοηθάει να βλέπει τα κρυφά ενδότερα του κινήματος. Τέλος, μέσω της μυθιστορηματικής σκοπιάς καταυγάζει κάποιες προσωπικές πτυχές των πρωταγωνιστών, όχι αδιάφορες με όσα συνέβησαν στην πραγματικότητα.

Στην «Απόδραση», το βάρος πέφτει στα μέλη της Επαναστατικής Αριστεράς που έχουν σκορπίσει στους πέντε ανέμους. Κάποιοι, όπως ο Κάρλο που είναι ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές, είναι στη φυλακή, άλλοι έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο στη Γαλλία κι άλλοι είναι αφανείς, αλλά απόλυτα αποφασισμένοι να κατεβάσουν τα όπλα της επανάστασης. Είναι η εποχή που οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» με ανοιχτή επιστολή τους κάνουν μια ακροτελεύτια αποτίμηση της δράσης τους και αποφασίζουν να τερματίσουν τον ένοπλο αγώνα. Ο Κάρλο, από τις φυλακές της Ρώμης βλέπει το αδιέξοδο να προβάλλει μπροστά του και οργανώνει την απόδρασή του. Μόνο που θα τον ακολουθήσει κι ένας απρόσκλητος συνεργάτης, ο μικροκακοποιός Φιλίππο. Από την απόδραση τους και μετά θα ακολουθήσει ένα γαϊτανάκι περιπλάνησης και κρυφτού που θα καταλήξει με το θάνατο του Κάρλο έπειτα από μια αποτυχημένη ληστεία στο Μιλάνο. Είναι, όμως, τα πράγματα έτσι όπως φαίνονται; Ποιος περίμενε τους δύο άνδρες έξω από τη φυλακή όταν κατάφεραν να αποδράσουν με τη βοήθεια ενός απορριμματοφόρου; Ποιος οργάνωσε τη ληστεία και για ποιο σκοπό; Και, τελικά, ο θάνατος του Κάρλο ήταν ένα τυχαίο συμβάν ή μια προμελετημένη δολοφονία από τις μυστικές υπηρεσίες; Οι εκδοχές που προβάλλονται είναι πολλές και η μια υποθάλπει την άλλη, αφήνοντας το σκότος να πέφτει βαρύ πάνω από την ιστορία. Ο Φίλιππο που δεν έχει καμία σχέση με το επαναστατικό κίνημα συνδέεται με τον Κάρλο με φιλία που οικοδομήθηκε μέσα στη φυλακή. Ο νεαρός κλέφτης βλέπει τον έμπειρο επαναστάτη ως μια εμπνευσμένη φιγούρα που του ανοίγει την πόρτα σε μια ζωή άλλης πνευματικής τάξης. Ο Κάρλο, αν και βλέπει ως βάρος τον Φιλίππο, τον βοηθάει στα πρώτα «ελεύθερα» βήματά του. Μέχρι που του δίνει και τη διεύθυνση της Λίζας, της συντρόφου του που έχει καταφύγει στο Παρίσι, σε περίπτωση που τα πράγματα δυσκολέψουν στην Ιταλία. Τω όντι, κάτι τέτοιο συμβαίνει και ο νεαρός μεταβαίνει άρον άρον στη Γαλλία για να ξεφύγει από την αστυνομία. Εκεί, όμως, θα αντιμετωπίσει τη ψυχρότητα και την έντονη αμφιβολία που τρέφει γι’ αυτόν η Λίζα, η οποία θεωρεί πως είναι όργανο των μυστικών υπηρεσιών και ουσιαστικά όργανο της δολοφονίας του Κάρλο.

 

Dominique Manotti

Dominique Manotti

 

Θέλοντας να προβάλλει τη δική του εκδοχή, αλλά και να γίνει αποδεκτός από τη Λίζα και τη όμορφη φίλη της, η Κριστίνα, που τον φιλοξενεί, ο Φιλίππο αποφασίζει να γράψει σε βιβλίο τις περιπέτειές του με τον Κάρλο. Τις ώρες που εργάζεται ως νυχτοφύλακας καταγίνεται με τη συγγραφή. Το βιβλίο, τελικά, ένα σύμφυρμα επινόησης και πραγματικότητας, όχι μόνο εκδίδεται, αλλά γίνεται και μπεστ σέλερ. Αίφνης, άπαντες αρχίζουν να ασχολούνται με τον Φιλίππο και τις πραγματικές αιτίες του θανάτου του Κάρλο. Στην Ιταλία ξεσπάει σάλος μεταξύ των αστυνομικών και των δικαστικών κύκλων, στη Γαλλία οι εξόριστοι τρομοκράτες μάχονται μεταξύ τους προσπαθώντας ο ένας να υπερκεράσει τον άλλον ιδεολογικά, η Λίζα αποφασίζει με εμμονική τρόπο να ξεσκεπάσει την αλήθεια και ο Φιλίππο γεύεται αυτό που πάντα ποθούσε: την αναγνώριση και την αποδοχή – να βγει από την αφάνεια της μέχρι πρότινος στενεμένης ζωής του.

Για την Μανοτί το ζητούμενο δεν είναι η διαδικασία μετατροπής του Φιλίππο σε λογοτεχνικό ήρωα από… λάθος, αλλά η υπόγεια δράση των μυστικών υπηρεσιών που προσπάθησαν να ρίξουν το ανάθεμα πάνω στον Κάρλο, να κηλιδώσουν έτσι σύσσωμη την Αριστερά και θα κουκουλώσουν εγκλήματα που έκαναν οι φασιστικοί θύλακες εκείνης της περιόδου. Η υπόθεση του Κάρλο, όσο παρέμενε στη σκιά, βόλευε τις μυστικές υπηρεσίες για να διατηρούν σε ιδιότυπη ομηρία την επαναστατική πλευρά της Αριστεράς και να ξεχαστεί η επιστολή των «Ερυθρών Ταξιαρχιών» με την οποία γυρνούσαν την πλάτη στα όπλα. Τα κατεστημένα κόμματα, διατηρώντας ζωντανή τη λογική των δύο άκρων, προσπάθησαν να βάλουν στη γωνία την Αριστερά και να ντύσουν με τον μανδύα της νομιμότητας τις μαζικές συλλήψεις εκείνης της εποχής. Από την άλλη, οι τριβές ανάμεσα στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και τα επαναστατικά γκρουπούσκουλα ήταν συνεχείς και μέσω του μυθιστορήματος καταγράφονται με ζωντανά χρώματα,

Η κατάληξη της ιστορίας έχει ένα δραματικό τόνο με τη λογική ότι το μυθιστόρημα του Φιλίππο άνοιξε το καπάκι κάτω από το οποίο κρύβονταν τα μυστικά και τα ψέματα. Τέτοια… λάθη πληρώνονται (πάντα) με αίμα. Το μυθιστόρημα έχει σφρίγος, στέρεο ύφος, νουάρ αισθητική και μπορεί να λογιστεί ως ένα καθαρόαιμο πολιτικό μυθιστόρημα που δεν προσπαθεί να πολιτικολογήσει ασκόπως. Η μετάφραση ανήκει στον Γιάννη Καυκιά.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top